Δημήτριος εκ Φάρου

Ο Δημήτριος εκ Φάρου (πέθανε το 214 π.Χ.) ήταν υποτελής βασιλιάς ή κυβερνήτης της Αδριατικής νήσου Χβαρ που ενεπλάκη στον Α΄ Ιλλυρικό Πόλεμο, κυβέρνησε τμήμα της Αδριατικής σαν υποτελής βασιλιάς των Ρωμαίων.^[1] Όταν πέθανε ο Άγρων της Ιλλυρίας τον διαδέχθηκε ο γιος του Πίννης που ήταν πολύ μικρός και ανίκανος να κυβερνήσει, ο Δημήτριος ορίστηκε αντιβασιλεύς από την θετή του μητέρα Τεύτα.^[1] Την εποχή που η Ρωμαϊκή Δημοκρατία είχε εσωτερικά προβλήματα συμμάχησε με τους Μακεδόνες. Μαζί με τον Σκερδιλαΐδα έσπασε την Συνθήκη υποτέλειας στους Ρωμαίους και κατέπλευσε νότια στην Λέζα, επιτέθηκε σε πολλούς συμμάχους των Ρωμαίων στην Αδριατική Θάλασσα και κυρίευσε πολλές πόλεις στις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Όταν έληξε ο Β΄ Ιλλυρικός Πόλεμος και νίκησαν οι Ρωμαίοι εξορίστηκε από την Ιλλυρία, κατέφυγε στον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε΄ και έγινε πολιτικός του σύμβουλος. Ασκούσε έντονη επιρροή στους Μακεδόνες, έδινε θάρρος στον Φίλιππο Ε΄ να συνεχίσει τον πόλεμο με την Ρώμη και βρήκε τον θάνατο όταν πολιορκούσε την Αρχαία Μεσσήνη (214 π.Χ.)

Δημήτριος εκ Φάρου
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	3ος αιώνας π.Χ. Χβαρ
Θάνατος	214 π.Χ. Αρχαία Μεσσήνη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Triteuta
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς
δεδομένα

Ο Δημήτριος εκ Φάρου περιγράφεται σαν Έλληνας ή ημι-Έλληνας ή Ιλλυριός.^[2][3][4] Καταγόταν από την Ελληνική κοινότητα της νήσου Χβαρ στις ακτές της Αδριατικής απέναντι από την Κροατία. Ο Ιλλύριος βασιλιάς Άγρων του παραχώρησε να κυβερνήσει το νησί σαν υποτελής του, εγκαταστάθηκε στο οχυρό του από το οποίο επέβλεπε το στεγασμένο λιμάνι.^[5] Ο Άγρων πέθανε και τον διαδέχθηκε ο γιος του Πίννης (230 π.Χ.), ήταν πολύ μικρός και κυβέρνησε υπό την κηδεμονία της θετής του μητέρας Τεύτας, όρισε τον Δημήτριο εκ Φάρου αντιβασιλιά.^[6]

Α΄ Ιλλυρικός Πόλεμος

Η Ιλλυρική επέκταση στην οποία είχε προχωρήσει σημαντικά ο Άγρων συνεχίστηκε περισσότερο με την Τεύτα, επιτέθηκε στο νησί Βις, την Κέρκυρα και την Επίδαμνο.^[7] Η Λέζα, η Κόρτσουλα απειλήθηκαν, σε μια ναυμαχία στα νησιά Παξοί ο Δημήτριος νίκησε τους Αχαιούς και τους Αιτωλούς που είχαν συνασπιστεί εναντίον του. Το αποτέλεσμα ήταν οι Κερκυραίοι να δηλώσουν την υποταγή τους και να δεχτούν Ιλλυρική φρουρά στο νησί τους υπό τις διαταγές του Δημητρίου.^[8] Την εποχή που ξέσπασε ο Α΄ Ιλλυρικός Πόλεμος οι Ρωμαίοι βάδισαν να απελευθερώσουν την Κέρκυρα, ο Δημήτριος κατάλαβε ότι η Τεύτα τον παραπλάνησε, φοβήθηκε την οργή της και παρέδωσε την Κέρκυρα στους Ρωμαίους. Ο Δημήτριος ενώθηκε με τους Ρωμαίους και τους ακολούθησε στην Ιλλυρία, με την βοήθεια του νίκησαν την Τεύτα που δραπέτευσε στην Ρίζων στο Μαυροβούνιο. Οι Ρωμαίοι τον τοποθέτησαν υποτελή βασιλιά στο Χβαρ, είχε στην κατοχή του και την απέναντι Δαλματική ακτή των Αρδιαίων. Οι Ρωμαίοι προσάρτησαν όλα τα νότια εδάφη της Τεύτας, μετά τον πόλεμο απαγόρευσαν στα Ιλλυρικά πλοία την πρόσβαση νότια της Λέζα.^[9] Την δεκαετία του 229 π.Χ. αναβίωσε το Ιλλυρικό βασίλειο με τον Δημήτριο που διαδέχθηκε την Τεύτα, διορίστηκε επίσημα αντιβασιλεύς όταν παντρεύτηκε την Τριτεύτα, πρώτη σύζυγο του Άγρων και μητέρα του Πίννη (222 π.Χ.). Ο Δημήτριος συμμάχησε ξανά με τους Μακεδόνες εναντίον των Ρωμαίων.^[10] Με ένα Ιλλυρικό σώμα από 1600 άντρες (222 π.Χ.) βοήθησε τους Μακεδόνες να κερδίσουν τους Σπαρτιάτες στην Μάχη της Σελλασίας. Με την επιστροφή του ξεκίνησε ξανά εκστρατείες να ανακτήσει την Ιλλυρία από τους Ρωμαίους.^[11]

