Μανουήλ Ολόβολος

Ο Μανουήλ Oλόβολος (1245 – 1310/14) ή Μάξιμος Ολόβολος^[2] ήταν Βυζαντινός λόγιος, διπλωμάτης, και μοναχός, και ένας από τους πρωτοστάτες εναντίον της επανένωσης της Ανατολικής με τη Δυτική εκκλησία (Δεύτερη Σύνοδος της Λυών) κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγου.

Μανουήλ Ολόβολος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1240 (περίπου)[1]
Θάνατος	1290 (περίπου)[1]
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία[1]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	μεσαιωνική ελληνική γλώσσα
Ομιλούμενες γλώσσες	μεσαιωνική ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόλογος[1] ποιητής[1] φιλόσοφος[1] θεολόγος[1] μοναχός[1]
δεδομένα

Ιστορικό

Αρχικά ο Ολοβόλος διορίστηκε σε νεαρή ηλικία στην υπηρεσία του Μιχαήλ Παλαιολόγου ως γραμματικός, και συνέθεσε διάφορα κείμενα για τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ και τις περιγραφές των διπλωματικών διαδικασιών με τη Δημοκρατία της Γένοβας, τα οποία σήμερα αποτελούν σημαντικές πρωτογενείς πηγές.^[3][4] Το 1261 ωστόσο, ο Μιχαήλ διέταξε την τύφλωση και φυλάκιση του νομίμου διαδόχου της αυτοκρατορίας, του 11χρονου Ιωάννη Δ΄ Λάσκαρη του οποίου ήταν ο κηδεμόνας, εξασφαλίζοντας τον θρόνο οριστικά για τον εαυτό του. Κατά τις ιστορικές μαρτυρίες του Γεώργιου Παχυμέρη, ο Oλόβολος διαμαρτυρήθηκε δημοσίως για το συμβάν αυτό, με συνέπεια ο Μιχαήλ Παλαιολόγος να τον τιμωρήσει με ακρωτηριασμό της μύτης και των χειλιών του. Μετά από αυτό το συμβάν, ο Oλόβολος αποσύρθηκε από τη δημόσια ζωή και έγινε μοναχός στο μοναστήρι του Προδρόμου στη Κωνσταντινούπολη, υιοθετώντας τη μοναστική ονομασία Μάξιμος.

Σημείωσε μεγάλη επιτυχία στις σπουδές του, και το 1265 με 1266, μέσω της παρέμβασης του Πατριάρχη Γερμανού Γ´ προς τον αυτοκράτορα, ο Oλόβολος απέκτησε μια θέση καθηγητή, πιθανώς στο ορφανοτροφείο της εκκλησίας του Αγίου Παύλου. Λόγω της έντονης αντίθεσης του στην ένωση των εκκλησιών όμως, υπέστη νέο δημόσιο εξευτελισμό περιφερόμενος δεμένος με σχοινί στο λαιμό του και καλυμμένος με εντόσθια ζώων και κόπρανα^[5], και εξορίστηκε στο μοναστήρι του Μεγάλου Αγρού στη Προποντίδα το 1273, και δεν του επιτράπηκε να επιστρέψει στην πρωτεύουσα μέχρι το θάνατο του Μιχαήλ το 1282, όταν και ο γιος και διάδοχος του, ο Ανδρόνικος Β´ Παλαιολόγος, αποφάσισε κατά των σχεδίων περί ενώσεως. Έτσι ο Oλόβολος συμμετείχε στη Σύνοδο των Βλαχερνών το 1285, η οποία καταδίκασε επίσημα τις προσπάθειες ένωσης και καθαίρεσε τον πατριάρχη Ιωάννη Βέκκο, ηγέτη των ενωτικών. Ο Ολόβολος απέκτησε την αυτοκρατορική εύνοια, και έως το 1299 είχε λάβει τον τίτλο του ρήτορα και τον ρόλο του πρωτοσύγγελου.

Σύμφωνα με ένα από τους μαθητές του, τον Γεώργιο Γαλησιώτη, συνέχισε τη διδασκαλία έως τον θάνατό του, σε κάποιο χρονικό σημείο ανάμεσα στο 1310 και 1314. Επίσης μαθητές του, υπήρξαν οι Ιωάννης Πεδιάσιμος και Γρηγόριος Β´ Κύπριος.^[6]

Γνώσεις και συγγράμματα

Ο Ολόβολος αναφέρεται πως ήταν από τους λίγους βυζαντινούς οι οποίοι κατείχαν καλή γνώση της λατινικής γλώσσας -ίσως από τους πρώτους μαζί με τον Πλανούδη-, και πως είχε μεταφράσει αρκετά κείμενα από ελληνικά σε λατινικά -όπως αυτά για το Περί Φυτών του Αριστοτέλη- και αντίστροφα -όπως τα έργα του Βοήθιου-,^[5] καθώς και περιγράφεται ως ένας από τους κύριους συγγραφείς επί της γραμματικής των ελληνικών.^[7][8]

