Καλλωπιστικά φυτά

Με τον γενικό όρο καλλωπιστικά φυτά χαρακτηρίζονται όλα εκείνα τα φυτά και λουλούδια που καλλιεργούνται ή χρησιμοποιούνται για διακόσμηση (για αυτό ονομάζονται και διακοσμητικά), τόσο σε εξωτερικούς χώρους όπως άλση ή κήπους, δενδροστοιχίες κ.λπ., όσο και για εσωτερικούς χώρους, όπως εντός οικιών, γραφείων κλπ.

Καλλωπιστικό φυτό: Αζαλέα

Γενικά

Η συστηματική καλλιέργεια τέτοιων φυτών ξεκίνησε από τις ψυχρές χώρες, όπου ο χειμώνας διαρκεί περισσότερους μήνες και η ανάγκη της επαφής του ανθρώπου με τη φύση είναι μεγαλύτερη. Σήμερα, με τον υφιστάμενο τρόπο της πολεοδόμησης και τον περιορισμό του χώρου διαβίωσης γενικότερα, η ανάγκη αυτή παρουσιάζεται εντονότερη και έχει εξαπλωθεί και σε θερμότερες χώρες.

Διάκριση

Φυτό εσωτερικού χώρου: Ευφορβία

Τα καλλωπιστικά φυτά διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες, ανάλογα με τον χώρο της καλλιέργειάς τους, σε καλλωπιστικά «εσωτερικού χώρου» και σε καλλωπιστικά «εξωτερικού χώρου» ή «φυτά κήπου». Η βασική αυτή διάκριση δεν περιορίζεται μόνο ως προς τον χώρο αλλά και ως προς τη διαφορετική περιποίηση, την έκθεση σε φωτισμό, την αντοχή στο ύπαιθρο ανάλογα του κλίματος του τόπου, κλπ..

Ειδικότερα, τα φυτά εσωτερικού χώρου διακρίνονται επιμέρους είτε με τον τρόπο ανάπτυξής τους, π.χ. όρθια, αναρριχώμενα, έρποντα κ.λπ., είτε από το μήκος και το σχήμα των φυλλωμάτων τους π.χ. σε ρόδακες, μικρόφυλλα, μακρόφυλλα, πλατύφυλλα, τοξοειδή κ.λπ., καθώς και σε ειδικότερες κατηγορίες, όπως των κάκτων, των παχύφυτων, των υδρόφιλων και των βολβών, που κατηγοριοποιούνται και αυτά ανάλογα.

Καλλωπιστικά εσωτερικού χώρου

Όρθια καλλωπιστικά

Όρθια καλλωπιστικά χαρακτηρίζονται γενικά αυτά που αναπτύσσονται κάθετα, όπως τα δένδρα. Υπάρχουν σε μεγάλη ποικιλία που διακρίνονται επιμέρους (εμπειρικά) από το φύλλωμά τους σε: μικρόφυλλα, πλατύφυλλα, σπαθίφυλλα και σύνθετων φύλλων.

Πολλά από τα όρθια καλλωπιστικά είναι και ανθοφόρα. Το μήκος των φύλλων των όρθιων καλλωπιστικών κυμαίνεται από 15 μέχρι και 60 εκατοστά. Μερικά εξ αυτών είναι ιδιαίτερα επβολητικά όπως το πλατύφυλλο στρελίτσια ή το μικρόφυλλο αβούτιλο.
Συνιστάται ο συνδυασμός των όρθιων με έρποντα καλλωπιστικά ή άλλα χαμηλά, κάκτους κ.λπ.

1. Μικρόφυλλα όρθια: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά το κουμκουάτ (Citrus mitis), η πιλέα του Καντιέρ (Pilea cadierei), το Αβούτιλο «καναρίνι» (Abutilum hybridium κοινώς "canary bird").
2. Πλατύφυλλα όρθια: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Κορδυλίνη η επάκρια (Cordyline terminalis), ο Φίκος ο ελαστικός (Ficus elastica), η Δράκαινα η σαντεριανή (Dracaena sanderiana), η γνωστή Ντιφενμπάχια η εξωτική (Dieffenbachia exotica) κ.ά.
3. Σπαθίφυλλα όρθια: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Ροιώ η σπαθοειδής (Rhoeo spathacea), ο Χαμαίρωψ ο χαμηλός (Chamaerops humilis), η Γιούκα η ελεφαντόποδη (Yucca elephantipes) κ.ά.
4. Σύνθετα όρθια: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Διζυγοθήκη η κομψότατη (Dizygotheca elegantissima), η Αρωκάρια η ετερόφυλλη (Araucaria heterophylla), η Γρεβιλέα η εύρωστη (Grevillea robusta) καθώς και ο πάπυρος ή Κύπειρος ο εναλλασσόφυλλος (Cyperus alternifolius).