Κατακτήσεις στον Ελληνικό χώρο

Η Ρώμη ήταν απασχολημένη για μια τριετία (225 π.Χ. - 222 π.Χ.) σε πόλεμο με τους Κέλτες που κατοικούσαν στην Κοιλάδα του Πάδου. Ο Δημήτριος εκ Φάρου μπόρεσε να αποσπάσει τους Ατίντανες από την Ρωμαϊκή συμμαχία, κατόπιν βάδισε νότια της Λέζα (228 π.Χ.) και ξεκίνησε τις πειρατικές επιδρομές. Αργότερα (221 π.Χ), προχώρησε σε νέα συμμαχία με το Ιλλυρικό Ιστρών έθνος που άρχισαν να λεηλατούν Ρωμαϊκά πλοία, μια Ρωμαϊκή φρεγάτα έφτασε στους Ιστρούς.^[12] Το καλοκαίρι του 221 π.Χ. οι εντάσεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν αφού η Μακεδονία συμμάχησε με την Αχαϊκή Συμπολιτεία και την Αιτωλική Συμπολιτεία, οι Ιλλυριοί συνέχισαν τις επιθέσεις με τον ίδιο τρόπο. Ο Δημήτριος εκ Φάρου και ο Ιλλυριός φύλαρχος Σκερδιλαΐδας, μικρότερος αδελφός του Άγρων βάδισαν με 90 Λέμβους νότια από την Λέζα. Μετά από μια αποτυχημένη έφοδο στην δυτική Πελοπόννησο, στην Πύλο οι δυνάμεις τους χώρισαν, ο Δημήτριος λεηλάτησε τις Κυκλάδες και ο Σκερδιλαΐδας προχώρησε βόρεια. Ο Σκερδιλαΐδας ενώθηκε με τους Αιτωλούς τους οποίους κυβερνούσε ο γαμπρός του Αμύνανδρος της Αθαμανίας για την νέα του επίθεση στην Αχαία. Με την βοήθεια ντόπιων προδοτών κατέλαβε και έκαψε την Κυναίθη μια Αρκαδική πόλη που βρισκόταν στα Αροάνια στις βόρειες πλαγιές, απέτυχαν ωστόσο να καταλάβουν την Κλείτωρ. Ο Δημήτριος συνέχισε εν τω μεταξύ με 50 πλοία να λεηλατεί το Αιγαίο Πέλαγος, άλλα νησιά έκαιγε άλλα τα ανάγκαζε να του δώσουν όρκο υποτέλειας, χτυπημένος όμως από τους Ροδίτες αναγκάστηκε να δραπετεύσει στις Κεχρεές, το Κορινθιακό λιμάνι για το Αιγαίο.^[13][14] Ο Μακεδόνας διοικητής της Κορίνθου Ταυρίων έμαθε εν τω μεταξύ την συμμαχία του Σκερδιλαΐδα με τους Αιτωλούς και την λεηλασία της Πελοποννήσου. Ο Ταυρίων υποσχέθηκε στον Δημήτριο να σύρει τα πλοία του στον Κορινθιακό με τον όρο να τον βοηθήσει μετά στον πόλεμο με τους Αιτωλούς. Ο Δημήτριος κράτησε την υπόσχεση του, προχώρησε σε μερικές επιδρομές στα παράλια των Αιτωλών με αποτέλεσμα να καθυστερήσει την επιστροφή τους από την Αχαΐα.^[15] Μετά την επιστροφή του στο βασίλειο των Αρδιαίων ο Δημήτριος συνέχισε τις επιθέσεις στις πόλεις της Ιλλυρίας που ήταν σύμμαχοι των Ρωμαίων.^[16]

