Γιαν Κοτ

Ο Γιαν Κοτ (Πολωνικά: Jan Kott, Βαρσοβία, 27 Οκτωβρίου 1914 - Σάντα Μόνικα, Καλιφόρνια (ΗΠΑ), 23 Δεκεμβρίου 2001) ήταν Πολωνός θεωρητικός του θεάτρου, κριτικός της λογοτεχνίας, ποιητής, μεταφραστής, θεατρικός συγγραφέας, καθηγητής πανεπιστημίου και πολιτικός ακτιβιστής. Θεωρείται από τους πιο σπουδαίους κριτικούς της θεατρικής τέχνης του 20ού αιώνα, με σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της σύγχρονης σκηνοθετικής προσέγγισης της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και του ελισαβετιανού θεάτρου.^[5][6]

Γιαν Κοτ
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jan Kott (Πολωνικά)
Γέννηση	27 Οκτωβρίου 1914 Βαρσοβία Πολωνία
Θάνατος	23 Δεκεμβρίου 2001 (87 ετών) Σάντα Μόνικα Καλιφόρνια ΗΠΑ
Αιτία θανάτου	έμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Εθνικότητα	Πολωνός
Χώρα πολιτογράφησης	Πολωνική
Ιδιότητα	ιστορικός της λογοτεχνίας[1], συγγραφέας, κριτικός θεάτρου, μεταφραστής, κριτικός λογοτεχνίας, δημοσιογράφος και ποιητής[2]
Καλλιτεχνικά ρεύματα	σύγχρονο πολωνικό θέατρο
Σημαντικά έργα	Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας (1965), Θεοφαγία: δοκίμια για την αρχαία τραγωδία (1971) και Ένα θέατρο ουσίας (1984)
Βραβεύσεις	Βραβείο Χέρντερ (1964), Τάγμα του Λαβάρου της Εργασίας, 2η τάξης[3], Υποτροφία Γκούγκενχαϊμ[4] και George Jean Nathan Award for Dramatic Criticism
δεδομένα (π • σ • ε )

Στα Ελληνικά κυκλοφορούν τρία βιβλία του Γιαν Κοτ: Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας (1965) σε μετάφραση του Αλέξανδρου Κοτζιά από τις Εκδόσεις Ηριδανός, Θεοφαγία: δοκίμια για την αρχαία τραγωδία (1971) σε μετάφραση της Αγγέλας Βερυκοκάκη - Αρτέμη από τις Εκδόσεις Εξάντας και Ένα θέατρο ουσίας (1984) σε μετάφραση των Έλενας Πατρικίου και Ελένης Παπάζογλου από τις Εκδόσεις Χατζηνικολή.^[6][7][8]

Σύντομο βιογραφικό

O Γιαν Κοτ γεννήθηκε το 1914 στη Βαρσοβία, από εβραϊκή οικογένεια, αλλά βαπτίστηκε καθολικός.^[9] Σπούδασε στη γενέτειρά του και στο Παρίσι.^[7] Το 1932 εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα, από το οποίο αποχώρησε το 1957.^[10] Από το 1951 δίδαξε θεωρία της λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας και θεωρήθηκε, μέχρι την αναχώρησή του για τη Δύση το 1967, ως ένας από τους σπουδαιότερους κριτικούς του θεάτρου και της λογοτεχνίας στην πατρίδα του.^[7]

Μετέφρασε Ντιντερό, Σαρτρ, Ιονέσκο, Καμύ και Μολιέρο.^[7][11] Τιμήθηκε με πολυάριθμα βραβεία, μεταξύ των οποίων και το Κρατικό Βραβείο της Πολωνίας (1948 και 1953) και το Βραβείο Χέρντερ (1964).^[7] Μετά την άφιξή του στις ΗΠΑ, ο Κοτ δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Μπέρκλεϋ) και στο Πανεπιστήμιο Stony Brook.^[10]

Εκτός από βιβλία ο Γιαν Κοτ έγραψε και πολλά άρθρα σε μεγάλα αμερικανικά περιοδικά όπως τα The New Republic, Partisan Review και The New York Review of Books.^[9][12]

