برنامهریزی شهری
From Wikipedia, the free encyclopedia
برنامهریزی شهری (به انگلیسی: urban planning) یک فرایند فنی و سیاسی است که به مسائلی مانند توسعه و طراحی کاربری زمین و محیط ساخته شده، شامل هوا، آب و زیرساختهایی که از داخل مناطق شهری عبور میکند، مانند حمل و نقل، ارتباطات و شبکههای توزیع میپردازد.[1] برنامهریزی شهری با چیدمان فیزیکی مناطق ساخته شده توسط انسان سر و کار دارد.[2] اصلیترین هدف برنامهریزی شهری رفاه عمومی است[1][2] که شامل در نظر گرفتن بهرهوری، آب و فاضلاب، محافظت و استفاده از محیط زیست[1] و همچنین فعالیتهای اجتماعی و سیاسی میشود.[3]
این رشته به صورت نزدیکی با رشته طراحی شهری (به انگلیسی: urban design) ارتباط دارد و برخی برنامهریزهای شهری برای خیابانها، پارکها، ساختمانها و دیگر مناطق شهری، طرح ارائه میدهند.[4]
با توجه به ابعاد گستردهٔ شهرها و سکونتگاههای انسانی، این حرفه ابعاد مختلفی دارد، از جمله مسائل زیباییشناسی، اجتماعی، سلامت و موارد دیگر. این رشته از دانشهای محیطی مثل جغرافیا، محیط زیست، هیدرولوژی و ژئومورفولوژی و سنجش از دور نیز بهره میبرد و نتایج علمی ارائه مینماید. البته در حوزهٔ زیبایی شناختی و بصری نسبت به شهرسازی کاستی دارد.[5]
برنامهریزی شهری در دانشگاههای ایران در مقطع کارشناسی تنها تحت عنوان جغرافیای برنامهریزی شهری[6] و در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای آمایش شهری،[7] برنامهریزی مسکن،[8] بهسازی و نوسازی[9] و به تازگی محیط زیست شهری[10] و در مقطع دکترا نیز در همین گرایشها ارائه میشود. بیشتر برنامههای درسی رشته برنامهریزی شهری عمدتاً شامل دورههای کاربردی در موضوعاتی از سیاست محیطی گرفته تا برنامهریزی حملونقل و تا مسکن و توسعهٔ اقتصادی جامعه است.[11]
در مجموع، تنوع زیاد انواع پروژههایی که برنامه ریزان بر روی آنها کار میکنند، عدم اجماع بر روی فرایندها و اهداف، و رویکردهای مختلف اتخاذ شده در شهرها و کشورهای مختلف تنوع زیادی در برنامهریزی شهری معاصر ایجاد کردهاند.[11] یکی از اصلیترین موضوعات اساسی، تأثیر بازسازی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر الگوهای تغییر فضایی شهری، نابرابریهای اجتماعی و افتراق فضایی در شهرها است.[12] در کل، نتیجه فرایند برنامهریزی ممکن است یک برنامه جامع رسمی برای کل یک شهر یا ناحیهٔ کلانشهری، یک برنامه همسایگی، یک برنامه پروژه، یا مجموعهای از جایگزینهای سیاسی باشد.[11]