Οι Άρπαντ[1] (ουγγρικά: Árpádok, κροατικά: Arpadovići, σερβικά: Арпадовци/Arpadovci, σλοβακικά: Arpádovci, τουρκικά: Arpatlar) ήταν η εξουσιάζουσα δυναστεία του Πριγκιπάτου της Ουγγαρίας κατά τη διάρκεια του 9ου και του 10ου αιώνα και του Βασιλείου της Ουγγαρίας από το 1000 έως το 1301. Το όνομα της δυναστείας προήλθε από τον Μέγα Πρίγκιπα Άρπαντ, ο οποίος ήταν ο ηγέτης της ουγγρικής φυλετικής συνομοσπονδίας κατά την κατάκτηση της λεκάνης των Καρπαθίων περί το 895. Είναι επίσης γνωστοί ως δυναστεία Τούρουλ, αν και πρόκειται για ονομασία που χρησιμοποιείται λιγότερο.
| Δυναστεία των Άρπαντ | |
|---|---|
.svg) | |
| Χώρα | Πριγκιπάτο της Ουγγαρίας, Βασίλειο της Ουγγαρίας |
| Τίτλοι | Βασιλιάς της Ουγγαρίας, της Δαλματίας, της Κροατίας, της Κουμανίας, της Σλαβονίας, της Βουλγαρίας, της Λοδομερίας και Δούκας της Στυρίας |
| Ιδρυτής | Άλμος |
| Τελευταίος ηγεμόνας | Ανδρέας Γ΄ |
| Ίδρυση | προς το 855 |
| Διάλυση | 1301 |
| Εθνικότητα | Ούγγροι (Μαγυάροι) |
Τόσο ο πρώτος Μέγας Πρίγκιπας των Ούγγρων (Άλμος), όσο και ο πρώτος Βασιλιάς της Ουγγαρίας (Άγιος Στέφανος) ήσαν μέλη της συγκεκριμένης δυναστείας.
Επτά συνολικά μέλη της δυναστείας αγιοποιήθηκαν ή οσιοποιήθηκαν από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ως εκ τούτου μετά τον 13ο αιώνα η δυναστεία αναφερόταν στις περισσότερες των περιπτώσεων ως "Γένος των Αγίων Βασιλέων". Δύο Άρπαντ αγιοποιήθηκαν και από την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η δυναστεία εξέλιπε το 1301 με τον θάνατο του Βασιλιά Ανδρέα Γ΄ της Ουγγαρίας, ενώ το τελευταίο μέλος του Οίκου των Αρπαντ, η κόρη του Ανδρέα, η Ευλογημένη Ελισάβετ του Τες, απεβίωσε το 1336 ή το 1338. Το σύνολο των επόμενων Βασιλέων της Ουγγαρίας (με εξαίρεση τον Βασιλιά Ματθαίο Κορβίνο) ήσαν εξ αίματος απόγονοι της δυναστείας των Αρπαντ. Ο Οίκος των Κρουάι] [2] και η οικογένεια Ντράμοντ της Σκωτίας[3] ισχυρίζεται πως κατάγεται από τους Πρίγκιπες Γκέζα και Γεώργιο, γιούς των μεσαιωνικών Ούγγρων Βασιλέων, Γκέζα Β΄ και Ανδρέα Α΄, αντιστοίχως.
Σύμφωνα με πρόσφατες αρχαιογενετικές μελέτες Y-STR και Y-SNP των σκελετικών υπολειμμάτων του απογόνου της δυναστείας και Βασιλιά Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας και ενός άγνωστου μέλους των Αρπαντ που ονομάζεται "II/52" / "HU52" από τη Βασιλική του Σέκεσφεχερβαρ, καθιερώθηκε ότι η αρσενική γραμμή καταγωγής ανήκε στην Υ-απλοομάδα, R1a σπάνια υποκατηγορία R-Z2125 > R-Z2123 > R-Y2632 > R-Y2633 > R1a-SUR51. Η υποκατηγορία βρέθηκε επίσης στα πλησιέστερα ζεύγη 48 Μπασκίρ της εποχής από τις περιοχές Μπουρζιάνσκι και Αμπζελιλόβσκι της Δημοκρατίας του Μπασκορτοστάν στην περιοχή Βόλγα-Ουραλίων και ενός ατόμου από την περιοχή Βοϊβοντίνα της Σερβίας. Τα μέλη των Αρπαντ και του ατόμου από τη Σερβία μοιράζονται επιπλέον ιδιωτικά SNP δημιουργώντας μια νέα υποκατηγορία R1a-SUR51 > R-ARP και, καθώς το αναφερόμενο άτομο έχει επιπλέον ιδιωτικά SNP, διακλαδίζεται από τους μεσαιωνικούς Αρπαντ, σχηματίζοντας R-ARP > R-UVD.[4][5]
