Νεραντζιά

Η νεραντζιά, γνωστή και ως "πορτοκαλιά της Σεβίλης", είναι το εσπεριδοειδές δέντρο Κιτρέα η νεραντζέα (Citrus × aurantium). Στη δε Κύπρο, είναι γνωστό και με τις ονομασίες κιτρομηλιά ή ξινονεραντζιά. Μοιάζει πολύ με την πορτοκαλιά και η καταγωγή της είναι από το Βιετνάμ, αλλά σήμερα είναι πολύ κοινή και καλλιεργείται σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στις τροπικές περιοχές και στις χώρες της Μεσογείου. Το δέντρο είναι ανθεκτικό τόσο στο ψύχος όσο και στην ξηρασία και είναι πολύ συνηθισμένο οι πορτοκαλιές, λεμονιές και μανταρινιές, να είναι εμβολιασμένες πάνω σε νεραντζιά.

Κιτρέα η νεραντζέα (Citrus × aurantium)
Καρποί Νεραντζιάς.
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms) Κλάδος: Δικοτυλήδονα (Eudicots ) Κλάδος: Ροδίδες (Rosids) Τάξη: Σαπινδώδη (Sapindales) Οικογένεια: Ρουτίδες (Rutaceae) Γένος: Κιτρέα (Citrus) Είδος: Κ. η νεραντζέα (C. × aurantium)
Διώνυμο
Κιτρέα η νεραντζέα (C. × aurantium) Κάρολος Λινναίος (L.)[1]

Το νεράντζι ή πορτοκάλι της Σεβίλης, γνωστό στην Κύπρο ως κιτρόμηλο ή ξινονέραντζο, είναι ο καρπός της νεραντζιάς. Εξωτερικά μοιάζει με το πορτοκάλι, αλλά η διαφορά του είναι κυρίως στη γεύση, που είναι αρκετά πιο πικρή.

Είναι υβρίδιο του Citrus maxima (φράπα) και του Citrus reticulata (μανταρίνι).^[2] Πολλές ποικιλίες νεραντζιών χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αιθέριων ελαίων και βρίσκονται ως άρωμα, όπου χρησιμοποιούνται είτε ως αρωματικό είτε ως διαλύτης. Η ποικιλία των πορτοκαλιών της Σεβίλης χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην παραγωγή μαρμελάδας.

Το νεράντζι χρησιμοποιείται επίσης στη βοτανοθεραπεία ως διεγερτικό και ως κατασταλτικό της όρεξης, λόγω του δραστικού συστατικού συνεφρίνη.^[3][4] Τα συμπληρώματα από νεράντζι έχουν συνδεθεί με μια σειρά από σοβαρές παρενέργειες και θανάτους, και ως αποτέλεσμα αυτών οι ενώσεις καταναλωτών συμβουλεύουν το κοινό να αποφεύγει τη χρήση του καρπού για ιατρικούς λόγους.^[5]

