Urtsua (jauregia)
Baztango dorretxe gotikoa From Wikipedia, the free encyclopedia
Urtsua[1] dorretxe gotikoa da, Arizkungo Ordoki auzoan dagoena, Nafarroa Garaian. Lamiarrieta jauregitik eta Bozate auzotik hurbil dago.
| Urtsua (jauregia) | |
|---|---|
| Kultura ondasuna | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Baztan eta Arizkun |
| Koordenatuak | 43°10′56″N 1°28′42″W |
 | |
| Ondarea | |
| BIC | RI-51-0012354 |
Eraikina
Erdi Aroko dorrea da, prisma formakoa, harlandu handi eta erregularrez erakia XIV-XV. mendeetako eredu gotikoei jarraiki. Beheko aldean, zirkuluerdi formako ate txiki bat dauka, ziriharriz hornitua. XVI. mende hasieran dorrea handitu zuten, harlanduxka irregularrak erabiliz; fatxadaren zati horretan leiho biki gotiko bat du. Hegoaldeko hormari atxikia, gorputz modernoago bat dauka, zurezko bilbadura eta terraza bat dituena.[2]
Historia
Urtsua Nafarroako nobleziaren sortetxerik zaharrenetako bat da.[3] Urtsuatar franko aritu ziren Nafarroako errege-erreginen zerbitzuan, XIV. mendearen hasieratik bederen, eta sariztatuak izan ziren horregatik. 1339an, esate baterako, Luzaideko dorreko gazteluzaina zen Iñigo Iñigez Urtsua.[4] Urtsuako lurretan kokatu ziren Erdi Aroan agotak, Bozaten zehazki. Urtsuako jaun feudalak agoten «defendatzaile» eta «esplotatzaile» izan zen, agotak bertan egotea defendatzen zuten arren, denek beraientzat lan egin behar zutelako.[5]
Urtsuatarrak beaumontarrak ziren, Vianako printzearen aldekoak 1451-1464 bitarteko Nafarroako Gerra Zibilean. Era berean, Fernando II.a Aragoikoaren laguntzaile izan ziren Nafarroako konkistan, eta horren ordaina jaso zuten XVI. mende hasieran. Hala ere, leinuko kide batzuek Antonio Borboikoari eman zioten laguntza.[6]
Pedro Urtsua (1520-1561) da sendiko kiderik ezagunena. Ameriketan barrena ibili zen, Granadako Erresuma Berrian hiriak sortzen, indioak kalitzen eta urre bila, Ines Atienza andregaiaren eta Oñatiko Lope Agirreren konpainian. Lope Agirreren aginduz eraila izan zen. Werner Herzog alemaniar zinemagileak Aguirre, der Zorn Gottes film erraldoian irudikatu zituen biak, herioari burlaz, Marañón ibaia jaisten.[7]
Urtsua balada
Artikulu nagusia: «Urtsua (balada)»
Era honetan jaso zuen Resurreccion Maria Azkuek Euskalerriaren Yakintza lanean Urtsuak zazpi leio ... balada:[8]
Urtsuak zazpi leio, |
|
Bertsoen aurretik, gertaeraren berri eman zuen:[8]
"Nafarroan, Baztango ibarrean, Arizkungo lurrean, Urtsu edo Urtsua deritzaion jauregi zahar bat zen. Orain ere bere harresiak zutik daude. Izen handikoa zen aldi batez Nafarroan. Hango jaun bat Nafarroako erregeren inguruko izan zen. Bertze bat Frantziako emazteki batekin ezkondu zen. Anaia apeza zuen emazteki honek eta, Nafarroara handiki batekin ezkontzera zetorrela eta, agur egitera agertu zitzaion. Apezak, arreba haur egiteko zela igarrita, gurasoen jauregian eduki nahi zuen. Arrebak anaia apezari, isileraztearren, ezpata bat agindu zion. Ezkontzerakoan emaztegaiak ehunka ekarri zituen zikiroak, urrezko uztaiez horniturik. Urtsura iritsi zenean, etxekoandre zaharra, ohitura zenez, atarira jaitsi zen eta erraingaia besarkatu zuen. Ezkondu ziren, eta berehala ezagutu zuen senarrak emaztea nola zegoen, eta etxeko mutil bati erran zion zaldia ermitaren ondoan gerta zezala, ferrak aintzinekoa gibelera zituela. Lotarako zeudela, senarrak emazteari erran zion:
- Eztun ikusi behar etxeko ermita, zerbait errezatzeko ere?
- Nahi baduk, goazen ermitara.
Jaitsi ziren, eta xixtako batez senarrak emaztea hil zuen eta, berehala zaldigaineraturik, lauringoan Frantziara ihes egin zuen".
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