Με βάση τα δεδομένα της κατανομής, της εμφάνισης και της εκτίμησης συνένωσης του R-Y2633, η δυναστεία έλκει την αρχαία προέλευσή της από το Βόρειο Αφγανιστάν πριν από περίπου 4500 χρόνια, με χρονολογία διαχωρισμού του R-ARP από τους στενότερους συγγενείς Μπασκίρ από την περιοχή Βόλγα-Ουραλίων ως πριν από 2000 χρόνια, ενώ το άτομο από τη Σερβία (R-UVD) προέρχεται από τους Αρπαντ πριν από περίπου 900 χρόνια. Καθώς επίσης ο διαχωρισμός της απλοομάδας N-B539 μεταξύ των Ούγγρων και των Μπασκίρ εκτιμάται ότι συνέβη πριν από 2000 χρόνια, συνάγεται ότι οι πρόγονοι των Ούγγρων εγκατέλειψαν την περιοχή Βόλγα-Ουραλίων πριν από περίπου 2000 χρόνια και ξεκίνησαν μια μετανάστευση που τελικά κατέληξε στην εγκατάσταση στη Λεκάνη Καρπαθίων.[5][6][7]
Οι μεσαιωνικοί χρονικογράφοι αναφέρουν ότι ο προπάτορας των Άρπαντ ήταν ο Ούγκιεκ, το όνομα του οποίου προήλθε από την αρχαία ουγγρική λέξη για το «άγιο» (igy).[8] Το Gesta Hunnorum et Hungarorum ("Τα Εργα των Ούννων και των Ούγγρων") ανέφερε ότι οι Άρπαντ κατάγονταν από το γένος (φυλή) Tούρουλ,[9] και το Gesta Hungarorum ("Τα Εργα των Ούγγρων") κατέγραψε ότι ο τοτεμικός πρόγονος των Άρπαντ ήταν τούρουλ (μεγάλο πουλί, πιθανότατα γεράκι).[9] Οι μεσαιωνικοί χρονικογράφοι αναφέρθηκαν επίσης σε μια παράδοση ότι οι Άρπαντ κατάγονταν από τον Αττίλα– ο ανώνυμος συγγραφέας του Gesta Hungarorum, για παράδειγμα, φέρει τον Άρπαντ να λέει:
Η γη που εκτείνεται μεταξύ του Δούναβη και της Τίσας ανήκε στον προπάτορά μου, τον πανίσχυρο Αττίλα.|Gesta Hungarorum[10]
Το πρώτο μέλος της δυναστείας που αναφέρεται από μια γραπτή πηγή σχεδόν της εποχής ήταν ο Άλμος. Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ' κατέγραψε στο Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν ότι ο Άλμος ήταν ο πρώτος Μέγας Πρίγκιπας της ομοσπονδίας των επτά Μαγυαρικών φυλών (μέγας Τουρκίας άρχων).[11] Ο Άλμος πιθανότατα αποδέχτηκε την κυριαρχία του Χαγάνου των Χαζάρων στην αρχή της διακυβέρνησής του, αλλά το 862 η ομοσπονδία των Μαγυαρικών φυλών απελευθερώθηκε από το Χαγανάτο των Χαζάρων.[12] Ο Άλμος ήταν είτε ο πνευματικός ηγέτης της φυλετικής ομοσπονδίας (kende) είτε ο στρατιωτικός διοικητής της (gyula).[13]
Γύρω στο 895 οι γυναίκες και τα βοοειδή των Μαγυάρων πολεμιστών που μάχονταν στα δυτικά δέχτηκαν επίθεση από τους Πετσενέγους, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους ανατολικά των Καρπαθίων και να μετακινηθπύν στη Λεκάνη των Καρπαθίων.[14] Ο θάνατος του Άλμος ήταν πιθανώς τελετουργική θυσία, την οποία ασκούσαν οι λαοί της στέπας όταν ο πνευματικός ηγέτης έχανε το χάρισμά του, και τον διαδέχθηκε ο γιος του Άρπαντ.[15]
Οι φυλές των Μαγυάρων κατέλαβαν σταδιακά ολόκληρη την περιοχή της Λεκάνης των Καρπαθίων μεταξύ 895 και 907.[16] Μεταξύ 899 και 970 οι Μαγυάροι διεξήγαγαν συχνά επιδρομές στα εδάφη της σημερινής Ιταλίας, Γερμανίας, Γαλλίας και Ισπανίας και στα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.[17] Αυτό συνεχίστηκε προς τα δυτικά μέχρι τη Μάχη του Λέχφελντ (955), όταν ο Όθων, Βασιλιάς των Γερμανών συνέτριψε τα στρατεύματά τους, ενώ οι επιδρομές τους κατά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έληξαν το 970.[18]
Από το 917 οι Μαγυάροι έκαναν επιδρομές σε πολλές περιοχές ταυτόχρονα, γεγονός που ίσως να οδήγησε στη διάλυση της φυλετικής τους ομοσπονδίας.[19] Οι πηγές αποδεικνύουν την ύπαρξη τουλάχιστον τριών και πιθανώς πέντε ομάδων φυλών εντός της φυλετικής ομοσπονδίας, και μόνο μία από αυτές καθοδηγείτο απευθείας από τους Άρπαντ.[20]