Τοξοειδή καλλωπιστικά

Φυτό εσωτερικού χώρου: Σπαθίφυλλο

Τοξοειδή καλλωπιστικά χαρακτηρίζονται εκείνα που η ανάπτυξη των φυλλωμάτων τους (στελεχών, μίσχων και φύλλων) γίνεται μεν κάθετα (όρθια) αλλά τοξοειδώς προς τα έξω. Συνέπεια της ανάπτυξης αυτής είναι να καταλαμβάνουν σχετικά μεγάλο μέρος του χώρου όπου και συνιστάται η απομόνωσή τους από άλλα καλλωπιστικά. Ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα εξ αυτών τραβώντας το βλέμμα δημιουργούν ακόμα και αρχιτεκτονικές μορφές που κυριαρχούν και από μόνα τους στο γύρω διάκοσμο. Τα μικρότερα συνηθίζεται να κρεμιούνται, έτσι ώστε να γίνονται περισσότερο αντιληπτά και να δεσπόζουν και αυτά στο χώρο. Και σ΄ αυτήν την κατηγορία παρατηρείται μεγάλη ποικιλία, όπως τα:

1. Μικρόφυλλα τοξοειδή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η γνωστή Μπεγκόνια η φουξιοειδής (Begonia fuchsioides), η Πελλαία η στρογγυλόφυλλη (Pellaea rotundifolia), κ.ά.
2. Πλατύφυλλα τοξοειδή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά το Σπαθίφυλλον (Spathiphyllum), το Φιλόδενδρον το διπτεροσχιδές (Philodendron bipinnatifidum), ο Κόκος ο καρυοφόρος (Cocos nucifera), κ.ά.
3. Τοξοειδή σύνθετων φύλλων: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά το Πολυπόδιον το χρυσό (Polypodium aureum), η Νεφρολεπίς η εξυψωμένη (Nephrolepis exaltata), η Χοβέα η μπελμορεανή (Hovea belmoreana), η Συκή η μπενζαμίνη (Ficus benjamina), κ.ά. Χαρακτηριστική της κατηγορίας αυτής είναι η Μπωκαρνέα η ανακαμπυλωτή (Beaucarnea recurvata), που έχει τη μορφή της "κλαίουσας".

Ροδακοειδή καλλωπιστικά

Ροδακοειδή καλλωπιστικά ονομάζονται τα τοξοειδή εκείνα που αναπτύσσονται όρθια ακτινοειδώς αλλά που το ένα φύλλο επικαλύπτει το άλλο σε σχήμα ρόδακα όπως π.χ. ο ανανάς. Άλλα εξ αυτών έχουν φύλλα πλατιά και άλλα με αγκαθωτή απόληξη. Συνηθέστερα τα φυτά αυτά τοποθετούνται πολύ χαμηλά, ώστε να φαίνεται περισσότερο το σχήμα τους. Τα ροδακοειδή διακρίνονται σε:

1. Πλατύφυλλα ροδακοειδή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Αιχμή η ταινιωτή (Aechmea fasciata), η Μπιλμπέργκια η νεύση ή κατανεύουσα (Billbergia nutans), η Βριέσια η λαμπρή (Vriesia splendens), και οι τρεις με ερυθρόμορφα άνθη, κ.ά.
2. Μακρόφυλλα ροδακοειδή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Γκουσμάνια η γλωσσωτή (Guzmania lingulata), η Τιλάντσια η κυανή (Tillandsia cyanea), η Νεορεγέλια της Καρολίνας (Neoregelia carolinae), κ.ά.
3. Αγκαθωτά ροδακοειδή: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά ο θεαματικός, Ανανάς ο πολύκομος (Ananas variegatus), που φθάνει τα 2 μέτρα ύψος, ο Πάνδανος του Βιτς (Pandanus veitchii), με ύψος περίπου το 1 μέτρο, κ.ά. Ειδικά τα αγκαθωτά ροδακοειδή προτιμώνται σε μοντέρνους χώρους και μακριά από συνήθη σημεία που παίζουν ή κινούνται ανέμελα μικρά παιδιά.

Θαμνώδη καλλωπιστικά

Τα θαμνώδη όρθια καλλωπιστικά αποτελούν τη μεγαλύτερη ποικιλία των καλλωπιστικών. Χαρακτηριστικό τους είναι η ομοιόμορφη σχεδόν κατά πλάτος και καθ΄ ύψος ανάπτυξή τους με ωραία άνθη και φουντωτό φύλλωμα. Τα θαμνώδη διακρίνονται σε φουντωτά μικρόφυλλα, σε φουντωτά πλατύφυλλα και στις πτέρες.

1. Θαμνώδη φουντωτά μικρόφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η γαρδένια (gardenia), η Ιμπάτιενς (impatiens), η βεγόνια η υψηλή (begonia elatior), η βροβάλια η ευειδής (browalia speciosa), η φούξια (fuchsia), το ροδόδενδρο (rhododendron) κ.ά.
2. Θαμνώδη φουντωτά πλατύφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά: το πελαργόνιο ή γεράνι (pelargonio), η καμέλια (camelia), η τσινεράρια (Senecio cruentus - Σενέκιο το αιματώδες), η πιπερόμοια (peperomia), η πρίμουλα (primula), κ.ά.