Συνώνυμα

• Aurantium × acre Mill.
• Aurantium × bigarella Poit. & Turpin
• Aurantium × corniculatum Mill.
• Aurantium × corniculatum Poit. & Turpin
• Aurantium × coronatum Poit. & Turpin
• Aurantium × distortum Mill.
• Aurantium × humile Mill.
• Aurantium × myrtifolium Descourt.
• Aurantium × orientale Mill.
• Aurantium × silvestre Pritz.
• Aurantium × sinense (L.) Mill.
• Aurantium × variegatum Barb.Rodr.
• Aurantium × vulgare (Risso) M. Gómez
• Citrus bigaradia Risso & Poit.
• Citrus humilis (Mill.) Poir.
• Citrus × amara Link
• Citrus × aurata Risso
• Citrus × benikoji Yu.Tanaka
• Citrus × bigaradia Loisel.
• Citrus × calot Lag.
• Citrus × canaliculata Yu.Tanaka
• Citrus × changshan-huyou Y.B.Chang
• Citrus × communis Poit. & Turpin
• Citrus × dulcimedulla Pritz.
• Citrus × dulcis Pers.
• Citrus × florida Salisb.
• Citrus × funadoko Yu.Tanaka
• Citrus × fusca Lour.
• Citrus × glaberrima Yu.Tanaka
• Citrus × humilis (Mill.) Poir.
• Citrus × intermedia Yu.Tanaka
• Citrus × iwaikan Yu.Tanaka
• Citrus × iyo Yu.Tanaka ονομ. μη έγκυρη
• Citrus × karna Raf.
• Citrus × keraji Yu.Tanaka ονομ. μη έγκυρη
• Citrus × kotokan Hayata
• Citrus × medioglobosa Yu.Tanaka
• Citrus × mitsuharu Yu.Tanaka
• Κιτρέα η μυρτόφυλλος (Citrus × myrtifolia) (Ker Gawl.) Raf.
• Citrus × natsudaidai (Yu.Tanaka) Hayata
• Citrus × omikanto Yu.Tanaka
• Citrus × pseudogulgul Shirai
• Citrus × reshni (Engl.) Yu.Tanaka
• Citrus × rokugatsu Yu.Tanaka
• Citrus × rumphii Risso
• Citrus × sinograndis Yu.Tanaka ονομ. μη έγκυρη
• Citrus × subcompressa (Tanaka) Yu.Tanaka
• Citrus × sulcata Yu.Tanaka ονομ. μη έγκυρη
• Citrus × taiwanica Yu.Tanaka & Shimada
• Citrus × tangelo J.W.Ingram & H.E.Moore
• Citrus × tengu Yu.Tanaka ονομ. μη έγκυρη
• Citrus × tosa-asahi Yu.Tanaka
• Citrus × truncata Yu.Tanaka
• Citrus × vulgaris Risso
• Citrus × yatsushiro Yu.Tanaka
• Citrus × yuge-hyokan Yu.Tanaka^[6]

Ποικιλίες

Άνθη

• Το Citrus × aurantium υποείδος amara, είναι ένα ακανθώδες αειθαλές δέντρο, ιθαγενές στο νότιο Βιετνάμ, αλλά ευρέως καλλιεργούμενο. Χρησιμοποιείται ως απόθεμα μοσχεύματος για εσπεριδοειδή δέντρα, στη μαρμελάδα και λικέρ όπως το triple sec, Grand Marnier και Curaçao. Επίσης καλλιεργείται για το αιθέριο έλαιό του που εκφράζεται από τον καρπό και για το έλαιο νερολί (neroli oil)^{[Σημ. 1]} και το ανθόνερο, το οποίο αποστάζεται από τα άνθη.

• Το πορτοκάλι της Σεβίλης (Seville orange), είναι ευρέως γνωστό και φυτρώνει σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου. Έχει έναν παχύ, φλοιό με λακκάκια και εκτιμάται για την παραγωγή μαρμελάδας, έχοντας υψηλότερη πηκτίνη απ'ότι το γλυκό πορτοκάλι και συνεπώς δίνοντας καλύτερο σύνολο και υψηλότερη απόδοση. Χρησιμοποιείται επίσης σε κομπόστες και σε λικέρ με άρωμα πορτοκαλιού. Κάθε χρόνο, συγκεντρώνονται τα πορτοκάλια αυτής της ποικιλίας Σεβίλης και στέλνονται δια θαλάσσης στη Βρετανία, προκειμένου να γίνουν μαρμελάδα.^[7] Παρ'όλα αυτά, ο καρπός σπανίως καταναλώνεται στην Ανδαλουσία.^[8]

• Το Chinotto (Citrus myrtifolia), από την Κιτρέα τη μυρτόφυλλο, (C. aurantium ποικ. myrtifolia), χρησιμοποιείται για το συνώνυμο Ιταλικό ανθρακούχο αναψυκτικό.^[9] Αυτό, μερικές φορές θεωρείται ξεχωριστό είδος.