Ο κατάλογος των Μεγάλων Πριγκίπων των Μαγυάρων στο πρώτο μισό του 10ου αιώνα είναι ελλιπής, γεγονός που μπορεί επίσης να αποδεικνύει την έλλειψη κεντρικής κυβέρνησης εντός της φυλετικής τους ομοσπονδίας.[21] Τα μεσαιωνικά χρονικά αναφέρουν ότι τον Μέγα Πρίγκιπα Άρπαντ διαδέχθηκε ο γιος του Ζόλταν της Ουγγαρίας, αλλά οι πηγές της εποχής αναφέρονται μόνο στον Μέγα Πρίγκιπα Φάις (γύρω στο 950).[22] Μετά την ήττα στη Μάχη του Λέχφελντ ο Μεγάλος Πρίγκιπας Τάκσονυ (το ή μετά το 955 – πριν από το 972) υιοθέτησε την πολιτική της απομόνωσης από τις Δυτικές χώρες – σε αντίθεση με τον γιο του, Μεγάλο Πρίγκιπα Γκέζα (πριν από το 972–997) που πιθανόν έστειλε απεσταλμένους στον Όθωνα Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 973.[23]
Ο Γκέζα βαφτίστηκε το 972 και, παρόλο που δεν έγινε ποτέ πιστός Χριστιανός, η νέα πίστη άρχισε να διαδίδεται μεταξύ των Ούγγρων κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.[24] Κατάφερε να επεκτείνει την κυριαρχία του στα εδάφη δυτικά του Δούναβη και του Γκάραμ (σήμερα Χρον της Σλοβακίας), αλλά σημαντικά τμήματα της Λεκάνης των Καρπαθίων παρέμεναν υπό την κυριαρχία των τοπικών ηγετών των φυλών.[25]
Τον Γκέζα διαδέχθηκε ο γιος του Στέφανος (αρχικά ονομαζόμενος Βάικ), που ήταν πιστός Χριστιανός.[26] Ο Στέφανος αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει την εξέγερση του συγγενή του Κόπανι, που διεκδίκησε τη διαδοχή του Γκέζα με βάση τη σχετική παράδοση των Μαγυάρων,[27] και κατάφερε να τον νικήσει με τη βοήθεια της γερμανικής ακολουθίας της συζύγου του, Γκίζελας της Βαυαρίας.[28]
Ο Μεγάλος Πρίγκιπας Στέφανος στέφθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1000 ή την 1η Ιανουαρίου 1001 και έγινε ο πρώτος Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1000–1038) και ιδρυτής του κράτους.[29][30] Ενοποίησε τη Λεκάνη των Καρπαθίων υπό την κυριαρχία του ως το 1030, υποτάσσοντας τα εδάφη των Μαύρων Μαγυάρων και τις κτήσεις που διοικούντο από (ημι)ανεξάρτητους τοπικούς οπλαρχηγούς (π.χ. από τους Γκιούλα Πρόκουι και Αιτονι.[31][32] Εισήγαγε το διοικητικό σύστημα του βασιλείου, βασισμένο σε κομητείες (comitatus) και ίδρυσε μια εκκλησιαστική οργάνωση με δύο αρχιεπισκοπές και αρκετές επισκοπές.[33] Μετά τον θάνατο του γιου του Εμέρικ (2 Σεπτεμβρίου 1031) ο Βασιλιάς Στέφανος Α' όρισε διάδοχό του τον γιο της αδερφής του, τον Βενετό Πέτρος Ορσέολο, αποτέλεσμα μιας συνωμοσίας με επικεφαλής τον ξάδερφό του Βαζούλ, που ήταν φυλακισμένος στη Νίτρα (στη σημερινή Σλοβακία). Ο Βαζούλ τυφλώθηκε με εντολή του βασιλιά Στεφάνου και οι τρεις γιοι του (Λεβέντε, Ανδρέας και Μπέλα) εξορίστηκαν.[34][35]
Όταν ο βασιλιάς Στέφανος Α' πέθανε στις 15 Αυγούστου 1038 ο Πέτρος Ορσέολο ανέβηκε στον θρόνο, αλλά έπρεπε να αντιμετωπίσει τον γαμπρό του βασιλιά Στεφάνου Σάμουελ Αμπα (1041–1044).[36] Η κυριαρχία του βασιλιά Πέτρου έληξε το 1046 όταν ξέσπασε μια εκτεταμένη εξέγερση των ειδωλολατρών Ούγγρων και συνελήφθη από αυτούς.[37]