Πέθανε στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας από ανακοπή καρδιάς, τον Δεκέμβριο του 2001, σε ηλικία 87 ετών.^[9]

Βιβλία του Γιαν Κοτ

Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας (1965)

Το βιβλίο Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας του Γιαν Κοτ είναι εκείνο που του χάρισε την παγκόσμια αναγνώριση.^[12] Πρόκειται για μία συλλογή δοκιμίων με θέμα τον μέγιστο Άγγλο ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. «Ο Σαίξπηρ είναι σύγχρονος του Κοττ, ο Κοττ είναι σύγχρονος του Σαίξπηρ –μιλάει γι' αυτόν απλά, από πρώτο χέρι, και το βιβλίο του έχει τη δροσιά της μαρτυρίας ενός θεατή της «Σφαίρας» ή την αμεσότητα μιας κριτικής για μια σημερινή ταινία.» γράφει ο Πήτερ Μπρουκ στον πρόλογο του βιβλίου.

Το βιβλίο, με πρόλογο του Πήτερ Μπρουκ, αποτελείται από τα εξής δοκίμια:^[6]

Ι. Τραγωδίες

• Οι βασιλιάδες^{[σημ. 1]}
• Ο Άμλετ στα μέσα του αιώνα
• Τρωίλος και Χρυσίδα – καταπληκτικοί και μοντέρνοι
• Μάκβεθ ή οι μολυσμένοι από τον θάνατο
• Τα δύο παράδοξα του Οθέλλου
• Ο Βασιλιάς Ληρ ή το τέλος του παιχνιδιού
• Ας λιώσει η Ρώμη μες στον Τίβερη^{[σημ. 2]}
• Κοριολανός ή σαιξπηρικές αντιθέσεις

ΙΙ. Κωμωδίες

• Η Τιτάνια και η Γαϊδουροκεφαλή^{[σημ. 3]}
• Η πικρή Αρκαδία του Σαίξπηρ^{[σημ. 4]}
• Το ραβδί του Πρόσπερου^{[σημ. 5]}

Συμπληρωματικά

• Ένας Σαίξπηρ άγριος και αληθινός^{[σημ. 6]}
• Σημειώσεις ενός ερασιτέχνη σαιξπηριστή^{[σημ. 7]}

Θεοφαγία: δοκίμια για την αρχαία τραγωδία (1971)

Το βιβλίο Θεοφαγία: δοκίμια για την αρχαία τραγωδία είναι μία συλλογή δοκιμίων με θέμα την αρχαία τραγωδία και τους αρχαίους τραγικούς Αισχύλο, Σοφοκλή και Ευριπίδη. Στο βιβλίο, μεταξύ άλλων, περιέχονται δοκίμια για τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου, τον Αίαντα, τις Τραχίνιαι και τον Φιλοκτήτη του Σοφοκλή, τον Ηρακλή μαινόμενο, την Άλκηστη και τις Βάκχες του Ευριπίδη. Επιπλέον, σε παράρτημα επιχειρείται από τον Γιαν Κοτ μία εξέταση από κοινού των τραγωδιών Ορέστεια του Αισχύλου, Ηλέκτρα του Σοφοκλή, Ηλέκτρα του Ευριπίδη και Άμλετ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.^[7]

Ένα θέατρο ουσίας (1984)

Το βιβλίο Ένα θέατρο ουσίας αποτελεί συλλογή δοκιμίων ποικίλης θεματολογίας. Τα δοκίμια της συλλογής υπέστησαν αναθεωρήσεις και επεκτάσεις από τότε που πρωτοδημοσιεύτηκαν σε διάφορες εκδόσεις. Το βιβλίο κέρδισε το 1986 το βραβείο George Jean Nathan Award for Dramatic Criticism.^[10] Περιέχονται τα εξής δοκίμια:^[8]