• Το Daidai (C. aurantium ποικ. daidai), χρησιμοποιείται στην Κινεζική ιατρική και τους εορτασμούς της Ιαπωνικής Πρωτοχρονιάς. Τα αρωματικά άνθη προστίθενται στο τσάι.^[10]

Άγουρο νεράντζι

Το νεράντζι, ολόκληρο και σε διατομές.

• Η νεραντζιά της άγριας Φλόριντα (Wild Florida) βρίσκεται πλησίον μικρών ρεμάτων, σε γενικά απομονωμένα και δασώδη μέρη της Φλόριντα και στις Μπαχάμες. Εισήχθη στην περιοχή από την Ισπανία.^[10]

• Το Περγαμόντο (Bergamot orange), είναι πιθανώς υβρίδιο από νεράντζι και γλυκολέμονο (limetta)· καλλιεργείται στην Ιταλία για την παραγωγή ελαίου περγαμόντου, είναι συστατικό πολλών εμπορικών σημάτων σε αρώματα και τσάγια, ειδικά το τσάι Earl Grey.

Χρήσεις

Νεράντζια.

Αυτό το νεράντζι χρησιμοποιείται ως ρίζωμα (rootstock)^{[Σημ. 2]} σε περιβόλια από γλυκές πορτοκαλιές.^[10] Οι καρποί και τα φύλλα γίνονται αφρός και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σαπούνι.^[10] Το σκληρό λευκό ή ανοικτό κίτρινο ξύλο του, χρησιμοποιείται στην ξυλουργική και στην Κούβα, κατασκευάζονται ρόπαλα του μπέιζμπολ.^[10]

Η νεραντζιά επίσης καλλιεργείται ως καλλωπιστικό δέντρο σε πάρκα και πεζοδρόμια, κυρίως των μεγαλουπόλεων. Στα πεζοδρόμια του κέντρου της Αθήνας υπάρχουν αρκετές νεραντζιές.

Μαγειρική

Ο άγουρος καρπός του που ονομάζεται narthangai, χρησιμοποιείται ευρέως στην κουζίνα της νότιας Ινδίας, ιδίως στη μαγειρική των Ταμίλ. Γίνεται τουρσί, κόβοντάς το σε σπείρες και παστώνοντάς το στο αλάτι. Το τουρσί συνήθως καταναλώνεται με το γιαουρτόριζο (thayir sadam). Ο φρέσκος καρπός του, επίσης χρησιμοποιείται ευρέως σε pachadi.^{[Σημ. 3]} Ο χυμός από τον ώριμο καρπό, επίσης χρησιμοποιείται ως μαρινάδα για τα κρέατα, σε κουζίνες στη Νικαράγουα, Κούβα, Δομινικανή και Αϊτή, όπως ήταν στο Περουβιανό σέβιτσε (ceviche)^{[Σημ. 4][11][12][13][14]} έως τη δεκαετία του 1960. Ο φλοιός του, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή πικρών ποτών (bitters). Στο Γιουκατάν (Μεξικό), είναι το κύριο συστατικό του κοτσινίτα πιμπίλ (cochinita pibil).^{[Σημ. 5][15]}