Με τη βοήθεια των ειδωλολατρών ο Ανδρέας, γιος του Δούκα Βαζούλ, που ζούσε εξόριστος στο Κράτος του Κιέβου ή και είχε βαπτιστεί εκεί, κατέλαβε την εξουσία και στέφθηκε. Έτσι ένα μέλος ενός παράπλευρου κλάδου της δυναστείας άρπαξε το στέμμα.[38][39] Ως Βασιλιάς Ανδρέας Α' (1046–1060) κατάφερε να ηρεμήσει τους ειδωλολάτρες επαναστάτες και να αποκαταστήσει τη θέση του Χριστιανισμού στο βασίλειο. [40]Το 1048 ο Βασιλιάς Ανδρέας κάλεσε τον μικρότερο αδερφό του Μπέλα στο βασίλειο και του παραχώρησε το ένα τρίτο των κομητειών του βασιλείου (Tercia pars regni).[41] Αυτή η δυναστική διαίρεση του βασιλείου, που αναφέρεται ως η πρώτη στο Chronicon Pictum (prima regni huius divisio), ακολουθήθηκε από αρκετές παρόμοιες διαιρέσεις κατά τον 11ο ως τον 13ο αιώνα, όταν τμήματα του βασιλείου διοικούντο από μέλη της δυναστείας των Άρπαντ. [42] Τον 11ο αιώνα οι κομητείες που παραχωρούντο στα μέλη της κυρίαρχης δυναστείας δεν αποτελούσαν ξεχωριστή επαρχία εντός του βασιλείου, αλλά οργανώνονταν γύρω από δύο ή τρία κέντρα.[41] Οι δούκες που κυβερνούσαν την Tercia pars regni αποδέχονταν την υπεροχή των βασιλιάδων της Ουγγαρίας, αλλά κάποιοι από αυτούς (Μπέλα, Γκέζα και Άλμος) επαναστάτησαν εναντίον του βασιλιά για να αποκτήσουν το στέμμα και συμμάχησαν με ηγεμόνες των γειτονικών χωρών.[43]
Ο Βασιλιάς Ανδρέας Α' ήταν ο πρώτος βασιλιάς που έστεψε τον γιο του Σολομώντα ενώ ζούσε, για να εξασφαλίσει τη διαδοχή του (1057).[44] Ωστόσο η αρχή της πρωτοτοκίας δεν μπόρεσε να υπερνικήσει την παράδοση της αρχαιότητας και μετά τον Βασιλιά Ανδρέα Α', ο αδελφός του, ο Βασιλιάς Μπέλα Α΄ (1060–1063) απέκτησε τον θρόνο παρά τους ισχυρισμούς του νεαρού Σολομώντα.[45] Από το 1063 έως το 1080 υπήρξαν συχνές συγκρούσεις μεταξύ του Βασιλιά Σολομώντα (1057–1080) και των εξαδέλφων του, Γκέζα, Λαδίσλαου και Λάμπερτ που κυβερνούσαν την Tercia pars regni.[46] Ο Δούκας Γκέζα επαναστάτησε ενάντια στον ξάδερφό του το 1074 και ανακηρύχθηκε βασιλιάς από τους οπαδούς του, σύμφωνα με την αρχή της αρχαιότητας.[47] Όταν πέθανε ο Βασιλιάς Γκέζα Α΄ (25 Απριλίου 1077), οι οπαδοί του, αγνοώντας τους νεαρούς γιους του, ανακήρυξαν βασιλιά τον αδελφό του Λαδίσλαο.[48][41] Ο Βασιλιάς Λαδίσλαος Α' (1077–1095) κατάφερε να πείσει τον Βασιλιά Σολομώντα, που βασίλευε σε ορισμένες δυτικές κομητείες, να παραιτηθεί από τον θρόνο.[49] Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του το Βασίλειο της Ουγγαρίας ενισχύθηκε και ο Λαδίσλαος Α' μπόρεσε να επεκτείνει την κυριαρχία του στο γειτονικό Βασίλειο της Κροατίας (1091) [50] και εμπιστεύτηκε τη διακυβέρνηση των νεοαποκτηθεισών περιοχών στον νεότερο ανιψιό του Άλμος.[51]
Στις 20 Αυγούστου 1083 δύο μέλη της δυναστείας, ο Βασιλιάς Στέφανος Α' και ο γιος του Δούκας Έμερικ, ανακηρύχθηκαν άγιοι στο Σέκεσφεχερβαρ με πρωτοβουλία του Βασιλιά Λαδίσλαου Α΄.[52][53] Η κόρη του Ειρήνη, σύζυγος του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνού, τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία.[54]
Όταν πέθανε ο βασιλιάς Λαδίσλαος Α', ο μεγαλύτερος ανιψιός του Κολομάν ανακηρύχτηκε βασιλιάς (1095–1116), αλλά έπρεπε να παραχωρήσει την Tercia pars regni στον αδελφό του Άλμος.[55] Ο Βασιλιάς Κολομάν νίκησε τον Κροατικό στρατό με επικεφαλής τον Πέταρ Σνάτσιτς στη Μάχη του Ορους Γκβοζντ (1097) και στέφθηκε Βασιλιάς της Κροατίας και της Δαλματίας το 1102 στο Μπίογκραντ.
