Οξικό οξύ
χημική ένωση / From Wikipedia, the free encyclopedia
Το οξικό οξύ[1] (αγγλικά acetic acid, Ε260) είναι οργανική χημική ένωση, με μοριακό τύπο C2H4O2, αν και συνηθέστερα παριστάνεται με τους ημισυντακτικούς τύπους CH3COOH και CH3CO2H, ή και συντομογραφικά MeCOOH ή AcOH[2]. Πιο συγκεκριμένα, το οξικό οξύ είναι το καρβοξυλικό οξύ που δίνει στο ξύδι τη γνωστή (ξινή) γεύση και οσμή. Το χημικά καθαρό οξικό οξύ, στις «κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος», δηλαδή σε θερμοκρασία 25 °C και υπό πίεση 1 atm, είναι άχρωμο υγρό, που πολλές φορές αποκαλείται «παγόμορφο» (glacial). Το ξύδι αποτελείται από οξικό οξύ σε περιεκτικότητα που κυμαίνεται περίπου από 4% - 8% σε οξικό οξύ κατ' όγκο, οπότε το οξικό οξύ είναι το δεύτερο κυριότερο συστατικό του ξυδιού, μετά από το νερό. Εκτός από την παραγωγή του οικιακού ξυδιού, το οξικό οξύ παράγεται περισσότερο ως πρόδρομη ένωση για τον οξικό πολυβινυλεστέρα και για την οξική κυτταρίνη. Παρ' όλο που ταξινομείται σαν μετρίως ασθενές οξύ, παρουσιάζοντας δηλαδή μερική μόνο διάσταση σε υδατικό διάλυμα, το πυκνό οξικό οξύ είναι διαβρωτικό και προκαλεί επώδυνα (χημικά) εγκαύματα στο δέρμα.
Οξικό οξύ | |||
---|---|---|---|
Γενικά | |||
Όνομα IUPAC | Αιθανικό οξύ | ||
Άλλες ονομασίες | Οξικό οξύ | ||
Χημικά αναγνωριστικά | |||
Χημικός τύπος | C2H4O2 | ||
Μοριακή μάζα | 60,05 amu | ||
Σύντομος συντακτικός τύπος | CH3COOH | ||
Συντομογραφίες | MeCOOH AcOH | ||
Αριθμός CAS | 64-19-7 | ||
SMILES | CC(=O)O | ||
Αριθμός EINECS | 200-580-7 | ||
Κωδικός προσθέτου τροφίμων | Ε260 | ||
Δομή | |||
Διπολική ροπή | 1,74 D | ||
Ισομέρεια | |||
Ισομερή θέσης | 9 | ||
Φυσικές ιδιότητες | |||
Σημείο τήξης | 16,5 °C | ||
Σημείο βρασμού | 118,1 °C | ||
Πυκνότητα | 1.049 kg/m3 (20 °C) | ||
Διαλυτότητα στο νερό | Πλήρως αναμείξιμο | ||
Ιξώδες | 1,22 mPa·s | ||
Εμφάνιση | άχρωμο καυστικό υγρό | ||
Χημικές ιδιότητες | |||
pKa | 4,8 | ||
Ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης | 43 °C | ||
Επικινδυνότητα | |||
Διαβρωτικό (C) Εύφλεκτο (F) | |||
Φράσεις κινδύνου | R10, R35 | ||
Φράσεις ασφαλείας | (S1/2) S23 S26 S45 | ||
MSDS | Εξωτ. Σύνδεσμος MSDS | ||
Κίνδυνοι κατά NFPA 704 | |||
Ιδιότητες εκρηκτικού | |||
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). |
Το οξικό οξύ είναι το δεύτερο απλούστερο καρβοξυλικό οξύ, μετά από μόνο το μυρμηκικό οξύ (HCO2H). Δομικά, αποτελείται από μια μεθυλομάδα (CH3-) ενωμένη με μια καρβοξυλομάδα (-CO2H).
Είναι σημαντικό χημικό αντιδραστήριο και σημαντικό βιομηχανικό χημικό, που χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή της οξικής κυτταρίνης, φωτογραφικών φιλμ, οξικού πολυβινυλεστέρα, για ξυλόκολλα, αλλά και συνθετικών ινών, από τις οποίες, με τη σειρά τους, παράγονται συνθετικά υφάσματα. Στα νοικοκυριά, διαλύματα οξικού οξέος συχνά χρησιμοποιούνται ως αφαιρετικά αλάτων. Στη βιομηχανία τροφίμων, το οξικό οξύ χρησιμοποιείται ως πρόσθετο με τον κωδικό E260, ως ρυθμιστής οξύτητας και ως καρύκευμα. Η χρήση του ως πρόσθετο τροφίμων, έχει εγκριθεί από πολλές χώρες, που ενδεικτικά συμπεριλαμβάνουν τον Καναδά[3], την Ευρωπαϊκή Ένωση[4], τις ΗΠΑ[5], την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία[6].
Στη βιοχημεία, η ακετυλομάδα, που παράγεται από το οξικό οξύ, είναι θεμελιώδης για όλες τις (γνωστές) μορφές ζωής. Όταν συνδέεται με το συνένζυμο Α (CoA, CoASH), σχηματίζει το ακετυλοσυνένζυμο Α, που αποτελεί κεντρικό σημείο για το μεταβολισμό υδατανθράκων και λιπών.
Η ετήσια παγκόσμια ζήτηση σε οξικό οξύ ήταν (το 2005) γύρω στους 6,5 εκατομμύρια τόνους, από τους οποίους 1,5 εκατομμύρια τόνοι προέρχονται από ανακύκλωση, ενώ η υπόλοιπη ζήτηση καλύπτεται κυρίως από υλικά με πετροχημική προέλευση[7]. Οι βιολογικές πηγές οξικού οξέος έχουν ενδιαφέρον, αλλά γενικά είναι μη ανταγωνιστικές (οικονομικά). Το ξύδι είναι κυρίως αραιό υδατικό διάλυμα οξικού οξέος, που παράγεται συχνά από τη ζύμωση και την επακόλουθη οξείδωση της αιθανόλης.
Το οξικό οξύ, με βάση το χημικό τύπο του, C2H4O2, ανήκει στους «τυπικούς» υδατάνθρακες, γιατί περιέχει άνθρακα και επιπλέον υδρογόνο και οξυγόνο στην αναλογία 2:1, που ισχύει για το νερό, αλλά δεν είναι σάκχαρο.