papo de la katolika eklezio From Wikipedia, the free encyclopedia
Sankta Johano Paŭlo la 2-a (naskiĝis la 18-an de majo 1920, mortis la 2-an de aprilo 2005; latine: Ioannes Paulus PP. II), Servus Servorum Dei (Servisto de Servistoj de Dio) dum 26 jaroj estis papo de la Katolika Eklezio kaj la ŝtatestro de Vatikano. Li fariĝis papo en 1978 en la aĝo de 58 jaroj. Estante polo, li estis la unua slava papo en la historio kaj la unua neitala de post 456 jaroj.
Lia apostola devizo estis: Totus Tuus (Tute Via; pruntita de ensanktiĝa mariana preĝo de sankta Louis Maria Grignion de Montfort).
Li estis i.a. filozofo, teologo, intelektulo, poligloto, metafizika poeto kaj kristana mistikulo.
Li naskiĝis kiel Karol Józef WOJTYŁA ([ˈkaɾɔl ˈjuzεf vɔi̯ˈtɨwa]) en Wadowice, Pollando la 18-an de majo 1920 kiel dua filo de Karol Wojtyła (suboficiro de aŭstria-hungara armeo kaj kapitano de pola armeo) kaj Emilia Kaczorowska (devenanta de metia familio). Lia patrino naskis lin en aĝo de 36 jaroj, post 15-jara atendo por infano. Kvankam la kuracistoj atentigis ŝin pri danĝeroj de la nasko, ŝi volis naski la infanon. Ŝi mortis en 1929, kiam li estis 9-jara. Karolo junaĝe ludis en teatraĵoj kun Halina Kwiatkowska, kun kiu li havis mildan rilaton.
Li estis juna viro, kiam germanoj invadis lian landon, kaj poste la sovetianoj. En 1942 li decidis fariĝi sacerdoto kaj sin kaŝis en la palaco de la ĉefepiskopo de Krakovo -- kie li mem estos ĉefepiskopo post du jardekoj. Dum la dua mondmilito li ankaŭ rolis en kontraŭ-naziaj teatraĵoj kaj helpis judojn forflugi for de la nazioj. Li fariĝis sacerdoto en 1946 kaj studis kaj instruis filozofion (kiel profesoro en Lublino kaj Krakovo). Mem li tre evoluigis fenomenologion de Max Scheler sur katolikismo. Li kritikis marksismon. Li fariĝis episkopo en 1958, ĉefepiskopo de Krakovo en 1964, kardinalo en 1967 kaj, fine, papo en 1978.
La 13-an de majo 1981 li estis pripafita de turko Ali Ağca. Kolektita materialo (220 volumoj de dokumentoj) dum 8-jara enketado de la atenco kaj finita la 7-an de majo 2014 - gvidata de la Filia Komisiono pri Postkuro de Krimoj kontraŭ Pola Nacio en Katowice, kadre de la Instituto pri Nacia Memoro - ne lasas ajnan dubon ke la atencinto agis en krima asocio, kiun eniris turkaj krimuloj kaj bulgaraj funkciuloj.
En 1994 la usona magazino TIME elektis lin kiel "Homo de la Jaro".
En 2003 konfirmis Vatikano, ke li suferas je parkinsono.
Komence de 2005, gripo gravigis lian malsanon, tiel ke li kelkfoje ne povis aperi antaŭ la kredantoj, ĉar li estis en hospitalo. Johano Paŭlo la 2-a mortis la 2-an de aprilo 2005 en sia loĝejo en Vatikano, post longa malsano.
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Funebro en Pollando post morto de Johano Paŭlo la 2-a.Lin sukcedis Benedikto la 16-a, kiu la 1-an de majo 2011 deklaris Johanon Paŭlon beatulo.
Johano Paŭlo la 2-a kiel papo 104 fojojn pilgrimis eksterlanden, 1348 personojn beatigis kaj dum 51 kanonizoj 482 proklamis sanktuloj. Dum sia lasta vizito en Pollando la papo konsekris sanktejon al Faustyna Kowalska en Krakovo kaj vizitis Kalwaria Zebrzydowska.
Pripafita de turka atencinto dum ĝenerala renkonto kun la kredantoj sur Placo de Sankta Petro maje 1981 la papo subiĝis al 6-hora operacio. Lia resanigado en malsanulejo daŭris 22 tagojn. La papo kredis, ke sian saviĝon dankas ne nur al bonŝanco, kion esprimis per la vortoj: Unu mano pafis, kaj la alia direktis kuglon. La atenco okazis la 13-an de majo, simile al la unua revelacio de Dipatrino en Fátima en 1917. Precize unu jaron poste li iris al Fátima por danki pro savo de la morto. Tiam li estis atakita per bajono fare de estinta hispana pastro, sed sen seriozaj vundiĝoj.