Ο Bασιλιάς Κολομάν στέρησε τον αδελφό του Almow από το δουκάτο του (την Tercia pars regni) το 1107.[56] Έπιασε τη δεύτερη γυναίκα του, Ευφημία του Κιέβου, να διαπράττει μοιχεία, τη χώρισε και την έστειλε πίσω στο Κίεβο γύρω στο 1114.[57] Η Ευφημία γέννησε ένα γιο, που ονομάστηκε Κολομάν στο Κίεβο, αλλά ο Βασιλιάς Κολομάν αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει ως γιο του.[58] Γύρω στο 1115 ο βασιλιάς τύφλωσε τον Δούκα Άλμος και τον γιο του, Βασιλιά Μπέλα, προκειμένου να διασφαλιστεί η διαδοχή του δικού του γιου, του Βασιλιά Στέφανου Β' (1116–1131).[41]
Ο βασιλιάς Στέφανος Β' δεν απέκτησε γιους και ο γιος της αδελφής του Σαούλ ανακηρύχθηκε διάδοχος του θρόνου του αντί του τυφλού Δούκα Μπέλα. [59] Όταν ο Βασιλιάς Στέφανος Β' πέθανε την 1η Μαρτίου 1131 ο τυφλός ξάδερφός του κατάφερε ωστόσο να αποκτήσει τον θρόνο.[60] Ο Βασιλιάς Μπέλα Β΄ (1131–1141) ενίσχυσε την κυριαρχία του νικώντας τον υποτιθέμενο γιο του βασιλιά Κολομάν, που προσπάθησε να του στερήσει τον θρόνο με ξένη στρατιωτική βοήθεια.[61] Ο Βασιλιάς Μπέλα Β΄ κατέλαβε ορισμένα εδάφη στη Βοσνία και παραχώρησε τη νέα επικράτεια στον μικρότερο γιο του Λαδίσλαο.[62] Στο εξής μέλη της δυναστείας των Άρπαντ κυβερνούσαν τις νότιες ή ανατολικές επαρχίες (δηλαδή τη Σλαβονία και την Τρανσυλβανία) του βασιλείου αντί της Tercia pars regni.[41]
Επί της βασιλείας του Βασιλιά Γκέζα Β' (1141–1162) ο επίσκοπος Όθων του Φράιζινγκ κατέγραψε ότι όλοι οι Ούγγροι «είναι τόσο υπάκουοι στον μονάρχη που όχι μόνο να τον εκνευρίζουν με ανοιχτή αντίθεση αλλά ακόμη και να τον προσβάλλουν με κρυφούς ψιθύρους θεωρείται από αυτούς κακούργημα».[64] Ο γιος του, ο Βασιλιάς Στέφανος Γ' (1162-1172) έπρεπε να αγωνιστεί για τον θρόνο του εναντίον των θείων του, Βασιλέων Λαδίσλαου Β' (1162-1163) και Στέφανου Δ' (1163-1165), που επαναστάτησαν εναντίον του με τη βοήθεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.[63] Επί της βασιλείας του ο Αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός κατέλαβε τις νότιες επαρχίες του βασιλείου με το πρόσχημα ότι ο αδελφός του βασιλιά Μπέλα (Δεσπότης Αλέξιος) ζούσε στην αυλή του.[64] Ως αρραβωνιαστικός της μοναχοκόρης του Αυτοκράτορα, ο Δεσπότης Αλέξιος ήταν υπό όρους διάδοχος του αυτοκράτορα για μια σύντομη περίοδο (1165–1169).[65]
Μετά τον θάνατο του βασιλιά Στεφάνου Γ' ανέβηκε στον θρόνο ο βασιλιάς Μπέλα Γ' (1173–1196), αλλά είχε φυλακίσει τον αδελφό του Γκέζα για να εξασφαλίσει την κυριαρχία του.[66] Ο Βασιλιάς Μπέλα Γ΄, που είχε σπουδάσει στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ήταν ο πρώτος βασιλιάς που χρησιμοποίησε τον «διπλό σταυρό» ως σύμβολο του Βασιλείου της Ουγγαρίας.[67] Το 1188 ο Μπέλα κατέλαβε το Χάλιτς, του οποίου ο πρίγκιπας είχε εκθρονιστεί από τους βογιάρους του, και παραχώρησε το πριγκιπάτο στον δεύτερο γιο του Ανδρέα αλλά η κυριαρχία του έγινε αντιδημοφιλής και τα ουγγρικά στρατεύματα εκδιώχθηκαν από εκεί το 1189.[68]
Στις 27 Ιουνίου 1192 το τρίτο μέλος της δυναστείας, ο Βασιλιάς Λαδίσλαος Α' ανακηρύχθηκε άγιος στο Βάραντ (σήμερα Οράντεα στη Ρουμανία).[69]
Ο Βασιλιάς Μπέλα Γ΄ κληροδότησε το βασίλειό του άθικτο στον μεγαλύτερο γιο του, Βασιλιά Εμερικ (1196–1204), αλλά ο νέος βασιλιάς έπρεπε να παραχωρήσει την Κροατία και τη Δαλματία στον αδερφό του Ανδρέα, που είχε επαναστατήσει εναντίον του.[70]
