عادیات
صدمین سورۀ قرآن که ۱۱ آیه دارد. / From Wikipedia, the free encyclopedia
عادیات یکصدمین سوره قرآن بر اساس ترتیب کنونی مصحف است. عادیات تنها نامی است که تمامی منابع از آن نام بردهاند. آغاز سوره با سوگند است و از این نظر بیست و دومین سوره قرآن بهشمار میآید. تمام آیاتش به یکباره نازل شدهاند و جزء سورههای مفصّل قرآن و از نوع قصار آن است. در گزارش ترتیب نزول سورهها، چهاردهمین سوره قرآن است که پیش از سوره کوثر و پس از سوره عصر نازل شدهاست.
عادیات | |||||
---|---|---|---|---|---|
دستهبندی | مکی | ||||
اطلاعات آماری | |||||
ترتیب در قرآن | ۱۴ | ||||
جزء | ۳۰ | ||||
شمار آیهها | ۱۱ | ||||
شمار واژهها | ۴۰ | ||||
شمار حرفها | ۱۶۰–۱۶۹ | ||||
متن سوره | |||||
|
|
||||
دربارهٔ تعیین زمان نزول این سوره اختلافات بسیاری در میان مفسران وجود دارد. به سند روایاتی از مصادر حدیثی شیعه و برخی از منابع تفسیری اهل سنت، این سوره با توجه به نام آن و سوگندهایی که در آن وجود دارد، اشاره به یکی از جنگهای صدر اسلام مینماید. اگرچه در اکثر اقوال، سوره عادیات از سورههای مدنی قرآن محسوب شده و نزول آن در سال هشتم هجری و پس از سریه ذات السلاسل بودهاست، اما نظراتی نیز مبنی بر مکی بودن این سوره مطرح شدهاست. به عقیده ماتریدی، ثعلبی، واحدی، بغوی، زمخشری، فخر رازی و ثعالبی از مفسران اهل سنت، در مکه نازل شدهاست. هرچند از میان آنها، فخر رازی بر اساس نقل روایات ناظر به مسئله جهاد، مدنی بودن آن را نیز بعید نمیداند. طبرسی و شیخ طوسی از دانشمندان شیعی، به نقل هر دو قول بدون ترجیح پرداختهاند. اما طباطبایی و مکارم شیرازی از مفسران معاصر شیعه، به دلیل آمدن توصیف صحنههایی از میدان جهاد در آیات ابتدایی سوره، به نزول این سوره در مدینه و پس از سریه ذات السلاسل معتقدند.
به لحاظ محتوایی، سوره عادیات دارای سه بخش است که بخش اول آن شامل سوگندهای پنجگانه خداوند، بخش دوم دربردارنده پاسخ این سوگندها و سومین بخش مشتمل بر آیاتی است که به احوالاتی از عالم پس از مرگ و رستاخیز مردگان اشاره دارد. با توجه به مضامین سوره میتوان گفت، هدف از سوره عادیات هشدار به انسانهایی است که به دلیل ناسپاسی در برابر پروردگارشان از او غافل شدهاند و قرآن به این وسیله به آنها اعلام میکند که خداوند به حالشان در روز قیامت آگاه است و بدین ترتیب آنها را با ذکر معاد از غفلت و بیخبری دور میسازد. بهطور کلی فضای نزول سوره عادیات دارای وحدت نزول و تک محوری است و آیاتش از لحاظ لفظ و اسلوب، محتوا و موضوع به هم وابسته و مرتبط هستند.
یافتن معنا و مصداق مناسبی برای کلمه «عادیات» در این سوره، از مهمترین مباحث تفسیری سوره است که بسیاری از مفسران تلاش کردهاند به آن دست یابند. نتیجه تلاش آنها به دو معنا و مصداق منتهی شدهاست: اسبان جنگی و شتران حجاج. بر اساس این دو مفهوم، هر یک از مفسران شیعه و سنی تفسیر خاصی از سوره ارائه دادهاند که کاملاً جدا و متمایز از هم است. مفسران شیعی به نزول سوره در مدینه و پس از سریه ذات السلاسل معتقد شدهاند و تعداد زیادی از مفسران اهل سنت نزول آن را در مکه میدانند و برای آن شأن نزول خاصی را گزارش نمیکنند. «کَنود» از الفاظ دیگر سوره است که معانی گوناگونی برای آن در منابع گزارش شدهاست. در کتاب قاموس قرآن به معنی بسیار ناسپاس و در مجمع البیان به معنای کفران نعمتهای الهی آمدهاست. از معانی دیگر این لفظ زمینی که چیزی از آن نمیروید، عاصی و گناهکار و مرد بخیل بداخلاق است. در تفسیر کلمه «الخیر» نیز غالب مفسران آن را به معنای مال گفتهاند که میبدی از مفسران اهل سنت، در تفسیرش در معنای آیه هشتم سوره چنین آوردهاست: انسان به خاطر دوستیِ مال است که بخل میورزد. دو آیه پایانی سوره نیز با تأکید بر عبارت «یومئذ» از آشکار شدن اسرار و جدایی خوبی و بدی در روز قیامت خبر میدهد که در آن روز تمام انسانها بر اساس عقاید و اعمالی که در دنیا داشتهاند، جزا داده میشوند.
در فضیلت قرائت سوره روایاتی به نقل از بزرگان اهل سنت و شیعه در منابع آمدهاست. از پیامبر اسلام نقل شدهاست که به قرائتکننده این سوره به تعداد حاجیان در «مزدلفه» ده حسنه داده میشود. بنابه نقلی از جعفر صادق، ششمین امام شیعیان، خواننده این سوره در قیامت با علی بن ابیطالب محشور میشود و در زمره دوستان او خواهد بود.