En 1992 la papo konfesis kaj bedaŭris, ke la Romkatolika Eklezio maljuste kondamnis Galileon en 1633.
En 1995, en la papa letero Evangelium Vitae, li ekstaris kontraŭ mortpuno, finante la longdaŭran toleron de la Eklezio pri tio.
En 2000 Johano Paŭlo konfesis kaj pardonpetis pro la multaj pekoj de anoj de la katolika eklezio dum la unuaj du jarmiloj kontraŭ la rajtoj kaj digno de gentoj, judoj kaj alireligianoj:
Ni pardonas kaj pripetas pardonon! Ni ne povas ne rekoni la perfidojn kontraŭ la evangelio faritaj de iuj el niaj fratoj, precipe dum la dua jarmilo… Kristanoj iafoje cedis al sentoleremo, ne estinte fidelaj al la granda ordono de amo, tiel malpurigis la vizaĝon de la Eklezio.
La konfeso estas ĝenerala kaj malpreciza, ne parolas pri la eklezio entute, nur pri iuj unuopuloj, menciante nek la Krucmiliton, Inkvizicion, la perfortan konverton de idolanoj en Afriko kaj Ameriko, nek la silenton de la eklezio dum la gentomortigado de Hitlero.
Li rolis en la liberigo de orienta Eŭropo for de Sovetio, kaj malkaŝe subtenis la polan sindikaton Solidarność.
Li estis la unua papo, kiu vizitis sinagogon kaj moskeon. Dum vizito en Sirio, li kisis la Koranon.
Same kiel la usona prezidento Ronald Reagan, Johano Paŭlo la 2-a estis persone tre sorĉa kaj populara, sed en kredo kaj celo tre konservativa kaj nefleksebla, elektante por episkopoj spegulantojn. Kaj same kiel Reagan, li estis pelata ĉefe de sia kredo, ne de sia deziro por potenco.
Pri disputataj demandoj, Johano Paŭlo la 2-a staris kontraŭ aborto, artefarita naskolimigo, la sacerdotiĝo de virinoj aŭ edzoj, kaj samseksumado. Li ankaŭ subtenis politikajn kaj ekonomiajn rajtojn en malriĉaj landoj.
Katolikoj en Usono emis vidi lin kiel prezidenton de la Eklezio, ne kiel reĝon aŭ papon.
La papo rigardis Interreton kiel donacon de la Sankta Spirito por la evangeliigado de la mondo.
Enciklikoj estas la plej gravaj kaj fundamentaj papaj dokumentoj. Li verkis ilin en la pola lingvo, tamen oficialan karakteron ĉiam havis latina versio de la teksto, kiu servis por pluaj tradukoj al la nuntempaj lingvoj. Konforme al la tradicio titolon de encikliko kreas unuaj vortoj de la oficiala teksto. La papo eldonis 14 enciklikojn:
Apostolaj leteroj
Johano Paŭlo la 2-a verkis pli ol 40 apostolajn leterojn, inter kiuj Christifideles Laici.
Postsinodaj leteroj La papo verkis 14 leterojn lige al kunvokitaj de li kaj okaziĝintaj 15 Sinodoj de la Episkopoj, inter kiuj Christifideles Laici.
La papo verkis 11 apostolajn konstituciojn:
Malgraŭ lia populareco, Johano Paŭla la 2-a estis ankaŭ multe kritikata. Unu akuzo estis ke lia opono al komunismo igis lin subteni politike dekstrajn diktatorojn. Li kelkfoje renkontiĝis kun la ĉilia diktatoro Augusto Pinochet. Li fakte proponis al Pinochet restarigi la demokration, sed ne tiom akre kondamnis lin kiel li kondamnis la komunistajn ŝtatestrojn.
Liaj kredoj pri kontraŭkoncipiloj ankaŭ estis multe kritikataj. Laŭ li la uzo de ĉia kontraŭkoncipilo estas malmorala ago. Multaj homoj malkonsentis kun tio, kaj eĉ kelkaj homoj, kiuj konsentis, argumentis, ke estas krimo kondamni kondomojn, kiam la venerea aidoso disvastiĝas. Aldone oni akuzas lian administracion pri disvastigo de nepruvita aserto, ke ili ne baras la disvastiĝon de HIV. Surbaze de ĉi tiuj du akuzoj, oni akuzis lin pri kontribuo al la aidosa epidemio en Afriko kaj aliloke. Liaj subtenantoj asertas ke lia emfazo je abstinenco kaj fidelo havas grandan efikon en la batalo kontraŭ aidoso en landoj kiel Ugando, sed nova studo kontestas tion[mankas fonto].
