پادوسبانیان
طولانیترین دودمان تاریخ ایران و حاکم بر سرزمین رویان (۶۶۵–۱۵۹۸) / From Wikipedia, the free encyclopedia
پادوسپانیان یا پادوسبانیان یا پادوسبانان یا بادوسپانیان که با نامهای دیگری، نظیر آل بادوسپان و اُستَنداران نیز نامیده شدهاست، طولانیترین حکومت تاریخ ایران و دومین حکومت طولانی تاریخ جهان میباشد. پادوسپانیان سلسلهای بودند که از ابتدا با عنوان اسپهبد،[1] سپس از سده پنجم تا دهم اُستَندار و بعدتر از اواخر سده یازدهم میلادی تا سده شانزدهم میلادی با نام ملک بر رویان و رستمدار حکومت میکردند.[2]
پادشاهی پادوسپانیان | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۶۵۵ م–۱۵۹۸ م | |||||||||
نقشه قلمرو پادوسبانیان در محدوده تبرستان | |||||||||
وضعیت | حکومت محلی | ||||||||
پایتخت | کلار و کجور و رویان و رستمدار | ||||||||
زبان(های) رایج | زبان تبری، فارسی میانه ،فارسی جدید | ||||||||
دین(ها) | زرتشت اسلام (زیدیه، تسنن، امامیه) | ||||||||
حکومت | پادشاهی | ||||||||
اسپهبد، استندار، ملک | |||||||||
• ۴۰–۷۵ | پادوسبان یکم(اولین) | ||||||||
• ۳۳۳–۳۴۷ | استندار یکم | ||||||||
• ۷۲۵–۷۳۴ | ملک زیار | ||||||||
• ۸۰۷–۸۵۷ | ملک کیومرث یکم (آخرین ملک مشترک) | ||||||||
• ۹۷۲–۱۰۰۶ | ملک بهمن دوم (آخرین ملک نور) | ||||||||
• ۹۸۵–۱۰۰۶ | ملک جهانگیر چهارم (آخرین ملک کجور) | ||||||||
دوره تاریخی | قرون وسطی | ||||||||
• آغاز شاخه اسپهبدان | ۴۰ ه، ۶۵۵ م | ||||||||
• آغاز شاخه استنداران | ۳۳۳ هجری | ||||||||
• آغاز شاخه ملکان | ۷۲۵ ه | ||||||||
• انقراض توسط صفویان | ۱۰۰۶ ه، ۱۵۹۸ م | ||||||||
واحد پول | درهم | ||||||||
|
پادوسپانیان نسب خود را به ساسانیان و جاماسب ساسانی بیست و یکمین پادشاه دودمان ساسانی میرساندند.[3][4] نامگذاری این سلسله به نام پادوسبان، پسر گیل گیلان گاوباره، که طبق افسانهها به حکومت رویان رسید؛ آن هم درست زمانی که برادرش دابویه به تاج و تخت گیلان رسید، بودهاست.[2] این سلسله پس از دودمان یاماتو در ژاپن طولانیترین سلسله جهان است که از ۲۲ تا ۱۰۰۶ هجری قمری (در حدود هزار سال) در رویان و اطراف آن حکومت کردند. رویان از شهرهای قدیم و تاریخی و بومی خطه طبرستان بودهاست. بطوریکه بزرگترین شهر طبرستان در دشت آمل و بزرگترین شهر طبرستان در کوهستان رویان کجور بودهاست. رویان در اوایل سده هفتم با عنوان استندار یا استنداران و سپس رستمدار خوانده شدهاست و پایتخت رویان در آن زمان کجور بوده؛ که حدود رستمدار کاملاً قابل انطباق با حدود خاک رویان بوده و شهر قدیم کجور (به فاصله سه کیلومتری از شهر جدید کجور و در دامن کوه) از شهرهای معظم آن بودهاست[5][6][7][8][9].[10] یاقوت حموی، رویان را کرسی منطقه کوهستانی طبرستان و آمل را کرسی منطقه جلگهای و اراضی پست ساحلی یاد کرده و قید نموده که در رویان ساختمانهای خوب و باغستانهای پر میوه وجود داشته و نزدیک رویان (یا کلار) شهر سعید آباد واقع است.[11] هرچند که رویان در دوره تسلط دابویگان (شاخه دیگر گاوبارگان) عملاً تحت تسلط آنها بودهاست بطوریکه دابویگان به پایتختی ساری، بر رویان و زمینهای جلگهای طبرستان تا تمیشه تسلط داشتند.[12][13] پادوسبانیان در آغاز لقب اسپهبد داشتند. از آنجا که نواحی کوهستانی رویان را در تصرف داشتند، بدین جهت آنها را استندار نیز خواندهاند که به معنی فرمانروای کوهستان است چه استان به زبان طبری کوه را گویند. بعدها به ابتدای نام خود ملک را میافزودند[3][14][15] پایتخت پادوسبانان کجور بود.[16]