Η φρυγική γλώσσα ήταν ινδοευρωπαϊκή γλώσσα σε χρήση από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως τον 5ο αιώνα μ.Χ. στη Μικρά Ασία από τον λαό των Φρυγών. Θεωρείται από μερίδα γλωσσολόγων πως έχουν στενή σχέση με την ελληνική γλώσσα,[3][4] ενώ η ομοιότητα κάποιων φρυγικών λέξεων με ελληνικές είχε ιστορικά σχολιαστεί και από τον Πλάτωνα στον διάλογο του με τίτλο Κρατύλος (410α). Ωστόσο έχει επίσης προταθεί πως η γλώσσα είναι συγγενής προς τις ιταλοκελτικές γλώσσες εντός μιας υποθετικής βορειοδυτικής ινδοευρωπαϊκής ομάδας.[5]Οι τελευταίες ιστορικές αναφορές για τη γλώσσα αυτή χρονολογούνται στον 5ο αιώνα μ.Χ., και πιθανώς εξαφανίστηκε έως τον 7ο αιώνα.[6]
| Φρυγική γλώσσα | |
|---|---|
| Εποχή | 8ος αιώνας π.Χ. έως 5ος αιώνα μ.Χ. |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές |
| Σύστημα γραφής | ελληνικό αλφάβητο και Φρυγικό αλφάβητο |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | xpg |
| Glottolog | phry1239[2] |
Τα φρυγικά συναντώνται σε 2 σώματα κειμένων, ένα κατά την περίοδο μεταξύ 8ου και 4ου αιώνα π.Χ. (παλαιοφρυγικά), και το άλλο μετά από αρκετούς αιώνες μεταξύ του 1ου και 3ου αιώνα μ.Χ. (νεοφρυγικά). Τα παλαιοφρυγικά διακρίνονται γεωγραφικά σε επιγραφές της πόλης του Μίδα, του Γορδίου, της Βιθυνίας, της Καππαδοκίας, Δασκυλίου, Καύστρου, και διάφορες άλλες περιοχές. Οι επιγραφές από τη Μυσία εμφανίζονται να είναι σε διαφορετική διάλεκτο, με αλφάβητο το οποίο διαθέτει ένα επιπλέον γράμμα.
Τα παλιοφρυγικά χρησιμοποιούσαν αλφάβητο το οποίο προερχόταν από το φοινικικό (δεν είναι αποσαφηνισμένο το πως συνδέονταν με το ελληνικό), ενώ τα νεοφρυγικά χρησιμοποιούσαν το ελληνικό αλφάβητο.
Αντικείμενο στο Γόρδιον με τη χάραξη ΚΙΚΟΣ
Η εκτιμώμενη δομή της γλώσσας ήταν ινδοευρωπαϊκή, με τα ουσιαστικά να έχουν τουλάχιστον 4 κλίσεις, 3 γένη, και ενικό και πλυθηντικό αριθμό, ενώ τα ρήματα είναι σε συζυγία ως προς τον χρόνο, φωνή, διάθεση, άτομο, και αριθμό. Δεν έχει παρατηρηθεί καμία λέξη σε όλες τις μορφές κλίσης της.
Τα φρυγικά φαίνεται πως έκαναν χρήση μιας επιπλέον συλλαβής στο ξεκίνημα των λέξεων για τον σχηματισμό του παρελθόντος χρόνου, παρομοίως με τα ελληνικά (π.χ. γρᾰ́φω, ἔγρᾰψᾰ), τα ινδοϊρανικά, και τα αρμενικά.
Για πολύ καιρό θεωρούνταν πως η γλώσσα έχει υποστεί φθογγικές μεταβολές των κλειστών συμφώνων, με παρόμοιο τρόπο όπως τα πρωτοαρμενικά,[8] αν και η θεωρία αυτή έχει απορριφθεί από άλλους γλωσσολόγους -Lejeune (1979), Brixhe (1984)-,[9] ωστόσο συνεχίζει να υφίσταται και σε πιο πρόσφατες μελέτες -Lubotsky (2004), Woodhouse (2006)-.[10]
Τα γραπτά δείγματα της γλώσσας διασώζονται αποσπασματικά, σε έναν σχετικά μικρό αριθμό κειμένων. Υπάρχουν μερικές εκατοντάδες φρυγικές λέξεις των οποίων η έννοια και ετυμολογία τους είναι άγνωστη.
Βεκὸς
Μια διάσημη φρυγική λέξη είναι το βεκὸς, το οποίο σημαίνει ψωμί. Η ίδια ρίζα βρίσκεται και στα παλαιοαγγλικά ως bacan (bake)[11] και στα ελληνικά ως φώγω (ψήνω).[12]
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο φαραώ Ψαμμήτιχος Α´ επιθυμώντας να βρει ποιο ήταν το αρχαιότερο έθνος και η παλαιότερη γλώσσα, έδωσε εντολή σε έναν βοσκό να μεγαλώσει 2 νήπια, απαγορεύοντας του να τα αφήσει να ακούσουν την οποιαδήποτε λέξη, και αναθέτοντας του να του αναφέρει την πρώτη λέξη που θα σχημάτιζαν τα παιδιά από μόνα τους. Μετά από 2 έτη, ο βοσκός ανέφερε πως μπαίνοντας στο δωμάτιο των παιδιών, αυτά τον πλησίασαν και εκτείνοντας τα χέρια τους του είπαν βεκός. Ο φαραώ ερευνώντας τη σημασία της λέξης, ανακάλυψε πως ήταν φρυγική λέξη και σήμαινε σιταρένιο ψωμί. Έτσι συμπέρανε πως οι Φρύγες πρέπει να ήταν αρχαιότερο έθνος από τους Αιγυπτίους.[13][14][15]
Άλλες λέξεις
Σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό, η φρυγική λέξη βέδυ (νερό) υπήρχε σε ορφικό τελετουργικό.[16]
Στα φρυγικά ο Δίας (αρχ. ελληνικά Ζευς) εμφανίζεται με τη γενική πτώση της ονομασίας ως Διός (όπως έγινε αργότερα στα νεότερα ελληνικά και αντικαταστάθηκε το Ζευς), και ενδεχομένως είχε γενικότερη έννοια και σήμαινε θεός. Κατά τον Στέφανο Βυζάντιο, σύμφωνα με τον Δημοσθένη ο Ζευς ήταν γνωστός ως Τίος στη Βιθυνία.[17]
Άλλη παρόμοια περίπτωση είναι το μπαγκό- (παλαιοπερσικά μπαγκά-, πρωτοσλαβικά *bogъ, θεός).[18]Κατά τον Ησύχιο τον Αλεξανδρινό, ο Βαγαῖος Ζεὺς Φρύγιος ήταν δοτῆρ ἑάων (δότης αγαθών).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
