Ύστερη αρχαιότητα

Με τον ευρύ όρο ύστερη αρχαιότητα εννοείται προσεγγιστικά η χρονολογική περίοδος 200–800, ή 250-750 μ.Χ., μεταβατική περίοδος από την κλασική αρχαιότητα στον μεσαίωνα. Πρόκειται για χρονική περίοδο στην οποία έγιναν εκτεταμένες πολιτισμικές και πολιτικές αλλαγές, στις οποίες περιλαμβάνεται η στερέωση των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, η ανάπτυξη και παρακμή της αυτοκρατορίας των Σασανιδών η γερμανική κατάκτηση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και η μετουσίωση της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε στρατιωτικό χριστιανικό κράτος, παράλληλα με την επέκταση του Ισλάμ^[1].

Η καθιέρωση του όρου

Ο όρος πιστοποιείται στα Γερμανικά ήδη από το 1900. Ο όρος Spätantike, κυριολεκτικά "ύστερη αρχαιότητα", χρησμοποιήθηκε από τους γερμανόφωνους ιστοριογράφους από τη στιγμή που τον έκανε δημοφιλή ο Αλόις Ρίεγκλ στις αρχές του 20ού αι.^[2]. Το 1949 και ύστερον ο ιστορικός της αρχαιότητας Ανρί-Ιρενέ Μαρού (Henry-Irénée Marrou) εξήγησε τους λόγους για τους οποίους είναι προτιμότερος ο όρος από τους άλλους που σχετίζονταν με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και την πτώση της, διαμορφώνοντας παράλληλα μια νέα τάση στην ιστοριογραφία σε σχέση με την ύστερη αρχαιότητα. Η νέα τάση περιλάμβανε τη συμπερίληψη αισθητικών προτύπων και περαιτέρω εκτίμηση στις λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές αξίες της Ύστερης Αρχαιότητας^[3]

Βασικά χαρακτηριστικά

Ο όρος ύστερη αρχαιότητα διακρίνεται για τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά^[4]:

• περιοδολόγηση μακρά σε διάρκεια περίπου 6 αιώνων
• γεωγραφική κατανομή επεκτάσιμη.
• επαναλαμβανόμενο κεντρικό θέμα ή θέματα.
• θεωρητικές κρίσεις για το σύνολο της περιόδου.

Όσον αφορά στον Μαρού και άλλους ιστοριογράφους η έκφραση «Ύστερη Αρχαιότητα» σχετίζεται κυρίως με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και τους άμεσους γείτονές της. Από την άλλη οι ιστορικοί της τέχνης τη χρησιμοποιούν για να περιγράψουν αισθητικές και πολιτισμικές αντιλήψεις πολύ πέρα από το γεωγραφικό πλαίσιο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Είναι ένας όρος που προσδίδει συγκεκριμένη αξία στις δημιουργικές πτυχές της περιόδου, ιδιαίτερα στις θρησκευτικές, πολιτιστικές της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και τη σταδιακή συρρίκνωσή της σε ορισμένες γεωγραφικές επικράτειες^[4].

Από τον Βαλεντινιανό Α΄ μέχρι το θάνατο του Θεοδοσίου Α΄

Η αυτοκρατορία διοικείτο από την εποχή του αυτοκράτορα Ουαλεντινιανού Α΄, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ιοβιανό το 364, και πάλι από δύο ηγεμόνες.

Παραπομπές Σημειώσεις

1. «Oxford Centre for Late Antiquity». Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2016.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
2. Giardana, A.(1999) "Esplosione di tardoantico," Studi storici 40.
3. Marcone, Arnaldo. «A Long Late Antiquity?: Considerations on a Controversial Periodization». Journal of Late Antiquity (Johns Hopkins University) 1 (1): 4–9. doi:10.1353/jla.0.0001.
4. Scott Johnson, επιμ. (2012). The Oxford Handbook of Late Antiquity. NY: Oxford University Press. σελ. 3. ISBN 9780195336931.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ύστερη αρχαιότητα

• ORB Encyclopedia's section on Late Antiquity in the Mediterranean από ORB
• Overview of Late Antiquity, από ORB
• Princeton/Stanford Working Papers in Classics, a collaborative forum of Princeton and Stanford to make the latest scholarship on the field available in advance of final publication.
• The End of the Classical World Αρχειοθετήθηκε 2010-01-10 στο Wayback Machine., source documents from the Internet Medieval Sourcebook
• Worlds of Late Antiquity Αρχειοθετήθηκε 2005-06-06 στο Wayback Machine., από University of Pennsylvania
• Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century από The Metropolitan Museum of Art.