آیه مباهله
آیه ۶۱ سوره آل عمران / From Wikipedia, the free encyclopedia
آیه مباهله، آیه ۶۱ سوره آل عمران که پیرامون مناظرهای بین محمّد پیامبر اسلام و مسیحیان نجران است. مباهله به معنای نفرین دو طرف برای خروج طرف مقابل از سرپرستی خداوند و مستوجب عقاب و عذاب واقع شدن است. آیه مباهله در ارتباط با آیات پیشین بوده و خطاب به محمد، از گفتگو و احتجاج مسیحیان با او خبر میدهد.
مشخصات قرآنی | |
---|---|
نام آیه | آیه مباهله |
نام سوره | آل عمران |
شماره آیه | ۶۱ |
سال نزول | دهم ه. ق |
محل نزول | مدینه |
شأن نزول | دارد |
شماره جزء | ۳ |
شماره حزب | ۶ |
اطلاعات دیگر | |
حروف مقطعه | ندارد |
طبق نظر اکثر تاریخنویسان شیعه و سنی، آیه مباهله در سال نهم یا دهم هجری، یک روز قبل از رویداد مباهله، در بیست و چهارم ذیحجه و در مدینه بیان شدهاست. محل نزول آیه مباهله غیر از مکان تعیین شده برای مباهله ذکر شده و رویداد مباهله در جایی خارج از مدینه و در نزدیکی احد بودهاست. طباطبایی، به نقل از تفسیر قمی، گزارش میکند که جمعی از اهالی نجران برای گفتگو با محمد به مسجدالنبی در مدینه آمدند و پس از گفتگویی با محمد در خصوص عیسی، با پیشنهاد محمد در خصوص انجام مباهله موافقت کردند. در طی همین گفتگو، آیه ۶۱ آلعمران بیان شد. فردای آن روز محمد و خانوادهاش (علی، فاطمه، حسن و حسین) به مکان از پیش تعیین شده آمدند، از آنطرف، گروه مسیحیان نجران به همراه عدهای کثیر از ناظرین و شاهدین به محل مباهله حاضر شدند. قبل از اینکه محمد دست به دعا بردارد و مباهله را شروع کند مسیحیان از انجام مباهله منصرف شدند؛ چرا که اسقف اعظم از قبل گفته بود که اگر محمد به همراه خانوادهاش برای مباهله حاضر شد از انجام مباهله سر باز زنند. در نهایت عهدنامهای بین محمد و مسیحیان نجران توسط علی بن ابیطالب نوشته شد که طی مفاد این عهدنامه، مسلمانان و مسیحیان متعهد به انجام اعمالی شدند.
از میان مفسران سنی مذهب، فخر رازی در تفسیر کبیر، حاکم نیشابوری در المستدرک، ابن تیمیه در منهاج السنة و بسیاری دیگر از علمای اهلسنت و تمامی علمای شیعه، اتفاق نظر دارند که در آیه مباهله، مراد از «أَنْفُسَنَا»، علی بن ابیطالب، مراد از «أَبْنَاءَنَا»، حسن و حسین و مراد از «نِسَاءَنَا» فاطمه، دختر محمد است. مفسرین بسیاری معتقدند که این آیه در شأن و فضیلت همراهان محمد در مباهله که همان «اصحاب کسا» هستند، میباشد. در مقاطع مختلف تاریخی، همراهان محمد در رویداد مباهله با استناد به حضورشان در این رویداد، برتری خود را نسبت به مخالفانشان بیان میکردند.
به باور بقاعی، مفسر سنی مذهب، آوردن فرزندان در مباهله به جهت عزیز بودن آنها و آوردن زنان به جهت اهمیت آنان است به گونهای که اولین چیزی که مورد دفاع فرد قرار میگیرد، زنان او میباشد. طباطبایی، مفسر شیعه، در خصوص تفسیر بخش انتهایی آیه میآورد: دروغگویان با «الف و لام» ذکر شدهاست که این الف و لام عهد است. بر این اساس، منظور از دروغگویان در این آیه، کسانی هستند که در رویداد مباهله دخالت داشتهاند و شامل تمام دروغگویان نمیباشد.
این آیه از منظر شیعه مهمترین آیه در اثبات جایگاه ویژه اهلبیت به خصوص علی میباشد. اهل سنت نیز رویکردهای دیگری نسبت به آیه دارند که این تفاوت دیدگاه از دلایل دیگر اهمیت این آیه است. منابع سنی بر این باورند که حضور محمّد در این رخداد، در درجه اول نشانگر اعتماد او به پروردگارش میباشد؛ چرا که دو طرف در مباهله، فراتر از برد و باخت، اعتبار و شخصیت خود را در معرض کرامت و فضاحت میگذارند. اهل سنت در مقابل باورهای شیعی در خصوص این آیه، جوابهایی دادهاند و متکلمان شیعه در برابر مناقشات کلامی عامه کوشیدهاند تا از دستاوردهای معنایی امامیّه از آیه مباهله با شیوههای منطقی دفاع نمایند.