Kiel papo, li oftege pilgrimis tra la mondo kaj mastris dekdu lingvojn : la polan, latinan, italan, hispanan, portugalan, francan, anglan, germanan, ukrainan, kroatan, slovakan kaj Esperanton. Li verkis ekleziajn leterojn, librojn kaj eĉ poezion.
_001.jpg)
Papo Paŭlo la 6-a rajtigis al Karol Wojtyła, tiam la Metropolito de Krakovo, la celebradon de meso en Esperanto, dum la kongreso de katolikaj esperantistoj en Ĉenstoĥovo (Częstochowa), aŭgusto 1977. Tiu permeso estis akirita danke al la perado de Pavol Mária Hnilica, slovaka episkopo, kiu sukcesis konvinki la Papon, kvankam ne multe pli frue (16.11.1976) la Kongregacio por la Sakramentoj kaj la Dia Kulto estis akre riproĉinta la Helpan Episkopon de Varsovio Władisław Miziołek. Tiu ĉi en septembro 1976 estis “aŭdacinta” celebri en Esperanto dum la Itala Kongreso de Esperanto de Massa[1].
Johano Paŭlo la 2-a estis la unua papo kiu publike parolis Esperanton. Estis dum la 6-a Monda Junulara Tago en Ĉenstoĥovo, kie la 14-an de aŭgusto 1991 li adresis siajn salutojn al pli ol unu miliono da junaj ĉeestantoj:
La postan tagon li denove direktis siajn plurlingvajn salutojn al la junuloj en Ĉenstoĥovo. En Esperanto li diris:
Preskaŭ du jarojn poste, en 1993, Johano Paŭlo la 2-a donis sian apostolan benon al la Universala Kongreso de Esperanto en Valencio:
La 3-an de aprilo 1994 Papo Johano Paŭlo la 2-a unuafoje parolis sian paskan saluton antaŭ la beno Urbi et orbi ankaŭ en Esperanto, dezirante "Feliĉan Paskon en Kristo resurektinta". En la sama jaro sekvis la kristnaska bondeziro "Dibenitan Kristnaskon kaj prosperan novjaron". Ekde tiam la papo ĉiujare ripetis tiujn ĉi salutojn.
En 1997 okazis en Romo kaj Rimini la jubilea 50-a IKUE-Kongreso. Kadre de ĝenerala aŭdienco sur la placo de Sankta Petro la 3-an de septembro 1997 Johano Paŭlo la 2-a salutis la partoprenantojn rekte en Esperanto:
La Roma Meslibro estas la ĉefa liturgia libro de la Katolika Eklezio. Ĝi enhavas preĝojn de la meso kaj priskribas la liturgiajn agojn. La Esperantaj Meslibro kaj Legaĵaro (lekcionario) por dimanĉoj kaj festoj aperis, kun Vatikana imprimaturo, en 1995 enforme de du bele binditaj volumoj. Krome ĝi estis eldonita kiel la lumdisko OekuRom de IKUE kaj KELI en 2002.
La 10-an de junio 1999 en la historia ĉefurbo de Podlaĥio Drohiczyn, dum ekumena diservo Johano Paŭlo la 2-a ricevis la unuan ekzempleron de la Medalo de Toleremo aljuĝitan al li de la fondaĵo Fondumo Zamenhof, kaj enmanigis la medalon persone nepo de Ludoviko Zamenhof d-ro Louis-Christophe Zaleski-Zamenhof ĉe la altaro kune kun la profesorino Hanna Konopka la tiama prezidantino de la fondaĵo Fondumo Zamenhof - oni povis rekte rigardi la scenon pere de televido kune kun milionoj da spektantoj.
La unuaj ZEO-j ligitaj kun Johano Paŭlo la 2-a aperis en la jaro 2009, la unua estis la E-monumento omaĝe al la papo en Italio en Rimini kaj la dua inaŭgurita la 2-an de aŭgusto 2009 en Pollando en Malbork, ĝi estas la E-memorŝtono omaĝe al papo-esperantisto.
Johano Paŭlo la 2-a estas kavaliro de la Ordeno de la Blanka Aglo, la plej alta ŝtata honorigo de la Pola Respubliko. Johano Paŭlo la 2-a ricevis la Ordenon en la jaro 1993 kiel la unua Kavaliro de la Ordeno post ĝia restituo.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
