Baso-muga

Baso-muga, edo hobeki zuhaitz-muga, lerro irudikatu bat da, non zuhaitzak sor daitezkeen azken muga markatzen duen. Muga horretatik haratago ekologia baldintzek (tenperatura hotzak, airearen presioa, hezetasun gabezia, lurraren baldintzak) ez dute zuhaitzen presentzia ahalbideratzen^[1]. Hortaz, habitat baten muga ere bada.

Alpetar baso-muga, altitudearen araberakoa (Saint-Moritz, Suitza).

Kanadako baso-muga arktikoa.

Ezaugarriak

Basoaren azken muga horretan, latitude eta klimatologiaren arabera, zuhaitzak sortzeko azken ingurua markatzen da, desberdina den tokien arabera. Basoentzako latitude garaiena lurralde zirkunpolarretan aurkituko dugu. Baso-mugetan sarritan zuhaitzen garapena kaxkarra izan daiteke eta azkenak, mugatik gertu daudenak, txikiak eta okerrak izan daitezke. Baldintza horiek haizearen ondorioz bada krummholz formazioa deritzogu (alemanez krumm “okertua”, “bihurria” eta Holz, “zura”: krummholz, «zur okerra» edo “zur bihurritua”).^[2]

Baso-muga, izadian ohikoa den moduan, eskala handian hobeto definitzen da hurbiletik baino, ez baita hain muga garbia, igarotze gradual bat baizik: zuhaitzak gero-eta txikiagoak eta sakabanatuak dira eta, azkenean, desagertzen dira^[3].

Ohiko landaredia

Larix gmelinii Kolyman, Siberiako ipar-ekialdean.

Hauek dira baso-muga arktikoan eta alpetarrean ager daitezkeen zuhaitz batzuk (batez ere koniferoak dira:

• Abies lasiocarpa
• Larix lyallii
• Picea engelmannii
• Pinus albicaulis
• Pinus longaeva
• Pinus aristata
• Pinus balfouriana
• Larix gmelinii

• Pinus culminicola
• Pinus peuce
• Pinus cembra
• Pinus mugo
• Pinus hartwegii
• Betula pubescens
• Polylepis (Polylepis tarapacana)
• Eucalyptus pauciflora
• Nothofagus antarctica
• Nothofagus betuloides
• Picea mariana

Mundu banaketa

Baso-muga alpetarra

Baso-muga alpetarra tokian-tokiko aldagai askoren menpe dago: aspektu geografikoak, klimatologia, polo geografikoaren gertutasuna... Zenbait tokitan, bestetik, inguru tropikalak eta uharteak, espezie alpetarrak ezin dira heldu eta horrek baso-lerro baxuagoak eman ditzake.

Hemen aurkezten den zerrenda gutxi gorabeherakoa da:

