Στρατιωτική εκμετάλλευση των παιδιών

Η στρατιωτική εκμετάλλευση των παιδιών προσλαμβάνει τρεις διαφορετικές μορφές: τα παιδιά μπορούν να λάβουν άμεσα μέρος στις εχθροπραξίες (παιδιά στρατιώτες). Μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιηθούν σε ρόλους υποστήριξης ως αχθοφόροι, κατάσκοποι ή παρατηρητές ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολιτικό όφελος είτε ως ανθρώπινες ασπίδες ή/και ως προπαγάνδα, ενώ είναι συχνή η σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευσή τους.

Δεκάχρονος στρατιώτης της Κουομιντάνγκ, Μάιος 1944.

Επισκόπηση

Σε όλη την ιστορία και σε πολλούς πολιτισμούς, τα παιδιά συμμετείχαν σε στρατιωτικές εκστρατείες, ακόμη και όταν οι πρακτικές αυτές ήταν ενάντιες στα κοινά ήθη^[1]. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μεγάλη Βρετανία, 250.000 παιδιά κάτω των 18 ετών κατάφεραν να ενταχθούν στον στρατό^[2]. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα παιδιά στρατιώτες πολέμησαν σε όλη την Ευρώπη, στην εξέγερση της Βαρσοβίας^[3], στην εβραϊκή αντίσταση^[4] και στον σοβιετικό στρατό^[5].

Από τη δεκαετία του 1970 τέθηκαν σε ισχύ διεθνείς συμβάσεις που προσπαθούν να περιορίσουν τη συμμετοχή των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις, ωστόσο, η μη κυβερνητική οργάνωση Child Soldiers International αναφέρει ότι η εκμετάλλευση των παιδιών σε στρατιωτικές δυνάμεις και η ενεργός συμμετοχή τους σε ένοπλες συγκρούσεις είναι ευρέως διαδεδομένη^[6].

Σύμφωνα με τον Wessels (1997), "Η χρησιμοποίηση παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις είναι πρόβλημα παγκόσμιας εμβέλειας -πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από ό,τι προτείνει η ελάχιστη προσοχή που έχει λάβει. Παιδιά στρατιώτες βρέθηκαν από την Κεντρική Αμερική έως την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών της Κεντρικής Αφρικής και από το Μπέλφαστ στον Βορρά έως την Ανγκόλα στον Νότο»(σελ. 2). Τα παιδιά είναι εύκολοι στόχοι για εκμετάλλευση σε στρατιωτικούς σκοπούς, εξαιτίας της ευπαθούς θέσης τους όσον αφορά στην εξωτερική επιρροή. Πολλά παιδιά απαγάγονται και στρατολογούνται με τη βία, ενώ άλλα καταφεύγουν στον στρατό για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα και τις δύσκολες συνθήκες ζωής τους^[1].

Για το ίδιο θέμα η Unicef σημειώνει ότι χιλιάδες παιδιά κάτω των 18 ετών εξακολουθούν να στρατολογούνται και να χρησιμοποιούνται σε συγκρούσεις σε όλον τον κόσμο. Μόνο στο Νότιο Σουδάν εκτιμάται ότι 16.000 παιδιά χρησιμοποιήθηκαν από ένοπλες δυνάμεις και ομάδες από τον Δεκέμβριο του 2013, όπως συμβαίνει και στην παρούσα σύρραξη στην Υεμένη^[7].

Η διαδικασία της επανένταξης

Όταν τελειώνει η σύρραξη, τα παιδιά στρατιώτες, αφού αφοπλιστούν και αποστρατευτούν χρειάζονται κοινωνική επανένταξη. Η κοινωνική επανένταξη είναι de facto δύσκολη υπόθεση, καθώς αρκετά παιδιά δεν επιθυμούν να επιστρέψουν στην οικογένειά τους, επιλέγοντας εξαρχής και συνειδητά το επάγγελμα του στρατιώτη^[8].

Η επανένταξη των παιδιών στρατιωτών χρειάζεται να στηρίζεται σε τρία στοιχεία:

• Οικογενειακή επανένωση/κοινοτικό δίκτυο.
• ψυχολογική υποστήριξη.
• Εκπαίδευση/επαγγελματική ευκαιρία.

