Laktosa
gai elkartu kimiko From Wikipedia, the free encyclopedia
gai elkartu kimiko From Wikipedia, the free encyclopedia
Laktosa (latinez lactis "esnea" eta azukreen -osa atzizkia) edo esne-azukrea[1] glukosa eta galaktosaz osatutako disakaridoa da, ugaztunen esnetan egoten dena. Ugaztunen esneetako gluzidorik garrantzitsuena da, % 4-5 artean agertzen da-eta.
Laktosa | |
---|---|
Formula kimikoa | C12H22O11 |
SMILES kanonikoa | 2D eredua |
SMILES isomerikoa | C([C@@H]1[C@@H]([C@@H]([C@H]([C@@H](O1)O[C@@H]2[C@H](O[C@H]([C@@H]([C@H]2O)O)O)CO)O)O)O)O |
MolView | 3D eredua |
Konposizioa | oxigeno, karbono eta hidrogeno |
Mota | α/β-lactose (en) |
Estereoisomeroa | β-maltose (en) , α-lactose (en) , Gal(a1-4)a-Alt (en) , [[alpha-D-glucosyl-(1->4)-beta-D-mannose|alpha-D-glucosyl-(1->4)-beta-D-mannose]] (en) , [[beta-D-glucosyl-(1->4)-alpha-D-mannose|beta-D-glucosyl-(1->4)-alpha-D-mannose]] (en) , [[beta-D-mannopyranosyl-(1->4)-beta-D-glucopyranose|beta-D-mannopyranosyl-(1->4)-beta-D-glucopyranose]] (en) , [[alpha-D-Galp-(1->4)-beta-D-Glcp|alpha-D-Galp-(1->4)-beta-D-Glcp]] (en) , [[alpha-D-Manp-(1->4)-alpha-D-Manp|alpha-D-Manp-(1->4)-alpha-D-Manp]] (en) , L-Gul(a1-4)b-Tal (en) , [[alpha-D-Galp-(1->4)-beta-D-Galp|alpha-D-Galp-(1->4)-beta-D-Galp]] (en) , beta-cellobiose (en) , α-maltose (en) , [[alpha-D-Galp-(1->4)-alpha-D-Glcp|alpha-D-Galp-(1->4)-alpha-D-Glcp]] (en) , [[beta-D-Manp-(1->4)-beta-Galp|beta-D-Manp-(1->4)-beta-Galp]] (en) , alpha-mannobiose (en) , [[beta-D-glucosyl-(1->4)-beta-D-mannose|beta-D-glucosyl-(1->4)-beta-D-mannose]] (en) , [[alpha-D-Manp-(1->4)-beta-D-Manp|alpha-D-Manp-(1->4)-beta-D-Manp]] (en) , [[alpha-D-Glcp-(1->4)-alpha-D-Galp|alpha-D-Glcp-(1->4)-alpha-D-Galp]] (en) , alpha-cellobiose (en) , beta-epilactose (en) , [[alpha-D-glucosyl-(1->4)-alpha-D-mannose|alpha-D-glucosyl-(1->4)-alpha-D-mannose]] (en) , [[beta-D-Glcp-(1->4)-beta-D-Galp|beta-D-Glcp-(1->4)-beta-D-Galp]] (en) , [[beta-D-galactopyranosyl-(1->4)-alpha-D-galactopyranose|beta-D-galactopyranosyl-(1->4)-alpha-D-galactopyranose]] (en) , [[beta-D-Gal-(1->4)-alpha-D-Man|beta-D-Gal-(1->4)-alpha-D-Man]] (en) , Galactobiose (en) , Gal(a1-4)a-Ido (en) , beta-Mannobiose (en) , [[alpha-D-Glcp-(1->4)-beta-D-Galp|alpha-D-Glcp-(1->4)-beta-D-Galp]] (en) , [[alpha-D-Galp-(1->4)-alpha-D-Galp|alpha-D-Galp-(1->4)-alpha-D-Galp]] (en) eta [[beta-D-Glcp-(1->4)-alpha-D-Galp|beta-D-Glcp-(1->4)-alpha-D-Galp]] (en) |
Masa molekularra | 342,116 Da |
Erabilera | |
Rola | Eszipiente |
Arriskuak | |
NFPA 704 | |
Identifikatzaileak | |
InChlKey | GUBGYTABKSRVRQ-DCSYEGIMSA-N |
CAS zenbakia | 63-42-3 |
ChemSpider | 5904 |
PubChem | 6134 |
Reaxys | 90841 |
Gmelin | 36218 |
ChEBI | 342369 |
ChEMBL | CHEMBL417016 |
ZVG | 100321 |
EC zenbakia | 200-559-2 |
ECHA | 100.000.509 |
Human Metabolome Database | HMDB0041627 |
UNII | 13Q3A43E0S |
KEGG | C01970 |
PDB Ligand | LAT |
Fabrizio Bartoletti (1576-1630) mediku italiarrak isolatu zuen eta baina bere lanak 1633 urtean argitaratu zen, jadanik hila zela. 1700 urtean Lodovico Testi botikari veneziarrak esnearen azukrearen (saccharum lactis) onurak azaltzen zituen liburua plazaratu zuen[2], bereziki artritisaren eraginak lasaitzeko duen gaitasuna goraipatuz. 1715 urtean Testik laktosa isolatzeko erabili zuen teknika argitaratu zuen Antonio Vallisnerik.[3] Laktosa Carl Wilhelm Scheelek identifikatu zuen 1780 urtean.[4]
Heinrich Vogelek 1812an laktosa hidrolisatuz glukosa lortzen dela ikusi zuen, eta Louis Pasteurrek 1856an beste osagaia kristalizatzea lortu zuen, galaktosa.[5] 1894an Hermann Emil Fischerrek laktosaren egitura molekularra finkatu zuen.[6]
Laktosaren formula enpirikoa da, eta bere pisu molekularra 342,30 g/mol. β-galaktosa eta glukosa (α edo β) monosakarido bana lotzen dira β-1→4 lotura O-glukosidikoaren bidez eta ur molekula bat askatzen da. Horrela beraz laktosaren izen sistematikoa honako hau da:
Glukosaren karbono anomerikoan dagoen hidroxilo taldea aske dagoenez ahalmen erreduzitzailea duen azukrea da.
Laktosa ongi digeritzeko gizakiak laktasa (β-D-galaktosidasa) entzima behar du. Entzima horrek laktosa hidrolizatzen du, glukosa eta galaktosa sortuz; bi monosakarido horien xurgapena heste meharraren muki-mintzean gertatzen da. Laktosak kaltzioaren xurgapena ere errazten du, eta hezurralen mineralizazio egokian laguntzen du. Heste-florarentzat onuragarriak diren eragin probiotikoak ere baditu[7].
Laktosarekin beste hainbat aldaketa ere egiten dituzte entzimek. Disoluzio alkalinoan isomerizatu egiten dute laktulosa bihurtuz (idorreriaren aurkako botika). Bestalde murriztu ere egin daiteke, laktitol izeneko polialkohola lortuz[8].
Elikagaien industrian erabiltzen da batez ere[9].
Laktasaren gabeziak laktosarekiko jasanezintasun izeneko gaitza sortzen du, zenbait tokitan (Asian, adibidez) oso zabaldua dena.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.