اسپهبد
عنوان فرمانده لشکر در ارتش ساسانیان / From Wikipedia, the free encyclopedia
اَسپَهبَد یا سپهبَد یا سپهبذ (به پارسی میانه: 𐭮𐭯𐭠𐭧𐭯𐭲) عنوان فرمانده لشکر یکی از بخشهای چهارگانهٔ ایران در ارتش ساسانیان بود. چهار بخش عبارت بودهاند: از اباختر (شمال یا طبرستان)، خوراسان (خراسان مشرق)، نیمروز (جنوب)، خوروران (خاوران، مغرب).[1] پیش از آن در دوره اشکانیان نیز مقامی موروثی با این نام وجود داشته.[2] همچنین اسپبد یا آسپبد (برگرفته از فارسی میانه: *aspa-pati-) به عنوان فرمانده سواره نظام یک درجه باستانی نظامی بود که در ارتش اشکانی و ساسانی مورد استفاده قرار میگرفت. واژه اسپهبد برای اولین بار در دودمان گاوباریان توسط دابویه که خود را اسپهبد طبرستان نامید بکار رفت، و این روند در سلسلههای پادوسبانیان و باوندیان هم ادامه پیدا کرد. این عنوان پس از حمله اعراب به ایران، تا حمله مغول به ایران، به شکل (به عربی: إصبهبذ و اصفهبد)[3] به کار میرفت.[2] همچنین حکومتی به نام اسپهبدان در اطراف آستارای امروزی تا سالها وجود داشته که پایتخت آن را نیز به همین نام میخواندند.[4] این لقب در دیلمستان نیز کاربرد داشتهاست. از اسپهبدان بزرگ ایران میتوان به اسپهبدان رستم فرخزاد، خورشید و فرخان بزرگ اشاره کرد. در دودمان پهلوی این عنوان به صورت سپهبد به عنوان درجه نظامی دوباره به کار گرفته شد.