Η επανένταξη φέρεται ότι απαιτεί ελάχιστη δέσμευση από 3 έως 5 έτη, προκειμένου να υλοποιηθούν με επιτυχία τα προγράμματα που εφαρμόζονται^[9]:3. Οι λειτουργοί της κοινωνικής επανένταξης έχουν διαπιστώσει ότι οι σημαντικότεροι παράγοντες επανένταξης είναι η δημιουργία ενός κανονικού περιβάλλοντος, η αίσθηση άφεσης του παιδιού από μέρους της οικογένειας και της κοινότητας μέσω θρησκευτικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων ή τελετών και η επανένωση του παιδιού με την οικογένειά του^[9]:3. Οι προσπάθειες επανένταξης καθίστανται δυσχερείς, όταν το παιδί έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι σημαντικό οι ανάγκες του παιδιού να ισορροπούν με την κοινοτική αίσθηση δικαίου^[9]:3.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο σημεία της διαδικασίας επανένταξης, που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή: τα κορίτσια στρατιώτες και η χρήση ναρκωτικών ουσιών μεταξύ των παιδιών στρατιωτών^[9]:4. Τα κορίτσια στρατιώτες ενδεχομένως στιγματίζονται από την οικογένειά τους ή την κοινότητα για το γεγονός ότι είχαν σεξουαλικές σχέσεις ή/και παιδιά εκτός γάμου^[9]:3. Ομοίως, τα παιδιά στρατιώτες που βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικών ή που έχουν προσβληθεί από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα απαιτούν πρόσθετο και εξειδικευμένο προγραμματισμό ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες τους^[9]:3.

Οικογενειακή επανένωση/κοινοτικό δίκτυο

Το πρώτο βήμα για την επανένταξη των παιδιών στρατιωτών είναι η οικογενειακή επανένωση^[9]:3. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατό, το παιδί θα πρέπει να στηριχτεί από ανάδοχες οικογένειες ή να βοηθηθεί για την ανεξάρτητη διαβίωσή του^[9]:3. Στην Ανγκόλα, για παράδειγμα υλοποιήθηκε «πρόγραμμα αυτοοικοδόμησης», που υποστηρίζεται από πρώην στρατιώτες παιδιά και τις οικογένειές τους για την κατασκευή κατοικίας των πρώην παιδιών στρατιωτών^[10]:16.

Τα κοινοτικά δίκτυα μπορούν, επίσης, να συμβάλλουν στην επανένωση των πρώην παιδιών στρατιωτών με τις οικογένειές τους και τις κοινότητές τους. Στην Ανγκόλα, ένα κοινοτικό δίκτυο που ονομάζεται «Κατηχητής» συνεργάζεται με περίπου 200 εκκλησίες^[10]:16. Ο Κατηχητής θεωρήθηκε ουδέτερο δίκτυο, που τηρεί το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο^[10]:16. Το δίκτυο έγινε σεβαστό από την κοινότητα και έτσι ήταν σε θέση να παρέχει μόνιμη υποστήριξη στη διαδικασία επανένταξης^[10]:16.

Υπάρχουν, ωστόσο, αμφιβολίες ως προς το αν η οικογένεια θα δεχτεί το παιδί, αφού υπήρξε στρατιώτης. Στην Ουγκάντα η αποδοχή επιτεύχθηκε με τελετές καθαρισμού, που βοήθησαν στην απομάκρυνση της ψυχικής μόλυνσης του στιγματισμού^[10]:16.

Ψυχολογική υποστήριξη

Τα παιδιά στρατιώτες υποβάλλονται σε μια διαδικασία αποκοινωνικοποίησης ως μέρος της εκπαίδευσής τους και συνεπώς μπορεί να είναι ανθεκτικά σε οποιαδήποτε αλλαγή ταυτότητας από αυτήν του στρατιώτη παιδιού^[9]:3. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ψυχοκοινωνικές προσεγγίσεις -ψυχολογική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στην κοινότητα- είναι ευεργετικότερη από τη παραδοσιακή, που λειτουργεί με γνώμονα την επούλωση των τραυμάτων για να αντιμετωπιστούν οι ψυχολογικές πτυχές της επανένταξης^[9]:3 Τέτοιες ψυχοκοινωνικές προσεγγίσεις υποστηρίζουν τη σωματική υγεία και δραστηριοτήτων, καθώς και τη γνωστική, συναισθηματική και ηθική ανάπτυξη^[10]:18. Τα προγράμματα επανένταξης τονίζουν την ευκαιρία σε πρώην παιδιά στρατιώτες να αναπτύξουν εμπιστοσύνη, συνεπείς σχέσεις με τους ενήλικες και τη δημιουργία οικογενειακού περιβάλλοντος, στο οποίο να βασίζονται^[9]:3. Οι παραδοσιακές τελετουργίες και η διαμεσολάβηση της οικογένειας ή/και της κοινότητας είναι κεντρικής σημασίας για την αντιμετώπιση της μη κοινωνικής/επιθετικής συμπεριφοράς που πιθανώς έχει αναπτύξει το παιδί στρατιώτης και το βοηθά να απαλλαγεί από τις εντασιογόνες εμπειρίες του^[9]:3.

