تمیشه
From Wikipedia, the free encyclopedia
تَمیشَه یا تَمیشَه بانصران که در منابع عربی به آن طمیس و طمیسه نیز گفتهاند، یکی از شهرهای باستانی و تاریخی مهم در خطهٔ تبرستان بوده که امروزه خرابههای تاریخی بهجا مانده از آن در نزدیکی روستای سرکلاته خرابشهر از توابع شهرستان کردکوی واقع است.[1][2]
در زمان لشکرکشی آنتیوخوس سوم به منطقهٔ هیرکانی برای مقابله با قوم اشکانی، پس از عبور او از کوه البرز از منطقهای به نام تامبراکس نام برده شده که ممکن است همان تمیشه باشد.[3] در این لشکرکشی از محل استقرار این شهر در نزدیکی روستای سرکلاته نام برده شدهاست.
تمیشه در دوران ساسانیان نیز شهری آباد بوده و در اسطورههای ایرانی، تمیشه اقامتگاه فریدون پادشاه آریاییها خوانده شدهاست. در منابع آمدهاست انوشهروان دادگر به آن شهر رفته و مدتی را در آنجا گذرانده و دستور وسعت شهر و ساخت بارو و دیوار دفاعی تمیشه را به جهت جلوگیری از یورشهای تُرکان و قبایل شرقی دادهاست. تمیشه شرقیترین شهر تبرستان و در مرز تبرستان و گرگان بودهاست. ابن رسته تمیشه را نخستین شهر تبرستان از مشرق معرفی کرده و خسرو انوشیروان ساسانی را بناکنندهٔ شهر خوانده و از دیوار تمیشه که میان تبرستان و گرگان کشیده شده و مسجد جامع و جمعیت فراوان شهر یاد کردهاست. پژوهشگران بر این باورند که به دلیل وجود رشتهکوههای البرز ورود نیروهای مهاجم به خطهٔ تبرستان و گیلان تقریباً میسر نبوده، لذا تنها راه دسترسی و مدخل ورود تازیان و دیگر نیروهای مهاجم تنها از طریق راهی بود که از سرزمین قومس به جرجان (گرگان) میرسیده که امروزه به گردنهٔ «خوشییلاق» مشهور است. بدین جهت نخستین شهری که مورد یورش نیروهای مهاجم قرار داشته جرجان بوده و سرداران خلفا هرگاه که به قصد فتح تبرستان میآمدهاند پس از طی راه قومس به گرگان بهناچار در آغاز با گرگانیان رو در رو شده و سپس به تمیشه و درون تبرستان حملهور میشدند. بدین سان تمیشه نخستین شهر تبرستان از سمت شرق و مدخل تبرستان و بهنوعی پرچمدار نبرد با مهاجمان عرب و تُرک و مغول و … بودهاست.
تمیشه پس از اسلام در یورشهای مکرر لشکریان خلفا، بارها مورد تاخت و تاز قرار گرفت و ایستادگی کرد و مردم آن قتلعام گردیدند. تمیشه در جریان شورش مازیار و بعدها در کشاکش خاندانهای محلی تبرستان نیز بارها محل درگیری بوده تا جایی که با یورشهای پیدرپی مغولان و تیموریان چنان دچار ویرانی شد که از صفحهٔ روزگار محو گردید.[4]