Lieja

Lieja^[1][2] (frantsesez: Liège, ljɛʒ ahoskatua; nederlanderaz: Luik, lœyk ahoskatua; valonieraz: Lidje; alemanez: Lüttich; latinez: Leodium; limburgeraz: Luuk; luxenburgeraz: Léck) Belgikako hego-ekialdeko hiria eta ibai-portua da, Valonian, herrialde osoko bosgarren populatuena dena eta izen bereko herrialdeko hiriburua. Ourthe eta Mosa ibaien bilgunean dago. Oso industriagune garrantzitsua da: altzairugintza, metal eta kimika industria, armagintza, automobilgintza eta beiragintza.

Lieja Liège Lîdje
hiria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Belgika
Belgikako eskualdea	Valonia
Province of Belgium	Liejako probintzia
Belgikako barrutia	Arrondissement of Liège
Alkatea	Willy Demeyer (en)
Izen ofiziala	Liège Lüttich Luik Liegi Lieja Lîdje 列日 Lieĝo Leodium Льеж Luuk
Jatorrizko izena	Liège Lîdje
Posta kodea	4000, 4020, 4030, 4031 eta 4032
Herriburua	Liejako probintzia
Geografia
Koordenatuak	50°38′23″N 5°34′14″E
Azalera	68,65 km²
Altuera	66 m
Mugakideak	Herstal, Seraing, Saint-Nicolas, Ans, Juprelle, Oupeye, Visé, Blegny, Beyne-Heusay, Chaudfontaine eta Esneux
Demografia
Biztanleria	195.278 (2022ko urtarrilaren 1a) −1.345 (2020)
Dentsitatea	2.845 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	VIII. mendea
Telefono aurrizkia	04
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Fuzhou, Tanger, Volgograd, Esch-sur-Alzette, Kolonia, Turin, Lille, Akisgran, Rotterdam, Porto, Nancy, Ramallah, Samarkanda, Szeged, Wuhan, Taiyuan, Saint-Louis, Quebec Hiria, Port-au-Prince, Pilsen, Maastricht, Lubumbashi, Heerlen, Krakovia, Hasselt, Gante, Elbasan, Bilbo, Abidjan eta Bixkek
Hizkuntza ofiziala	frantses
liege.be

Historia

VII. mendean sortu zuen hiria Lanberto santuak eta 710. urtean apezpiku bat finkatu zen bertan. Ondoko mendean apezpiku hiri guztiz indartsua osatu zen eta Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean zegoen arren, gatazka handiak izan ziren luzaroan Liejako apezpiku-printzeen eta enperadoreen artean. Flandrian bezala, XIII. eta XIV. mendeetan liskar handiak gertatu ziren Liejan burgesiaren eta gremioetako langileen artean. XIV. mendean Burgundiako etxea nagusitu zen, baina gudu ugari izan zen ondoko bi mendeetan, burgundiarren eta Frantziako koroaren laguntza zuten liejatarren artean.

1485ean Maximiliano Austriakoak zapaldu zuen Liejako Guillaume de La Marckek Karlos Burgundiako dukearen aurka bultzatu zuen matxinada eta, zapalkuntza latza izan zen arren, hiri burujabetzat onartu zuen Lieja. Ondoren Bavariako etxea jabetu zen apezpiku-printze tituluaz eta Liejako biztanleek horren kontra borrokan segitu zuten. XV. mendetik aurrera industria zabaldu zen Lieja aldean eta bertako armagintzaren arrakastak hazkunde nabarmena erakarri zuen.

XVIII. mendean guztiz zabaldu zen Liejan Argien Mendeko pentsamolde berria eta 1792an desagertu ziren betiko Liejako apezpiku-printzeak. 1940an alemaniar naziek hartu zuten Lieja eta bertako 23.000 etxebizitza guztiz hondatu ziren 1944an.

Klima

Datu klimatikoak (Liege)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	3	6	9	14	18	21	22	22	19	13	9	5	13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-2	-1	2	5	8	12	13	13	11	7	3	1	6
Pilatutako prezipitazioa (mm)	36	41	46	36	41	66	74	64	61	64	43	58	627.4
Iturria: Weatherbase [3]

Garraioa

Aldiriko trena

Liejako aldiriak  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ S41 Hasselt Diepenbeek • Bilzen • Tongeren • Glons • Liers • Milmort • Herstal • Lieja–Saint-Lambert • Lieja–Carré • Lieja–Guillemins • Angleur • Chênée • Chaudfontaine • Fraipont • Nessonvaux • Pepinster • Verviers–Erdialdea • Verviers–Jauregia • Dolhain-Gileppe • Welkenraedt • Hergenrath Akisgran⁠ S42 Liers Milmort • Herstal • Lieja–Saint-Lambert • Lieja–Carré • Lieja–Guillemins • Ougrée • Seraing Flémalle-Haute⁠ S43 Lieja Guillemins Bressoux • Visé • Eijsden • Maastricht–Randwijck Maastricht⁠ S44 Waremme Bléret • Remicourt • Momalle • Fexhe-le-Haut-Clocher • Voroux • Bierset–Awans • Ans • Lieja–Guillemins • Bressoux Visé

Tranbia

Artikulu nagusia: «Liejako tranbia»

Ondarea

Karlomagnoren omenezko estatua, Liejan.

Liejako hiriak iraganeko monumentu asko gorde ditu: Saint Lambert plazako etxeak, XVI. mendeko Printze-Apezpikuen jauregia, X. mendeko Sainte Croix eliza (XIII-XIV. mendeetan berritua), Saint-Martin basilika (X. mendean eraikia eta XVI. mendearen hasieran berritua), San Joan Ebanjelista eliza karolingiarra, kanpandorre erromanikodun Saint-Jacques eliza, Saint-Paul katedrala eta bertako museoa. Erdi Aroaz geroztik, garrantzi handiko kulturagunea da Lieja: Arte Ederretako museoa eta akademia ditu, unibertsitatea eta musikako errege kontserbatorioa.

Kirolak

Txirrindularitzan, nazioarteko proba nagusien artean, Lieja-Bastogne-Lieja lasterketa klasikoa dago. Futbolean, Standard Lieja hiriko futbol talderik garrantzitsuena da.

Liejatar ospetsuak

• Jean-Michel Charlier (1924-1989), komikigilea.

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

1. Euskaltzaindia. (2008-05-30). 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak. .
2. Euskaltzaindia. Munduko leku-izen nagusiak euskaraz eta Euskal Herriaren inguruko exonimia. , 91 or. (Noiz kontsultatua: 2013-11-18).
3. Weatherbase: Historical Weather for Liege, Belgium. Weatherbase. Retrieved on November 24, 2011.

Ikus, gainera

• Liège (Parisko metroa)

Kanpo estekak

• Liejako udal webgunea (Frantsesez) (Nederlanderaz)

• Datuak: Q3992
• Multimedia: Liège / Q3992