.svg)
.svg)
Ο Βασιλιάς Εμερικ παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αραγωνίας, από τον Οίκο της Βαρκελώνης, και μπορεί να ακολούθησε τα πρότυπά του Καταλανικά) όταν επέλεξε το οικόσημό του που θα γινόταν το γνώριμο έμβλημα των Άρπαντ (ένας θυρεός με οκτώ λωρίδες). [71] Ο γιος και διάδοχός του, Βασιλιάς Λαδίσλαος Γ' (1204-1205) πέθανε στην παιδική του ηλικία και τον διαδέχθηκε ο θείος του, Βασιλιάς Ανδρέας Β' (1205-1235).[72]
Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από διαρκείς εσωτερικές συγκρούσεις: μια ομάδα συνωμοτών δολοφόνησε τη βασίλισσά του Γερτρούδη της Μερανίας (1213), δυσαρεστημένοι ευγενείς τον υποχρέωσαν να εκδώσει το Χρυσόβουλο του 1222, που θεμελίωσε τα δικαιώματά τους (συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να μην υπακούουν στον βασιλιά) και μάλωσε με τον μεγαλύτερο γιο του, τον Μπέλα , που προσπάθησε να πάρει πίσω τις βασιλικές κτήσεις που είχε παραχωρήσει ο πατέρας του στους οπαδούς του.[73] Ο Βασιλιάς Ανδρέας Β', που είχε γίνει πρίγκιπας του Χάλιτς (1188–1189), παρενέβαινε τακτικά στους εσωτερικούς αγώνες του πριγκιπάτου και κατέβαλε αρκετές προσπάθειες για να εξασφαλίσει την κυριαρχία των νεότερων γιων του (Κολομάν και Ανδρέα) στη γειτονική χώρα.[74] Μία από τις κόρες του, η Ελισάβετ, αγιοποιήθηκε εν ζωή (1 Ιουλίου 1235) και έτσι έγινε η τέταρτη αγία των Άρπαντ.[75] Οι μεγαλύτεροι γιοι του Βασιλιά Ανδρέα αποκήρυξαν τον μετά θάνατο γιο του, Στέφανο, που θα εκπαιδευόταν στη Φερράρα.[76]
Μέλη της οικογένειας βασίλεψαν κατά καιρούς στο Πριγκιπάτο (αργότερα Βασίλειο) του Χάλιτς (1188–1189, 1208–1209, 1214–1219, 1227–1229, 1231–1234) και στο Δουκάτο της Στυρίας (1204–1251).
Ο Βασιλιάς Μπέλα Δ΄ (1235–1270) αποκατέστησε τη βασιλική εξουσία, αλλά το βασίλειό του καταστράφηκε κατά την εισβολή των Μογγόλων (1241–1242).[77] Μετά την αποχώρηση των Μογγολικών στρατευμάτων πολλά φρούρια χτίστηκαν ή ενισχύθηκαν κατόπιν εντολής του.[78] Παραχώρησε επίσης προνόμια πόλης σε αρκετούς οικισμούς του βασιλείου του, π.χ. η Βούδα, η Ναγκίσομπατ (σημερινή Τρνάβα της Σλοβακίας), η Σελμεκμπάνια (σημερινή Μπάνσκα Στιάβνιτσα της Σλοβακίας) και η Πέστη έλαβαν τα προνόμιά τους από αυτόν.[79] Ο Βασιλιάς Μπέλα Δ΄ κατάφερε να καταλάβει το Δουκάτο της Στυρίας για μια σύντομη περίοδο (1254–1260), αλλά αργότερα υποχρεώθηκε να το εγκαταλείψει από τον Βασιλιά Ότακαρ Β΄ της Βοημίας.[80] Τα τελευταία του χρόνια συγκρούστηκε με τον γιο του Στέφανο που στέφθηκε όσο ζούσε και υποχρέωσε τον πατέρα του να του παραχωρήσει τα ανατολικά μέρη του βασιλείου.[76] Δύο από τις κόρες του, η Μαργαρίτα και η Κίνγκα αγιοποιήθηκαν (το 1943 και το 1999 αντίστοιχα) και μια τρίτη κόρη του, η Γιολάντα οσιοποιήθηκε (το 1827).[81][82] Η τέταρτη κόρη του Κωνσταντία, ετιμάτο επίσης στο Λβιβ.[83]
Όταν ο Βασιλιάς Στέφανος Ε΄ (1270–1272) ανέβηκε στον θρόνο, πολλοί από τους οπαδούς του πατέρα του κατέφυγαν στη Βοημία.[84] Επέστρεψαν επί της βασιλείας του γιου του, Βασιλιά Λαδίσλαου Δ' του Κουμάνου (1272–1290), η βασιλεία του οποίου χαρακτηρίστηκε από εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των μελών διαφορετικών αριστοκρατικών ομάδων..[85] Ο Βασιλιάς Λαδίσλαος Δ', του οποίου η μητέρα ήταν κουμανικής καταγωγής, προτιμούσε τη συντροφιά νομάδων και ημιπαγανιστών Κουμάνων. Ως εκ τούτου αφορίστηκε πολλές φορές, αλλά τελικά δολοφονήθηκε από Κουμάνους.[86] Η αποσύνθεση του βασιλείου ξεκίνησε επί της βασιλείας του, όταν αρκετοί αριστοκράτες προσπάθησαν να αποκτήσουν κτήσεις από τις βασιλικές περιοχές..[87]