Tokia	Latitude	Altitudea, metrotan	Oharrak
Suedia	68°N	800
Norvegia	61°N	1100	Kostaldetik gertu jaisten da.
Alpeak	46°N	2100	Hegoaldera ematen duten Alpeetan garaiagoa.
Rila	42°N	2300	Pinus mugo espezie arrunta du baso-mugan.
Pirinioak Euskal Herria, Espainia, Frantzia, Andorra, Katalunia	42°N	2300	Pinus uncinata espezieak baso-muga markatzen du
Sierra Nevada, Espainia	37ºN	2400	Pinus sylvestris nevadensis espezieak baso-muga markatzen du. Urtaro lehorra udan.
Olympic Mountains WA, Ameriketako Estatu Batuak	47°N	1500	Neguan elurrak zuhaitz gazteak estaltzen ditu.
New Hampshire, Ameriketako Estatu Batuak	44°N	1220	Gailur batzuek, suteak direla eta ondorioz gertatutako lurraren galera, baso-muga baxuago dute.
Wyoming, Ameriketako Estatu Batuak	43°N	3000
Mendi Harritsuak, Ameriketako Estatu Batuak	40°N	3500	Hego-mendebaldeko malda beoragoetan.
		2400	Ipar-ekialdeko maldetan
Japoniako Alpeak	39°N	2900
Yosemite, Ameriketako Estatu Batuak	38°N	3200	Sierra Nevadako mendebaldea
		3600	Sierra Nevadako ekialde aldean (Kalifornia)
Popocatépetl, Mexiko	19°N	4000
Himalaia	28°N	4400
Costa Rica eta Panama	9.5°N	3400
Kilimanjaro, Tanzania	3°S	3000	Leku tropikal baten adibidea da. Lurralde biogeografiko horietan espezieen tolerantzia txikiagoa da eta, ondorioz, muga baxuagoa da.
Hawaii, Sierra Nevada (AEB)	20°N	2800	Kilimanjaroren antzeko kasua. Alisio haizeen eraginez euri gutxiago egiten du.
Ginea Berria	6°S	3900
Andeak, Peru	13°S	4560	Ekialde aldean, Pumahuanca, Urubamba, Cusco; mendebaldean lehorreak zuhaitzen sorrera mugatzen du.
Andeak, Bolivia	18°S	5200	Mendebaldeko mendilerroa; Basoaren muga garaiena Sajama sumendiaren maldetan dago (Polylepis tarapacana).
		4100	Ekialdeko mendilerroa; klima hezeagoa eta eguzki gutxiago egiten duenez, muga baxuagoa da.
Sierras de Córdoba, Argentina	31°S	2000	Aipatutako Alisioak, esposizio handiarekin batera.
Australiako Alpeak, Australia	36°S	2000	Australiako Alpeen mendebaldeko aldea.
		1700	Australiako Alpeen ekialdeko aldea.
Hego uhartea, Zeelanda Berria	43°S	1200	Itsasoaren eraginak udak hozten ditu eta horrek zuhaitzen hazkundea mugatzen du.
Navarino uhartea, Chile	54°S	600	Baldintza sasipolarrek lerro honen gainetik zuhaitzen agerpena erabat mugatzen dute.

Baso-muga artikoa

Hemen ere tokian-tokiko aldagaiek garrantzi handia dute. Hona hemen baso-muga tipiko batzuk:

Tokia	Latitude	Altitudea, metrotan	Oharrak
Norvegia	24°E	70°N	Ipar Atlantikoko itsaslasterrak antzeko latitude duten beste tokiekin konparatuta, nolabait tenperaturak epeltzen ditu. Negu epelagoek permafrost sortzea mugatzen du.
Mendebaldeko Siberiako ordokia	75°E	66°N
Erdialdeko Siberiako goi-ordokia	102°E	72°N	Muturreko klima kontinentalak udan zuhaitzak hazteko beroa nahikoa suposatzen du nahiz eta altitude garaiak izan.
Hurruneko Errusia Ekialdea (Kamtxatka eta Txukotka penintsula)	160°E	60°N	Oyashio itsaslasterra eta haize gogorrek udako tenperaturetan eragina dute. Ondorioz zuhaitzek ezin dira ondo hazi. Aleutiar uhartetan ia zuhaitzik ez daude.
Alaska	152°W	68°N	Mendiek Artikotik datozen aire hotza blokeatzen dute. Zuhaitzak, horri esker, Brooks mendikatean agertzen dira.
Ipar-mendebaldeko Lurraldeak, Kanada	132°W	69°N	Zirkulu polar artikoaren iparralderaino beraino heltzen da, klima kontinentalari esker.
Nunavut	95°W	61°N	Hemen egon beharko zen baino hegoaldeagoan dago muga, Hudson badiaren hotzagatik.
Quebec	72°W	56°N	Labradorko itsaslasterrak eragin handia du. Labrador penintsularen alde batzuetan basoak oso hegoaldean gelditzen dira, 53°N.
Groenlandia	50°W	64°N	Inguruan isolamendu handia egon da. Egun, zuhaitzak artifizialki landatzen ari dira baina oso poliki eta gutxi ari dira handitzen, Søndre Strømfjord, 67°N.

Baso-muga Antartikan

Beagle kanalaren iparraldeko kostaldeko zuhaitzak, 55°S.

Las Kerguelen uharteak, San Pablo uhartea, Hegoaldeko Georgiak eta Antartika inguruko beste uharteek haize iraunkorrak jasatzen dituzte eta bazterreko klimak; uharte horietan ez ditugu bertako zuhaitz-espezieak aurkitzen nahiz eta egiten duen euriaren ondorioz, baso epela izateko aukera izango lituzkete. Baina baldintzak ez dira egokiak eta horrek ez du Artartikaren baso-mugarekin lotura.