Αναρριχώμενα καλλωπιστικά

Τα αναρριχώμενα καλλωπιστικά φυτά φέρουν στελέχη σχετικά αδύνατα με συνέπεια ν΄ απαιτούν κάποιο στήριγμα για την όρθια ανάπτυξή τους. Η ίδια η φύση τα έχει προικίσει με ιδιαίτερες βοστρυχοειδείς έλικες με τις οποίες μπορούν να στηριχθούν είτε σε άλλα γύρω φυτά είτε σε καλάμια, ή πασσάλους, ή καφασωτά που θα πρέπει να τους παρέχονται. Τα αναρριχώμενα διακρίνονται και αυτά σε μικρόφυλλα και πλατύφυλλα.

1. Αναρριχώμενα μικρόφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά: το σενέκιο το μακρόγλωσσο (senecio macroglossum), ο κισσός ο ρομβόφυλλος (cissus rhombifolia), η χεδέρα η κανάρια (hedera canariensis), η βουκαμβίλια (bougainvillea) κ.ά.
2. Αναρριχώμενα πλατύφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά: το φιλόδενδρο το οικιακό (philodendron domesticum) ή φιλόδενδρο της Βουργουνδίας (αγγλ. Burgundy philodendron), η αλαμάντα η καθαρτική (alamanda cathartica), το σιγνώνιο (sygnonium), η μονστέρα η νόστιμη (monstera deliciosa) κ.ά.

Κρεμοκλαδή καλλωπιστικά

Κρεμοκλαδή καλλωπιστικά φυτά λέγονται εκείνα των οποίων τα στελέχη τους κρέμονται, ενώ μερικά εξ αυτών μπορεί ν΄ αναπτυχθούν είτε ως αναρριχώμενα, είτε ως έρποντα. Συνιστάται η τοποθέτηση αυτών σε κρεμαστές ή επιτοίχιες γλάστρες ή καλάθια, ή σε ψηλά βάθρα. Σε γραφεία συνηθίζεται να τοποθετούνται πάνω σε ερμάρια, καλύπτοντας έτσι γυμνές πλευρές επίπλων. Στην κατηγορία αυτών περιλαμβάνονται φυτά μικρόφυλλα, πλατύφυλλα και φτερωτά όπως το σπαράγγι.

1. Κρεμοκλαδή μικρόφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Ζερβίνα η εκκρεμής (Zerbina pendula), γνωστότερη ως τηλέγραφος, το Φιλόδεντρο το ανερχόμενο (Philodendron scandens), ο Σκίνδαψος ο παρδαλός (Scindapsus pictus), γνωστότερος ως πόθος ο ποικιλτός, η Κολούμνεα του Μπανκς (Columnea banksii), κ.ά.
2. Κρεμοκλαδή πλατύφυλλα: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ενδεικτικά η Τραδεσκάντια (Tradescantia), το Επίπρεμνον το χρυσόν (Epipremnum aureum), γνωστό και ως κισσός των νήσων Σολομώντος, η Τολμιέα (Tolmiea), το ρηξίπετρο (Saxifraga), η γυνούρα (gynura), κ.ά.

Έρποντα καλλωπιστικά

Εντουάρ Μανέ: Πασχαλιές

Έρποντα καλλωπιστικά φυτά χαρακτηρίζονται εκείνα που αναπτύσσονται ακριβώς πάνω σχεδόν στην επιφάνεια του χώματος, όπου με το χαρακτηριστικό της προσκολλήσεως στο έδαφος απλώνονται γύρω δημιουργώντας μια εικόνα φυτοτάπητα.

Καλλωπιστικοί βολβοί

Καλλωπιστικοί κάκτοι

Καλλωπιστικά παχύφυλλα

Ιστορία

Η ανθοφόρος αίθουσα του θρόνου στο Ανάκτορο της Κνωσσού

Καλλιτεχνική αναπαράσταση των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας

Η καλλιέργεια καλλωπιστικών φυτών ήταν γνωστή από την αρχαιότητα όπως το μαρτυρούν οι διάφορες ζωγραφικές παραστάσεις αρχαίων ανακτόρων και ιερών (π.χ. της Κνωσσού), αλλά και από τα δείγματα αρχαίας γλυπτικής τέχνης με κυρίαρχα στοιχεία τα κορινθιακά κιονόκρανα, τα ανθέμια, τα παγκάρπια, οι λωτόμορφες απολήξεις των αιγυπτιακών κιόνων, με αποκορύφωμα βεβαίως τους Κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας, που ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Η συστηματική όμως ανάπτυξη των καλλωπιστικών φυτών στη νεότερη ιστορία οφείλεται αναμφίβολα στους Ολλανδούς και στη διάδοσή τους στους ηγεμόνες της Ευρώπης, με τους ονομαστούς κήπους που πρώτοι εκείνοι δημιούργησαν και στόλισαν τις πόλεις τους.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ornamental plants στο Wikimedia Commons