Β΄ Ιλλυρικός Πόλεμος

Οι Ρωμαίοι που αγνοούσαν μέχρι τότε τις δραστηριότητες του πρώην συμμάχου τους αποφάσισαν να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση στην Ιλλυρία, περιοχή που ήταν για αυτούς στρατηγικά απαραίτητη μπροστά στους πολέμους τους με την Καρχηδόνα.^[17] Το αποτέλεσμα θα είναι τελικά να ξεσπάσει ο Β΄ Ιλλυρικός Πόλεμος. Σε αντίθεση με την Τεύτα ο Δημήτριος ήταν πολύ καλά εξοπλισμένος για να δεχτεί την Ρωμαϊκή επίθεση (229 π.Χ.), τοποθέτησε μια φρουρά στην Διμάλη μια πόλη οχυρό εσωτερικά της Απολλωνίας. Εκδίωξε όλους τους Ιλλύριους που θεωρούσε αντιπάλους του από τις καίριες θέσεις και μετέφερε 6.000 στρατιώτες στην νήσο Φάρο όπου και οχυρώθηκε. Την εκστρατεία εκ μέρους της Ρώμης ανέλαβε ο Αιμίλιος Παύλος που θα σκοτωθεί τρια χρόνια αργότερα στην καταστροφική για τους Ρωμαίους Μάχη των Καννών. Η Αδριατική θα γίνει το επίκεντρο του Β΄ Ιλλυρικού Πολέμου (218 π.Χ. - 201 π.Χ.), η Ρωμαϊκή Γερουσία προβλέποντας έναν δύσκολο χειμώνα με πολέμους αποφάσισε να λύσει αμέσως τα προβλήματα στην Ιλλυρία.^[18][19]

Ο πρώτος στόχος των Ρωμαίων ήταν το ιερό του Δημητρίου Διμάλη, την κατέλαβε σε επτά μέρες (219 π.Χ.), οι Ιλλυρικές πόλεις της περιοχής υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους και δέχτηκαν τους όρους τους.^[20] Ο επόμενος στόχος των Ρωμαίων ήταν το ίδιο το νησί Φάρος που βρισκόταν ο Δημήτριος που είχε δυνατή φρουρά και ισχυρές οχυρώσεις. Ο Αιμίλιος Παύλος προσπάθησε να αποφύγει πολυήμερο πόλεμο με μετωπική επίθεση, μετακινήθηκε σε ένα δάσος στο εσωτερικό του νησιού.^[21] Την επόμενη μέρα έστειλε έναν μικρό αριθμό από πλοία για να ρίξει στην παγίδα τον Δημήτριο που έριξε όλον τον στρατό του σε μάχη μαζί τους με αποτέλεσμα να αποκοπεί από το υπόλοιπο νησί. Ο Αιμίλιος Παύλος κατόπιν με το κύριο τμήμα του στρατού του κατέλαβε εύκολα την Φάρο που δεν μπορούσε να αντισταθεί, με τον τρόπο αυτό η μάχη χάθηκε για τους Ιλλυριούς (218 π.Χ.) Οι Ιλλυρικές δυνάμεις παραδόθηκαν και ο Δημήτριος δραπέτευσε στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε΄.^[22][23] Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν τις οχυρώσεις, πριν το καλοκαίρι ο Αιμίλιος Παύλος επέστρεψε στην Ρώμη και έγινε δεκτός με τιμές, δεν υπήρχαν πλέον απειλές για τους Ρωμαίους και παντού τοποθέτησαν υποτελείς βασιλείς.^[24] Ο μικρός Πίννης γιος του Άγρων εγκαταστάθηκε από τους Ρωμαίους βασιλιάς των Αρδιαίων, του ζήτησαν να πληρώνει φόρο υποτέλειας. Οι Ρωμαίοι ζήτησαν από τον Φίλιππο Ε΄ την έκδοση του Δημητρίου στην Ρώμη αλλά εκείνος το αρνήθηκε.^[25]