Από τα συγγράμματά του πλέον γνωστά είναι η συλλογή λόγων που εξέδωσε με τον τίτλο Orationes,^[9]το Versus Politici in Michaelem Palaeologum (Πολιτικοί λόγοι για τον Μιχαήλ Παλαιολόγο), και Ἑρμηνεῖαι, Scholia in Aram Dosiadae. . Του αποδίδεται επίσης ποιητικό έργο^[10]καθώς και αναλυτικός σχολιασμός στο έργο του Οβίδιου.^[11]

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 123671752. Ανακτήθηκε στις 25  Σεπτεμβρίου 2022.
2. (Αγγλικά) «Holobolos, Manuel - CERL Thesaurus».
3. (Αγγλικά) «Byzantine Art and Diplomacy in an Age of Decline - Cecily J. Hilsdale - Cambridge University Press, 20 Feb 2014 - History, σελ. 3, 4, 28, 31-34, 41-54, 72-73, 78-87, 133-134, 143-145, 186, 338, 345, 359, 385, 390».
4. (Αγγλικά) «Dalmatia and the Mediterranean: Portable Archaeology and the Poetics of Influence - Alina Payne - BRILL, 23 Jan 2014 - Art - σελ. 219, 236-241».
5. (Αγγλικά) «Between Constantinople and Rome: An Illuminated Byzantine Gospel Book (Paris gr. 54) and the Union of Churches - Professor Kathleen Maxwell - Ashgate Publishing, Ltd., 28 Mar 2014 - Art - σελ. 1, 187-190, 193».
6. (Αγγλικά) «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 3,500-page encyclopedia of figures of history, literature, art and mythology». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2015.
7. (Αγγλικά) «Encyclopædia Britannica, Ninth Edition/Greece/IV/Section II.—The Byzantine Literature».
8. (Αγγλικά) «Orthodox Readings of Augustine - George E. Demacopoulos, Aristotle Papanikolaou - St Vladimir's Seminary Press, 2008 - Religion - σελ. 43-53».
9. (Αγγλικά) «Manuelis Holoboli orationes - Title - Schulprogramme - Digital Collections - Universitat Dusseldorf».
10. (Αγγλικά) «History of the Byzantine Empire, 324–1453 - By Alexander A. Vasiliev - Univ of Wisconsin Press, 15 Apr 1958 - History - σελ. 706».
11. (Αγγλικά) «Ovid in the Middle Ages - James G. Clark, Frank T. Coulson, Kathryn L. McKinley - Cambridge University Press, 28 Jul 2011 - History - σελ. 33, 44-45».

Πηγές

• (Αγγλικά) Manuel Holobolus - A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology William Smith, Ed.
• (Αγγλικά) Macrides, R.J. (1991). «Holobolos, Manuel». Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, σελ. 940. ISBN 0198140983.

Βιβλιογραφία

• (Γερμανικά) Ch. Hannick, Maximos Holobolos in der kirchenslavischen homiletischen Literatur, Wiener Byzantinischen Studien XIV, Vienne (Autriche), 1981, σ. 43-55.
• (Αγγλικά) R. J. Macrides, article « Manuel Holobolos » dans Alexander Kazhdan (dir.), Oxford Dictionary of Byzantium, vol. II, Oxford-New York, 1991.
• (Γαλλικά) S. Mergiali, L'enseignement et les lettrés pendant l'époque des Paléologues (1261-1453), Athènes, 1996
• (Πολωνικά) O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X
• (Πολωνικά) G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-83-01-15268-0
• (Αγγλικά) Elizabeth Fisher, Manuel Holobolos and the Role of Billinguals in Relations Between the West and Byzantium, Knotepunkt Byzanz, Miscellanea Medievale, 36, ed. Andreas Speer and Phillip Steinkruger (New York and Berlin; de Gruyter 2012), σελ. 212
• (Αγγλικά) Elizabeth Fisher, Manuel Holobolos and the Motivation for Translation, Greek, Roman and Byzantine Studies 43/1 (2002/2003), 77-104
• (Αγγλικά) Elizabeth Fisher, Manuel Holobolos, Alfred of Sareshal, and the Greek Translator of ps.-Aristotle´s De plantis, 2006, Classica et Mediaevalia Vol. 57, ISBN 978-87-635-0968-8
• Μάξιμος Ολόβωλος - Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα,τ.40.