Η Βελγική Witbier (λευκή μπύρα) παράγεται από σιτάρι με τον φλοιό του νεραντζιού. Οι Φινλανδοί και οι Σουηδοί χρησιμοποιούν το φλοιό του νεραντζιού στο ψωμί πιπερόριζας (pepparkakor), σε κάποιο Χριστουγεννιάτικο ψωμί και στο mämmi.^{[Σημ. 6]} Χρησιμοποιείται επίσης στο σκανδιναβικό ζεστό κρασί (mulled wine ή glögg).^{[Σημ. 7]} Στην Ελλάδα και στην Κύπρο, το νεράντζι ή το κιτρόμηλον, αντιστοίχως, είναι από τα πιο περιζήτητα φρούτα που χρησιμοποιούνται στο γλυκό του κουταλιού και το δέντρο C. aurantium (νεραντζιά ή κιτρομηλιά) είναι δημοφιλές καλλωπιστικό φυτό. Σε ολόκληρο το Ιράν (όπου είναι κοινώς γνωστό ως narenj), ο χυμός χρησιμοποιείται ευρέως ως σάλτσα σαλάτας (salad dressing), παράγοντας όξυνσης στα βραστά κατσαρόλας και τουρσιά ή ως μαρινάδα. Τα νεαρά άνθη, συλλέγονται φρέσκα για την παρασκευή της περιζήτητης και με γλυκιά μυρωδιά, αρωματικής μαρμελάδας ("Bitter orange blossom jam" Morabba Bahar-Narendj) ή προστίθεται στην παρασκευή τσαγιού. Στην Τουρκία, ο χυμός των ώριμων καρπών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σάλτσα σαλάτας (salad dressing), κυρίως στην περιφέρεια της Κιλικίας.

Φυτικό τονωτικό

Το εκχύλισμα από το νεράντζι (και τον φλοιό νεραντζιού) έχει κυκλοφορήσει στην αγορά ως συμπλήρωμα διατροφής παριστάνοντας πως δρα ως βοήθημα για την απώλεια βάρους και κατασταλτικό της όρεξης. Το νεράντζι περιέχει τυραμίνη (tyramine), μεταβολίτες Ν-Μεθυλτυραμίνης (metabolites N-Methyltyramine), οκτωπαμίνης (octopamine) και συνεφρίνης (synephrine),^[16] ουσίες παρόμοιες με την επινεφρίνη (epinephrine), που ενεργούν στον υποδοχέα a1 adrenergic receptor ώστε να συστέλλονται τα αιμοφόρα αγγεία και να αυξάνουν την αρτηριακή πίεση και τους καρδιακούς παλμούς.^[17][18] Η p-Synephrine από μόνη της ή σε συνδυασμό με την καφεΐνη ή άλλες ουσίες, έχει αποδειχθεί μετριόφρονα, ότι έχει αυξήσει την απώλεια βάρους, σε αρκετές χαμηλής ποιότητας κλινικές δοκιμές.^[19] Μετά από τις απαγορεύσεις στις ΗΠΑ, Καναδά και αλλαχού, για το φυτικό τονωτικό εφέδρα (ephedra), το νεράντζι έχει υποκατασταθεί σε φυτικά προϊόντα απώλειας βάρους "άνευ εφέδρας", από τους παρασκευαστές των συμπληρωμάτων διατροφής.^[20] Όπως και στα περισσότερα συστατικά των διαιτητικών συμπληρωμάτων, το νεράντζι δεν έχει υποβληθεί σε επίσημες δοκιμές ασφαλείας, αλλά πιστεύεται ότι προκαλεί το ίδιο φάσμα των ανεπιθύμητων συμβάντων όπως και η εφέδρα (ephedra).^[21] Αναφορές περιστατικών, έχουν συνδέσει τα συμπληρώματα νεραντζιού με εγκεφαλικά επεισόδια,^[22][23] κυνάγχη^[16] και ισχαιμική κολίτιδα.^[24] Το Εθνικό Κέντρο για τη Συμπληρωματική και Ολοκληρωμένη Υγεία των ΗΠΑ (National Center for Complementary and Integrative Health), διαπίστωσε ότι "προς το παρόν υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι το νεράντζι είναι ασφαλέστερο να χρησιμοποιηθεί από ότι η εφέδρα."^[4] Το νεράντζι ενδέχεται να έχει σοβαρές αλληλεπιδράσεις με φάρμακα όπως οι στατίνες, κατά παρόμοιο τρόπο με το γκρέιπ φρουτ.^[25]

Μετά από ένα περιστατικό στο οποίο ένας υγιής νεαρός άνδρας υπέστη έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) που συνδέθηκε με το νεράντζι, μια περιπτωσιολογική μελέτη, βρήκε ότι οι κατασκευαστές των διαιτητικών συμπληρωμάτων, είχαν αντικαταστήσει την εφέδρα (ephedra) με τα ανάλογά της από το νεράντζι.^[26]