Σύμβουλος του Φιλίππου Ε΄

Ο Δημήτριος έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Ε΄ επειδή ο πατέρας του Δημήτριος Β΄ Αιτωλικός είχε το ίδιο όνομα με αυτόν, έγινε από τους πιο πιστούς του συμβούλους. Σύμφωνα με τον Πολύβιο ο Δημήτριος μπόρεσε να στρέψει τις φιλοδοξίες του νεαρού Φιλίππου στην Ιταλία και στην Ρώμη. Όταν έμαθε ο Φίλιππος ότι ο Αννίβας νίκησε τους Ρωμαίους στην Μάχη της λίμνης Τρασιμένης στον πρώτο που έδειξε την επιστολή ήταν ο Δημήτριος. Με μεγάλες φιλοδοξίες να πάρει εκδίκηση από τους Ρωμαίους ο Δημήτριος έπεισε τον Μακεδόνα βασιλιά να κλείσει ειρήνη με τους Αιτωλούς και να στρέψει το ενδιαφέρον του στα βορειοδυτικά. Ο Πολύβιος καταγράφει τα λόγια του Δημητρίου ως εξής :

"Ολόκληρη η Ελλάδα είναι πιστή σε εσάς, οι Αχαιοί από σεβασμό και οι Αιτωλοί τρέμουν τις ζημιές που τους έχει προκαλέσει ο πόλεμος. Η Ιταλία θα είναι για σας το πρώτο βήμα ώστε να αποκτήσετε μια παγκόσμια αυτοκρατορία, η ήττα των Ρωμαίων είναι μια μεγάλη ευκαιρία".^[26]

Ο Φίλιππος Ε΄ πείστηκε εύκολα και ακολούθησε πιστά τις συμβουλές του Δημητρίου.^[27] Η επίδραση του Δημητρίου φαίνεται καθαρά στη συμμαχική συνθήκη που σύναψε ο Φίλιππος Ε΄ με τον Αννίβα (215 π.Χ.). Ο σημαντικότερος όρος για να κλείσει ειρήνη με τους Ρωμαίους ήταν η παράδοση της Κέρκυρας, της Απολλωνίας, της Επιδάμνου, του Φάρου, της Διμάλης, της γης των Παρθίνων και των Ατίντανων, να παραδώσει όλες τις περιοχές που είχε κατακτήσει από την Ιλλυρία.^[28] Ο Φίλιππος Ε΄ έκανε έναν σύντομο πόλεμο με τον Σκερδιλαΐδα με στόχο να ανακτήσει τις χαμένες περιοχές και στην συνέχεια προχώρησε βόρεια, ο Πολύβιος γράφει :

"Θεωρούσε ζωτικό θέμα να επαναφέρει στην κατοχή του την Ιλλυρία με προοπτικές να περάσει μέσω της Αδριατικής απέναντι στην Ιταλία. Ο Δημήτριος συντήρησε τόσο πολύ τις σκέψεις του στο μυαλό του βασιλιά που τις ονειρευόταν ακόμα και στον ύπνο του, δεν σκεφτόταν τίποτε άλλο εκτός από την Ιταλική εκστρατεία. Τα κίνητρα του Δημήτριου δεν είχαν καμιά σχέση με την αγάπη του προς τον Φίλιππο, ο πρώτος του στόχος ήταν να εκδικηθεί τους Ρωμαίους και ο δεύτερος να ανακτήσει το βασίλειο της Φάρου".^[29]

Οι ενέργειες αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα να ξεσπάσουν ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος και ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος. Ο Πολύβιος κατηγόρησε επίσης τον Δημήτριο σαν υπεύθυνο για την τυραννική συμπεριφορά του Φιλίππου.^[30] Σε ένα επεισόδιο οδήγησε τον λαό της Μεσσήνης να εξεγερθεί και να σφάξει τους ηγέτες του (215 π.Χ.).^[31] Έφτασε στην σκηνή με το μακελειό και προσπάθησε να καταλάβει την ακρόπολη, ρώτησε τους συμβούλους τι προβλέπουν τα εντόσθια της θυσίας για την επιτυχία της πράξης. Ο Δημήτριος του απάντησε : "Άν έχει την καρδιά οιωνού φύγε αλλά αν είσαι γενναίος και σοφός βασιλιάς να την πάρεις, δεν θα βρεις πιο κατάλληλη ευκαιρία, τώρα κρατάς το βόδι και από τα δύο κέρατα".^[32] Ο μετριοπαθέστερος ωστόσο Άρατος ο Σικυώνιος τον συμβούλευσε να φύγει και ο Φίλιππος Ε΄ τον άκουσε, από τότε ο Δημήτριος άρχισε να χάνει την δημοτικότητα του και την στήριξη του βασιλιά.^[33] Συγκρίνοντας τον Δημήτριο με τον Άρατο ο Πολύβιος τονίζει ότι εάν ο Φίλιππος Ε΄ ακολουθούσε τις συμβουλές του Άρατου αντί του Δημητρίου θα ήταν πολύ περισσότερο αγαπητός στον λαό του.^[34] Την εποχή που είχε σύμβουλο τον Άρατο όλοι οι Έλληνες ήταν υπάκουοι απέναντι του, όταν προσέλαβε τον Δημήτριο έγινε μισητός και ξεκίνησαν οι εξεγέρσεις.^[35] Ο Δημήτριος σκοτώθηκε την επόμενη χρονιά στις προσπάθειες του να καταλάβει την Μεσσήνη (214 π.Χ.), ο βασιλιάς ακολουθώντας τις συμβουλές του Άρατου είχε αποχωρήσει από την προηγούμενη χρονιά.^[36]

