Fosfora trijodido

Fosfora trijodido aŭ PI₃ estas neorganika joda komponaĵo de fosforo, malstabila malhelruĝa solidaĵo kiu forte reakcias kun akvo, solvebla en karbona dusulfido, karbona kvarklorido, benzeno, tolueno, heksano, dukloroetano kaj milde solvebla en nepolaraj solvantoj. Ĝi reakcias kun akvo, acetono kaj alkoholoj. Ĝi estas potenca reduktagento kaj estas malkomponita de la lumo. Fosfora trijodido estis unue priskribita en 1850 tamen ĝiaj kemiaj proprecoj ne estis tute esploritaj ĝis 1959 pro la neeblo sintezi ĝin ekde la puraj elementoj.^[4]

Fosfora trijodido
Plata kemia strukturo de la Fosfora trijodido
Tridimensia kemia strukturo de la Fosfora trijodido
Alternativa(j) nomo(j)
Trijodido de fosforo
Kemia formulo	PI3
CAS-numero-kodo	13455-01-1
ChemSpider kodo	75323
PubChem-kodo	83485
Fizikaj proprecoj
Aspekto	malstabila malhelruĝa solidaĵo kiu forte reakcias kun akvo
Molmaso	411,687 g·mol−1
Denseco	4,18g cm−3
Fandpunkto	61,2  °C[1]
Bolpunkto	227  °C (malkomponiĝas)[2]
Ekflama temperaturo	Nebrulema
Solvebleco	Akvo:reakcias
Mortiga dozo (LD50)	18 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R14 R34 R37
Sekureco	S26 S36/37/39 S45
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero C Koroda Xn Noca por la sano
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H314, H335
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P260, P261, P264, P271, P280, P301+330+331, P303+361+353, P304+340, P305+351+338, P310, P321, P363, P403+233, P405, P501[3]
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25  °C kaj 100 kPa)

Sintezoj

Sintezo 1

• Metodo de Germann kaj Traxmann: Preparado per interagado de ruĝa fosforo kaj jodo en solvaĵo de karbona dusulfido:

2+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{CS_{2}}]{46^{o}C}}\,}}}$2

Sintezo 2

• Preparado per traktado de fosfora triklorido kaj kalia jodido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Sintezo 3

• Preparado per reakcio inter fosfora triklorido kaj jodida acido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Sintezo 4

• Sintezo per traktado de fosfora triklorido kaj jodo:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Sintezo 5

• Sintezo per interagado de fosfora trifluorido kaj natria jodido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Sintezo 6

• Sintezo per reakcio inter fosfora kvinoksido kaj jodo:^[5]

2+6${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$4+5

Sintezo 7

• Preparado ekde la fosfino kaj jodo:

2+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+3

Sintezo 8

• Preparado ekde fosfora tribromido kaj jodo:

2+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+3

Sintezo 9

• Preparado per interagado de fosfora kvinklorido kaj fosfonja jodido:^[6]

3+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$++12+4

Reakcio 1

• Malkomponado de fosfora trijodido:

2${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{200^{o}C}}\,}}}$2+3

Reakcio 2

• Hidrolizo de fosfora trijodido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Reakcio 3

• Preparado de natria fosfito dubaza per interagado de fosfora trijodido kaj natria hidroksido:

2+10${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+6+5

Reakcio 4

• Preparado de fosforila jodido:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+

Reakcio 5

• Preparado de fosfora triklorido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Reakcio 6

• Preparado de jodometano:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$3+

Reakcio 7

• Preparado de fosforila jodido:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+

Reakcio 8

• Preparado de trifenil-fosfino:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+3

Reakcio 9

• Preparado de tiofosforila jodido:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{10^{o}C-15^{o}C}}\,}}}$

Literaturo

• Plenary Lectures Presented at the Second Symposium on Inorganic Phosphorus
• Phosphorus Heterocycles
• The Chemistry of Phosphorus: Pergamon Texts in Inorganic Chemistry
• Organophosphorus Chemistry
• Science of Synthesis: Houben-Weyl Methods of Molecular Transformations
• Symmetry Relationships between Crystal Structures

Referencoj

1. Sigma Aldrich
2. WebElements
3. PubChem
4. IUPAC Publications
5. A Text-book of Inorganic Chemistry
6. Atomistry

• Kategorio Fosfora trijodido en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri kemio. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).

Portalo pri kemio