Καταγωγή

Άγρια δέντρα νεραντζιάς βρίσκονται κοντά σε μικρά ρέματα σε απομονωμένα και δασώδη μέρη της Φλόριντα και των Μπαχαμών, αφότου εισήχθησαν στις περιοχές από την Ισπανία,^[10] στην οποία είχαν εισαχθεί και καλλιεργηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις αρχές του 10ου αιώνα από τους Μαυριτανούς.^{[27] [28]}

Σημειώσεις

1. Το έλαιο νερολί (neroli oil), είναι ένα αιθέριο έλαιο το οποίο αποστάζεται από τα άνθη του πορτοκαλιού Σεβίλης και που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία.
2. Το ρίζωμα είναι μέρος ενός φυτού, συχνά το υπόγειο τμήμα του, από το οποίο μπορεί να παραχθεί νέα αύξηση άνωθεν του εδάφους.
3. Το pachadi αναφέρεται σε ένα παραδοσιακό τουρσί της Νότιας Ινδίας, που χρησιμοποιείται ως συνοδευτικό πιάτο.
4. Το σέβιτσε (ceviche, Ισπανική προφορά: seˈβitʃe), είναι ένα πιάτο με θαλασσινά, δημοφιλές στις παράκτιες περιοχές της Λατινικής Αμερικής.
5.  Το cochinita pibil (επίσης puerco pibil ή cochinita con achiote) είναι ένα παραδοσιακό μεξικάνικο αργοψημένο ψητό χοιρινό πιάτο από τη χερσόνησο του Γιουκατάν, προέλευσης των Μάγια.
6. Το mämmi (Φινλανδικά: mæmmi) είναι ένα παραδοσιακό Πασχαλινό επιδόρπιο από τη Φινλανδία.
7. Το σκανδιναβικό ζεστό κρασί (mulled wine ή glögg) είναι ένα ποτό που γίνεται συνήθως από κόκκινο κρασί, μαζί με διάφορα μπαχαρικά αναμεμειγμένο με σταφίδες.