Παραπομπές

1. Hammond, σ. 257
2. Budin (2000), σ. 87; McGeough (2004), σ. 69; Champion (2004), σ. 113; Scullard (1980), σ. 193; Chamoux, σ. 97; Sinnige, σ. 104
3. Šašel Kos (2012)
4. Walbank (2002), σ. 117; Hoyos, σ. 201; Edwards, σ. 475
5. Wilkes, σ. 115
6. Wilkes, σ. 162
7. Danièle Berranger-Auserve, σ. 136
8. Polybius, 2.10; Wilkes, σ. 160
9. Polybius, 2.12
10. Wilkes, p. 162; Errington, σ. 91
11. Polybius, 3.16
12. Appian, Illyrike 8
13. Polybius, 3.16, 4.16, 4.19
14. Walbank (1970), σ. 109 and Strabo, 14.2.5
15. Polybius, 4.19
16. Hammond 1968
17. Dell 1967b
18. Polybius, 3.16.1
19. A. E. Astin, F. W. Walbank, M. W. Frederiksen
20. Wilkes, p. 163
21. Appian, (Illyrike 8)
22. Polybius, 3.18–19
23. Polybius (3.18-19)
24. Cassiu Dio. 12 frg.53
25. Épire, Illyrie, Macédoine: mélanges offerts au professeur Pierre Cabanes by Danièle Berranger, Pierre Cabanes, Danièle Berranger-Auserve, σ. 134
26. Polybius, 5.101
27. Polybius, 5.102–105
28. Polybius, 7.9
29. Polybius, 5.108
30. Polybius, 5.12
31. Strabo 8.4.8; Livy 32.21; Plutarch, Aratus 49.3; Walbank (1970), σ. 72
32. Polybius, 7.11
33. Polybius, 7.12
34. Polybius, 7.13
35. Polybius, 7.14
36. Polybius, 3.19

Πηγές

• Livy, History of Rome, Rev. Canon Roberts (translator), Ernest Rhys (Ed.); (1905) London: J. M. Dent & Sons, Ltd.
• Plutarch, "Aratus" in Plutarch's Lives, Arthur Hugh Clough (editor), John Dryden (translator). Two volumes. Modern Library; Modern Library Paperback Ed edition (April 10, 2001). Downloadable version at Project Gutenberg.
• Polybius, Histories, Evelyn S. Shuckburgh (translator); London, New York. Macmillan (1889); Reprint Bloomington (1962).
• Strabo, Geography, translated by Horace Leonard Jones; Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. (1924).
• Chamoux, François, Hellenistic civilization, Wiley-Blackwell, 2003.
• Coppola, Alessandra (1993). Demetrio di Faro: un protagonista dimenticato. L'Erma di Bretschneider.
• Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen, The Cambridge Ancient History, Volume 7, Part 1, University Press, 1984.
• Errington, R.M. (1993). "Rome and Greece to 205 B.C.". In Walbank, F.W.; Astin, A.E. (eds.). The Cambridge Ancient History. Vol. VII. Cambridge University Press.
• Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière, Collected Studies: Alexander and His Successors in Macedonia, 1994.
• Hoyos, B. Dexter, Unplanned Wars: The Origins of the First and Second Punic Wars, Walter de Gruyter, 1998.
• Šašel Kos, Marjeta (2012), Bagnall, Roger S (ed.), "Demetrios of Pharos", The Encyclopedia of Ancient History, John Wiley & Sons.
• Sinnige, William Gurnee, Arthur Edward Romilly Boak, A History of Rome to A.D. 565, Macmillan, 1977.
• Walbank, F. W., Philip V of Macedon, The University Press (1940).
• Walbank, F. W., Polybius, Rome, and the Hellenistic World: Essays and Reflections, Cambridge University Press (2002)
• Wilkes, John, The Illyrians (Peoples of Europe), Blackwell Publishers, (December 1, 1995)