Όταν πέθανε ο βασιλιάς Λαδίσλαος Δ' οι περισσότεροι σύγχρονοί του πίστευαν ότι η δυναστεία των Άρπαντ είχε τελειώσει, επειδή ο μόνος πατρογονικός απόγονος της οικογένειας, ο Ανδρέας, ήταν ο γιος του Δούκα Στεφάνου, του μεταθάνατον γιου του βασιλιά Ανδρέα Β', που είχε αποκηρυχθεί από τα αδέρφια του.[88] Παρόλα αυτά ο Δούκας Ανδρέας «ο Ενετός» στέφθηκε με το Ιερό Στέμμα της Ουγγαρίας και οι περισσότεροι βαρόνοι αποδέχθηκαν την κυριαρχία του.[89] Επί της βασιλείας του (1290–1301) χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τους ισχυρούς βαρόνους (π.χ. τα μέλη των οικογενειών Τσακ και Κέσεγκι).[90] Η ανδρική γραμμή των Άρπαντ έληξε με τον θάνατό του (14 Ιανουαρίου 1301). Ενας από τους συγχρόνους του τον ανέφερε ως «το τελευταίο χρυσό κλαδάκι».[91] Η κόρη του Ελισάβετ, το τελευταίο μέλος της οικογένειας, πέθανε στις 6 Μαΐου 1338 και τιμάται από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.[92]
Μετά τον θάνατο του βασιλιά Ανδρέα Γ' αρκετοί διεκδικητές άρχισαν να ανταγωνίζονται για τον θρόνο. Τελικά ο Βασιλιάς Κάρολος Α' (εγγονός της κόρης του βασιλιά Στεφάνου Ε') κατάφερε να ενισχύσει τη θέση του γύρω στο 1310.[93] Στο εξής όλοι οι βασιλιάδες της Ουγγαρίας (με εξαίρεση τον Ματθία Κορβίνο) ήταν μητρογενείς ή συγγενείς απόγονοι των Άρπαντ. Αν και οι άρρενες Άρπαντ έχουν εκλείψει, οι συγγενείς τους απόγονοι επιβιώνουν παντού στις αριστοκρατικές οικογένειες της Ευρώπης.
Τα ακόλουθα μέλη της δυναστείας αγιοποιήθηκαν ή oσιοποιήθηκαν:
- Αγιος Στέφανος, αγιοποιήθηκε το 1083 (επίσης από την Ορθόδοξη Εκκλησία 2000)
- Άγιος Εμέρικ, αγιοποιήθηκε το 1083
- Αγιος Λαδίσλαος, αγιοποιήθηκε το 1192
- Αγία Ελισάβετ, αγιοποιήθηκε το 1235
- Αγία Μαργαρίτα, αγιοποιήθηκε το 1943
- Αγία κΊΝΓΚΑ, αγιοποιήθηκε το 1999
- Αγία Ειρήνη, αγιοποιήθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία
- Οσία Κωνσταντία της Ουγγαρίας, οσιοποιήθηκε το 1675
- Οσία Γιολάντα της Πολωνίας, οσιοποιήθηκε το 1827
- Ευλογημένη Ελισάβετ του Τες, δεν αγιοποιήθηκε ποτέ επίσημα αλλά τιμάται τοπικά
| Αττίλας ηγέτης των Ούννων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κσάμπα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Εντ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ουγιέκ μέγας πρίγκιπας του Ούγγρων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Έλοντ αρχηγός των Ούγγρων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Άλμος των Ούγγρων ηγέτης των Ούγγρων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Άρπαντ μέγας πρίγκιπας των Ούγγρων ΟΙΚΟΣ ΑΡΠΑΝΤ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ταρκατζούς | Γιουτότζας | Λιύντικα αρχηγός φυλής | Γιέλεκ | Ζόλταν μέγας πρίγκιπας των Ούγγρων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ζερίντ ο Φαλακρός κύριος στην Ουγγαρία | Φάις μέγας πρίγκιπας των Ούγγρων | Τάκσονυ μέγας πρίγκιπας της Ουγγαρίας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κοππάνυ δούκας του Σομόγκυ | Γκέζα μέγας πρίγκιπας των Ούγγρων | Μιχαήλ δούκας της Νίτρα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Στέφανος Α΄ βασ. της Ουγγαρίας 1001–1038 | Ελένη; σύζ. Οττόνε Ορσεόλο δόγης της Βενετίας | (κόρη) σύζ. Σαμουήλ Άμπα βασ. Ουγγαρίας 1041–1044 | Βαζούλ δούκας της Νίτρα | Λαδίσλαος ο φαλακρός δούκας της Νίτρα | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Εμέρικ άγιος σύζ. Ειρήνη Μοναμαχίνα ή Αργυρού | Πέτρος βασ. της Ουγγαρίας 1038–1041 1044–1046 | Λεβέντε | Ανδρέας Α΄ βασ. της Ουγγαρίας 1046–1060 | Μπέλα Α΄ βασ. της Ουγγαρίας 1060–1063 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Σολομών βασ. Ουγγαρίας 1063-1074 | Δαβίδ πρίγκιπας της Ουγγαρίας | (νόθος) Γεώργιος | Γκέζα Α΄ βασ. Ουγγαρίας 1074-1077 σύζ. Συναδηνή | Λαδίσλαος Α΄ βασ. της Ουγγαρίας 1077–1095 | Λάμπερτ δούκας 1/3 Ουγγαρίας | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κολομάν βασ. της Ουγγαρίας 1095–1116 | Άλμος πρίγκιπας της Ουγγαρίας | (Πιρόσκα) Ειρήνη σύζ.Ιωάννης Β΄ Κομνηνός Αυτ. των Ρωμαίων | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Σοφία | Στέφανος Β΄ βασ. της Ουγγαρίας 1116–1131 | Μπόρις Καλαμάνος (;) πρίγκιπας της Ουγγαρίας | Μπέλα Β΄ βασ. της Ουγγαρίας 1131–1141 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Σαούλ διάδοχος | Γκέζα Β΄ βασ. της Ουγγαρίας 1141–1162 | Λαδίσλαος Β΄ βασ. της Ουγγαρίας 1162–1163 | Στέφανος Δ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1163–1164 σύζ.Μαρία Κομνηνή | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Στέφανος Γ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1162–1172 | Μπέλα Γ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1172–1196 | Γκέζα πρίγκιπας της Ουγγαρίας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ίμρε (Εμέρικ) βασ. της Ουγγαρίας 1196–1204 | Μαργαρίτα (Μαρία) σύζ.Ισαάκιος Β΄ Άγγελος Αυτ. των Ρωμαίων | Ανδρέας Β΄ βασ. της Ουγγαρίας 1205–1235 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Λαδίσλαος Γ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1204–1205 | (Άννα) Μαρία σύζ.Ιωάννης Β΄ Ασέν βασ. των Βουλγάρων | Μπέλα Δ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1235–1270 σύζ.Μαρία Λασκαρίνα | αγία Ελισάβετ της Ουγγαρίας | Κολομάν δούκας της Σλαβονίας | Ανδρέας πρίγκιπας της Γαλικίας | Στέφανος ο Υστερότοκος | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ελένα Ασανίνα σύζ.Θεόδωρος Β΄ Βατάτζης Αυτ. των Ρωμαίων | Άννα συζ. Ροστισλάβ Μιχαήλοβιτς πρίγκιπας του Νόβγκοροντ | Ελισάβετ σύζ. Ερρίκος ΙΓ΄ δούκας της Βαυαρίας | Στέφανος Ε΄ βασ. της Ουγγαρίας 1270–1272 | Μπέλα δούκας της Σλαβονίας | Ανδρέας Γ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1290–1301 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κουνιγούνδη των Ρουρικιδών σύζ. Ότακαρ Β΄ της Βοημίας | Όθων Γ΄ Βίττελσμπαχ δούκας της Βαυαρίας, βασ. της Ουγγαρίας 1305-1308 | Μαρία σύζ. Κάρολος Β΄ Καπετιδών-Ανζού βασ. της Νάπολης | Άννα σύζ.Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος Αυτ. των Ρωμαίων | Λαδίσλαος Δ΄ βασ. της Ουγγαρίας 1272–1290 | Ανδρέας δούκας της Σλαβονίας | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Βεγκέσλαος Β΄ Πρεμυσλιδών βασ. της Βοημίας | Κάρολος Μαρτέλος Καπετιδών-Ανζού τιτουλ. βασ. της Ουγγαρίας | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Βεγκέσλαος Γ΄ Πρεμυσλιδών βασ. της Βοημίας, βασ. της Ουγγαρίας 1301-1305 | Κάρολος Α΄ Καπετιδών-Ανζού βασ. της Ουγγαρίας 1301/08-1342 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