Παραπομπές

1. «Citrus × aurantium L». Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 17 Δεκεμβρίου 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2010.
2. "Plant Profile for Citrus ×aurantium L. (pro sp.), http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=CIAU8
3. Sharpe PA, Granner ML, Conway JM, Ainsworth BE, Dobre M (December 2006). «Availability of weight-loss supplements: Results of an audit of retail outlets in a southeastern city». Journal of the American Dietetic Association 106 (12): 2045–51. doi:10.1016/j.jada.2006.09.014. PMID 17126636.
4. «Bitter Orange». National Center for Complementary and Integrative Health. Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2008.
5. «Dangerous Supplements: Twelve Supplements You Should Avoid». Consumer Reports Magazine. Σεπτεμβρίου 2010.
6. «The Plant List: A Working List of All Plant Species». Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2015.
7. Campaña de recogida de la naranja amarga.^{[νεκρός σύνδεσμος]} sevilla.org.
8. Apenas se aprovechará la naranja que se recoja en la capital este año. 20minutos.es.
9. Roger M. Grace. «Cadbury Schweppes Reigns Supreme Over Orange Soda Market». metnews.com.
10. C. aurantium. Purdue Horticulture.
11. «ceviche». Diccionario de la Lengua Española. Real Academia Española. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2013.
12. «cebiche». Diccionario de la Lengua Española. Real Academia Española. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2013.
13. «seviche». Diccionario de la Lengua Española. Real Academia Española. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2013.
14. González and Ross, Entre el comal y la olla: fundamentos de gastronomía costarricense, p. 171
15. http://www.explorandomexico.com/about-mexico/4/209/
16. Gange CA, Madias C, Felix-Getzik EM, Weintraub AR, Estes NA (April 2006). «Variant angina associated with bitter orange in a dietary supplement». Mayo Clinic Proceedings 81 (4): 545–8. doi:10.4065/81.4.545. PMID 16610576. https://archive.org/details/sim_mayo-clinic-proceedings_2006-04_81_4/page/545.
17. Bui LT, Nguyen DT, Ambrose PJ (January 2006). «Blood pressure and heart rate effects following a single dose of bitter orange». The Annals of Pharmacotherapy 40 (1): 53–7. doi:10.1345/aph.1G488. PMID 16317106. https://archive.org/details/sim_annals-of-pharmacotherapy_2006-01_40_1/page/53.
18. Hess AM, Sullivan DL (March 2005). «Potential for toxicity with use of bitter orange extract and guarana for weight loss». The Annals of pharmacotherapy 39 (3): 574–5. doi:10.1345/aph.1E249. PMID 15657116. https://archive.org/details/sim_annals-of-pharmacotherapy_2005-03_39_3/page/574.
19. Stohs SJ, Preuss HG, Shara M (August 2012). «A review of the human clinical studies involving Citrus aurantium (bitter orange) extract and its primary protoalkaloid p-synephrine.». Int J Med Sci 9 (7): 527–538. doi:10.7150/ijms.4446. PMID 22991491.
20. Duenwald, Mary (2005-10-11). «Bitter Orange Under Scrutiny as New Ephedra». New York Times. http://www.nytimes.com/2005/10/11/health/policy/11cons.html. Ανακτήθηκε στις 2008-11-03.
21. Jordan S, Murty M, Pilon K (October 2004). «Products containing bitter orange or synephrine: suspected cardiovascular adverse reactions». Canadian Medical Association Journal 171 (8): 993–4. PMID 15497209. http://www.cmaj.ca/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15497209. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
22. Bouchard NC, Howland MA, Greller HA, Hoffman RS, Nelson LS (April 2005). «Ischemic stroke associated with use of an ephedra-free dietary supplement containing synephrine». Mayo Clinic Proceedings 80 (4): 541–5. doi:10.4065/80.4.541. PMID 15819293. https://archive.org/details/sim_mayo-clinic-proceedings_2005-04_80_4/page/541.
23. Holmes RO, Tavee J (July 2008). «Vasospasm and stroke attributable to ephedra-free xenadrine: case report». Military Medicine 173 (7): 708–10. PMID 18700609. https://archive.org/details/sim_military-medicine_2008-07_173_7/page/708.
24. Sultan S, Spector J, Mitchell RM (December 2006). «Ischemic colitis associated with use of a bitter orange-containing dietary weight-loss supplement». Mayo Clinic Proceedings 81 (12): 1630–1. doi:10.4065/81.12.1630. PMID 17165643. https://archive.org/details/sim_mayo-clinic-proceedings_2006-12_81_12/page/1630.
25. Mayo clinic: article on interference between grapefruit and medication
26. Thomas JE, Munir JA, McIntyre PZ, Ferguson MA (2009). «STEMI in a 24-Year-Old Man after Use of a Synephrine-Containing Dietary Supplement: A Case Report and Review of the Literature». Tex Heart Inst J. 36 (6): 586–90. PMID 20069086.
27. Morton, Julia (1987). Fruits of warm climates. Miami: Morton, J. 1987. Sour Orange. p. 130–133. In: Fruits of warm climates. Julia F. Morton, Miami, FL. σελίδες 130–133. ISBN 0-9610184-1-0.
28. Trillo San Jose, Carmen (2004). Agua y Paisaje en Granada: Una Herencia de Al-Andalus. Granada, Spain: DIP. PROV. de Granada. ISBN 9788478073528.

Πηγές

• Τζον Σίμπθορπ, Graeca Flora

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Νεραντζιά

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   νεραντζιά

• Bitter Orange: Information from the National Center for Complementary and Integrative Health (Αγγλικά)
• Bitter Orange List of Chemicals (Dr. Duke's Databases) (Αγγλικά)
• Βιότοπος - Θεραπευτικές ιδιότητες (Αγγλικά)