Εκπαίδευση/οικονομική ευκαιρία

Το άγαλμα του Μικρού αντάρτη στη Βαρσοβία, μνημείο όλων των παιδιών στρατιωτών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τιμητική φρουρά προσκόπων

Η εκπαίδευση και οι οικονομικές ευκαιρίες βοηθούν το πρώην παιδί στρατιώτη να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα για τον εαυτό του^[9]:4

Η πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι μία από τις βασικές μορφές υποστήριξης σε ένα περιβάλλον μετά τη σύγκρουση. Ωστόσο, απορρίπτεται συχνά για οικονομικούς λόγους^[10]:18.

Η πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για πολλούς λόγους^[9]:4:

• Η ανάγκη εισοδήματος αντικαθιστά την επιθυμία για την εκπαίδευση.
• Η οικογένεια δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά την εκπαίδευση
• Τα σχολεία έχουν καταστραφεί ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, ή υπάρχει έλλειψη δασκάλων και καθηγητών.
• Υφίσταται δυσκολία στην απόκτηση των απαραίτητων πιστοποιητικών, προκειμένου να εγγραφούν σε εκπαιδευτικά ιδρύματα.
• Το παιδί-στρατιώτης αισθάνεται ντροπή για τη δράση του και/ή αναπτύσσεται δυσαρέσκεια μεταξύ των πρώην παιδιών στρατιωτών και των συμμαθητών τους.

Είναι σημαντικό να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της εκπαίδευσης και των οικονομικών ευκαιριών^[9]:4. Βασικές πτυχές της επίτευξης αυτής της ισορροπίας περιλαμβάνουν^[10]:18:

• Τη δημιουργία και επιτάχυνση επίσημου προγράμματος εκπαίδευσης και εναλλακτικών μοντέλων εκπαίδευσης που ταιριάζουν στις ανάγκες των πρώην παιδιών στρατιωτών.
• Την εκπαίδευση σε τομείς που μπορούν να παράγουν εισόδημα, όπως η αγορά κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση
• Την ένταξη του παιδιού στρατιώτη στην οικονομική πολιτική της χώρας

Η Ημέρα της Ερυθράς Χειρός

Η Ημέρα της Ερυθράς Χειρός^[11] είναι ημέρα μνήμης για τη στρατιωτική εκμετάλλευση των παιδιών και καθιερώθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2002, βάσει του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού σχετικά με την εμπλοκή των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις. Βάσει της συνθήκης, τα κράτη συμφωνούν να απαγορεύουν τη στρατολόγηση παιδιών ηλικίας κάτω των 18 και να εξασφαλίζουν ότι οι στρατιωτικές εθελοντές ηλικίας κάτω των 18 εξαιρούνται από την άμεση εμπλοκή τους σε εχθροπραξίες^[12]. Όσον αφορά σε μη κρατικές οντότητες ή αντάρτικες ομάδες, απαγορεύεται η στρατολόγηση κάτω από την ηλικία των 18 ετών για οιονδήποτε σκοπό^[13].

Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε τη συνθήκη ως συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Συνθήκης για τα Δικαιώματα του Παιδιού με το ψήφισμα 54/263 της 25ης Μαΐου 2000^[14]. 165 κράτη έχουν υπογράψει τη συνθήκη μέχρι τον Μάιο του 216, ενώ 14 κράτη την υπέγραψαν αλλά δεν την επικύρωσαν^[15]. Η Ελλάδα επικύρωσε τη συνθήκη στις 22 Οκτωβρίου 2003^[16].

Φωτοθήκη

• 
  Ο μικρός τυμπανιστής Τζον Κλεμ στον Αμερικανικό εμφύλιο.
• 
  Γερμανοί στρατιώτες παιδιά των Waffen-SS, αιχμάλωτοι στη Νορμανδία
• 
  Μαχητές της Szare Szeregi στην εξέγερση της Βαρσοβίας, 1944.
• 
  Μέλη της Hitlerjugend στο γερμανοσοβιετικό μέτωπο, Φεβρουάριος 1945.

