Loading AI tools
زبان‌های ترکی در چند مرحله بر زبان فارسی تأثیر گذاشته‌است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش سامانیان روی داد. پس از آن، در زمان فرمانروایی غزنویان، سلجوقیان و پس از حملهٔ مغول، تعداد بیشتری وام‌واژهٔ ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه‌یابی واژه‌های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی صفویان، که ترکمانان قزلباش در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و قاجاریان بر ایران بود.
پسوندها
وام‌واژه‌های ترکی رایج در فارسی کنونی
آ
- آبجی[۳]؛ خواهر
- اتاق[۴]؛ سراچه، چهاردیواری
- آچار[۵]؛ دست ابزار
- آچمز[۶]؛ موقعیتی در شطرنج که مهره ای مانع از کیش جشدن مهره شاه می شود
- آذوقه[۷]؛ توشه
- آقا[۸]؛ سرور
- آلاچیق[۹]؛ سایبان
- اَپه[۱۰]؛ در فارسی تاجیکی، خواهر بزرگتر
- اُتراق[۱۱]؛ توقف موقت در مسیر مسافرت
- اتو[۱۲]
- اجاق[۱۳]؛ آتشدان و خاندان
- اردک[۱۴]؛ گونه‌ای مرغابی
- الاغ[۱۵]؛ خر
- اردو[۱۶]؛ لشکرگاه، جمع شدن گروهی ورزشکار به منظور
- ارمغان[۱۷]؛ پیشکش، رهاورد
- اَکه[۱۸]؛ در فارسی تاجیکی، برادر بزرگتر
- اوکه[۱۹]؛ در فارسی تاجیکی، برادر کوچک‌تر
- اوماج[۲۰]؛ آش آرد گندم
- ایل[۲۱]؛ قوم و طایفه
ب
- باقرقره [۲۲]
- باتلاق[۲۳]؛ مرداب، تالاب
- باجناق[۲۴]؛ همریش، شوهرهای خواهران
- بزک[۲۵]؛ آرایش
- بقچه[۲۶]؛ بسته ای که پیچیده در پارچه باشد
- بلدرچین[۲۷] پرنده‌ای از ماکیان سانان
- بنچاق[۲۸] ؛ سند، سند مالکیت
- بیات [۲۹]؛ قدیمی، مانده، کهنه
- بی‌بی[۳۰]؛ مادربزرگ، ملکه در ورق بازی.[۳۱]
- بیرق[۳۲]؛ پرچم، درفش
- بوران؛ باران یا برفی که با باد باشد.[۳۳]
پ
- پاتوق[۳۴]؛ جایی که کسی معمولاً ساعت‌های بیکاری خود را در آن می‌گذراند.
ت
ث
ج
چ
ح
خ
د
ذ
ر
ز
ژ
س
ش
ص
ض
ط
ظ
ع
غ
ف
ق
- قابلمه[۸۵]؛ دیگ، کماجدان
- قاپو[۸۶]؛ در دروازه. برای مثال در عالی قاپو
- قاپوق/قابوق[۸۷]؛ تخته‌بند، نام وسیله‌ای برای شکنجه بوده‌است.
- قاپیدن[۸۸]؛ قاپ زدن؛ ربودن
- قاچ[۸۹]؛ برش
- قاچاق[۹۰]؛ فروش و حمل غیرقانونی
- قاشق[۹۱]؛ کفچک
- قاق[۹۲] ؛در فارسی افغانستان به معنی خشک کاربرد دارد.
- قالپاق[۹۳]؛ چرخپوش، کاسه ای فلزی که در وسط چرخ خودرو تعبیه می‌شود.
- قانغوزک[۹۴]؛ رایج در فارسی افغانستان، سوسک
- قایق[۹۵]؛ ناوچه
- قبراق[۹۶]؛ چابک/چالاک
- قبرغه[۹۷][۹۸]؛ استخوان پهلو، دنده، در فارسی افغانستان رایج است.
- قدغن/قدغن/غدغن[۹۹]؛ ممنوع
- قرامساق[۱۰۰]؛ گونه‌ای دشنام
- قرقی[۱۰۱]؛ گونه‌ای پرنده باز
- قرمه[۱۰۲]؛ گونه‌ای خورش
- قره قوروت[۱۰۳]؛ کشک سیاه
- قره‌نی[۱۰۴]؛ گونه‌ای نی بزرگ
- قروتی[۱۰۵]؛ گونه‌ای آش
- قشقرق[۱۰۶]؛ آشوب
- قشلاق[۱۰۷]؛ گرمسیر
- قشون[۱۰۸]؛ سپاه، لشگر
- قلچماق[۱۰۹]؛ گردن‌کلفت
- قلاش[۱۱۰]؛ نیرنگباز
- قلاووز[۱۱۱]؛ سواران دیدبان
- قلدر[۱۱۲]؛ زورگو
- قنداق[۱۱۳]؛ چوب تفنگ، رخت نوزاد
- قمچی/قمچین[۱۱۴][۱۱۵]؛ به معنی شلاق یا تازیانه در فارسی افغانستان کاربرد دارد.
- قوچ[۱۱۶]؛ راک
- قورباغه[۱۱۷]؛ وزغ، غوک
- قورت دادن[۱۱۸]؛ بلعیدن
- قوروت/قُروت[۱۱۹]؛ کشک
- قوش[۱۲۰]؛ باز شکاری
- قمه [۱۲۱]
- قوطی[۱۲۲]؛ گونه‌ای ظرف
- قیچی[۱۲۳]؛ دوکارد
- قیماق: به معنی خامه در فارسی افغانستان رایج است[۱۲۴]
- قیمه[۱۲۵]؛ گوشت‌ریزه
ک
گ
ل
م
ن
و
ه
ی
وام‌واژه‌های ترکی در لهجهٔ گفتاری تهرانی
بیشتر این واژه‌ها از زمان فرمانروایی قاجارها در ایران و به ویژه در لهجه تهرانی راه یافته‌است و در فارسی دری افغانستان و تاجیکستان ناآشناست.
آ
ب
پ
ت
ث
ج
- جیک و بوک: در اصل به معنای حالت قرار گرفتن قاپ بر پشت در قمار[۱۵۶]
چ
ح
خ
د
ذ
ر
ز
ژ
س
ش
- شلتاق: نزاع/غوغا[۱۶۱]
ص
ض
ط
ظ
ع
غ
- غازغان: دیگ بزرگ مسی[۱۶۲]
ف
ق
ک
گ
ل
م
ن
و
ی
نام‌ها
آ
ا
ب
پ
ت
- تِیمور[۱۹۲]
ث
ج
چ
ح
خ
د
- دلیجه
ذ
ر
ز
ژ
س
ش
ص
ض
ط
- طغرل[۲۰۰]
ظ
ع
- عم‌قزی: دختر عمو[۲۰۱]
غ
- غزلاغ
ف
ق
ک
گ
- گَلین: عروس[۲۰۷]
ل
- لاچین
م
ن
- نازلی («ناز» فارسی و «لی» ترکی)
و
ه
ی
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