Παραπομπές σημειώσεις

1. Wessels, Michael (1997). «Child Soldiers». Bulletin of the Atomic Scientists 53 (4): 32.
2. «How did Britain let 250000 underage soldiers fight in WW1?». BBC News.
3. Norman Davies,Rising '44: The Battle for Warsaw, Pan Books 2004 σ. 603
4. David M. Rosen (Ιανουαρίου 2005). Armies of the Young: Child Soldiers in War and Terrorism. Rutgers University Press. σελίδες 54–55. ISBN 978-0-8135-3568-5. The participation of Jewish children and youth in warfare was driven by a combination of necessity, honor, and moral duty.
5. Kucherenko, Olga (13 Ιανουαρίου 2011). Little Soldiers: How Soviet Children Went to War, 1941–1945. OUP Oxford. σελ. 3. ISBN 978-0-19-161099-8.
6. «Children still used in most contemporary armed conflict». 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2016.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
7. «Παιδιά και όχι Στρατιώτες». Unicef. 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2016.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
8. Arseneault, Michel (18 Οκτωβρίου 2009). «Παιδιά-στρατιώτες σε καθεστώς αποστρατείας». Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (έντυπη έκδοση). Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2016.
9. Conflict Prevention and Reconstruction Unit. "Child Soldiers: Prevention, Demobilization, and Reintegration" May 2002
10. Beth Verhey, "Child Soldiers: Preventing, Demobilizing, and Reintegrating", Africa Region Working Paper Series No. 23, World Bank: November 2001, p. 16
11. On International Day, UN demands end to use of child soldiers in conflict, Office of the Special Representative of the Secretary-General for Children and Armed Conflict
12. Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the involvement of children in armed conflict, (see Articles 1 and 2)
13. Yun, Seira (2014). «Breaking Imaginary Barriers: Obligations of Armed Non-State Actors Under General Human Rights Law – The Case of the Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child». Journal of International Humanitarian Legal Studies 5 (1-2): 213–257. http://ssrn.com/abstract=2556825. Ανακτήθηκε στις 30 January 2015.
14. Πρότυπο:UN document
15. «Signatories & Dates of Ratification of the Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the Involvement of Children in armed conflict». UN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2016.
16. «Ημέρα Ερυθράς Χειρός: παιδιά που γεννήθηκαν να πολεμούν». Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2016.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• International Center for Transitional Justice, Children and Youth page^{[νεκρός σύνδεσμος]}

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Στρατιωτική εκμετάλλευση των παιδιών

• Amnesty International campaign
• Coalition to Stop the Use of Child Soldiers
• Children in war – Children protected under international humanitarian law, ICRC
• Sudan's Suffering Children, Every Child Ministries
• The International Labour Organisation's International Programme on the Elimination of Child Labour on child soldiers
• War Child
• La vita non perde valore: the documentary focuses, ten years after the Sierra Leone war ending, on the reintegration, lead by Father Giuseppe Berton, of former child soldiers. Analyzed in different Universities, becoming subject of various degrees. Bluindaco.org
• "Girl Soldiers – The cost of survival in Northern Uganda Αρχειοθετήθηκε 2012-05-23 στο Wayback Machine.", womennewsnetwork.net.
• "Invisible Children—The Tragedy in Uganda, Every Child Ministries", ecmafrica.org.
• "University lectures on Child Soldiers^{[νεκρός σύνδεσμος]}",AdamWozniak.com
• "Children of Karamoja", forlife-worldwide.com.
• "Child Soldiers & the Law: A Survey", tamilnation.org.
• "Human Rights Watch campaign Αρχειοθετήθηκε 2008-02-13 στο Wayback Machine.", hrw.org.
• "HRW list of child soldier incidents", hrw.org.
• "Interview: Children Abducted for Terrorism in Sri Lanka", definingmoment.tv.
• "Global Report 2004 – United States" (PDF), child-soldiers.org.
• "BBC report: Sex slavery awaits Ugandan schoolgirls", BBC News.
• "BBC report: Ugandan army recruiting children", BBC News.
• "BBC report: Criticism of British child soldier recruitment", BBC News.
• "The Guardian report: Armies of girls caught up in conflict", The Guardian.
• "Children and armed conflict – United Nations Security Council Resolution 1539 (2004)" (PDF), United Nations.
• "The Use of Palestinian Children in the Al-Aqsa Intifada Αρχειοθετήθηκε 2016-03-10 στο Wayback Machine.", jcpa.org.
• "PA Indoctrination of Children to Seek Heroic Death for Allah", pmw.org.
• EU guidelines on children and armed conflict Αρχειοθετήθηκε 2010-04-12 στο Wayback Machine. adopted at the General Affairs Council meeting on 8 December 2003.
• War Child International – Child Soldier links & resources
• "Child Soldiers", DCAF.
• "Use of Child Soldiers in Sri Lanka", slhr.org.
• "The Child Soldiers of Staten Island", Mother Jones.
• "Telling You the Facts", documentary, former child soldiers from Liberia speak out, whitetara.org.
• "Though A New Lens: A Child-Sensitive Approach to Transitional Justice^{[νεκρός σύνδεσμος]}", "International Center for Transitional Justice"
• "Child soldiers Αρχειοθετήθηκε 2016-09-27 στο Wayback Machine." – Facts, stories and videos of child soldiers by UK charity War Child.
• Child Soldiers International
• Child soldiers now veterans
• Convention on the rights of the child