• Ο Γρίφος του Σαίξπηρ
• Ο Συγγραφέας της Κωμωδίας ή Ο Επιθεωρητής
• Ξανδιαβάζοντας τον Ίψεν
• Βίτκιεβιτς, ή Η Διαλεκτική του Αναχρονισμού
• Για τον Γκομπρόβιτς, Φάτσα και Μορφασμός
• Ιονέσκο, ή Ένας Θάνατος που Εγκυμονεί
• Νο, ή Περί Σημείων
• Μπουνρακού και Καμπούκι, ή Περί Μιμήσεως
• Η εικόνα του Παραλόγου
• Γιατί τους Χορούς πια τους Άγιους να Στήνω;^{[σημ. 8]}
• Μετά τον Γκροτόφσκι: Το Τέλος του Ανέφικτου Θεάτρου
• Το Θέατρο της Ουσίας: Καντόρ και Μπρουκ
• Ταντέους Μπορόφσκι: Μια Ευρωπαϊκή Παιδεία
• Ένα Κλουβί εις Αναζήτησιν Πουλιού^{[σημ. 9]}
• Το Στίγμα του Φιδιού^{[σημ. 10]}
• Το Θέατρο είναι Σοβαρό Πράγμα^{[σημ. 11]}
• Η μνήμη του Σώματος^{[σημ. 12]}

Σημειώσεις

1. Δοκίμιο για τα ιστορικά δράματα του Σαίξπηρ, και κυρίως για τα Ριχάρδος ο Β΄ και Ριχάρδος ο Γ'.
2. Δοκίμιο για την τραγωδία του Σαίξπηρ Αντώνιος και Κλεοπάτρα.
3. Δοκίμιο για την κωμωδία του Σαίξπηρ Όνειρο Θερινής Νυκτός.
4. Δοκίμιο για Τα Σονέτα του Σαίξπηρ και τις κωμωδίες Δωδέκατη Νύχτα και Όπως αγαπάτε.
5. Δοκίμιο για το έργο του Σαίξπηρ Η Τρικυμία.
6. Δοκίμιο για την τραγωδία του Σαίξπηρ Τίτος Ανδρόνικος, σκηνοθετημένη από τον Πίτερ Μπρουκ και με τον Λώρενς Ολίβιε στον ρόλο του Τίτου Ανδρόνικου.
7. Δοκίμιο για τα ιστορικά δράματα του Σαίξπηρ Ριχάρδος ο Β΄ και Ριχάρδος ο Γ' σε αντιπαραβολή με το ιστορικό δράμα Εδουάρδος Β΄ του Κρίστοφερ Μάρλοου. Λίγα λόγια και για τις τραγωδίες του Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ και Άμλετ.
8. Δοκίμιο για τον Γέζι Γκροτόφσκι.
9. Δοκίμιο για τον Φραντς Κάφκα.
10. Δοκίμιο για το προπατορικό αμάρτημα, τη μυθολογία που συνδέεται με αυτό και τις ιστορικές προεκτάσεις του.
11. Δοκίμιο για την τέχνη του Θεάτρου γενικά.
12. Δοκίμιο για τις εμπειρίες της ερωτικής πράξης, του έρωτα και του θανάτου.

Παραπομπές

1. The Fine Art Archive. 18109. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
2. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2019.
3. Ανακτήθηκε στις 11  Σεπτεμβρίου 2021.
4. jan-kott.
5. «Γιαν Κοτ, ένας άνθρωπος του 20ού αιώνα». Η Καθημερινή (29 Δεκεμβρίου 2001). http://www.kathimerini.gr/107931/article/politismos/arxeio-politismoy/gian-kot-enas-an8rwpos-toy-20oy-aiwna. Ανακτήθηκε στις 2016-09-12.
6. Γιαν Κοττ. Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας. Μετάφραση Αλέξανδρος Κοτζιάς. Πρόλογος Πήτερ Μπρουκ. Εκδόσεις Ηριδανός. Αθήνα. 1970.
7. Jan Kott. Θεοφαγία: δοκίμια για την αρχαία τραγωδία. Μετάφραση Αγγέλα Βερυκοκάκη - Αρτέμη. Εξάντας. Αθήνα. 1976. ISBN 960-256-167-X.
8. Jan Kott. Ένα θέατρο ουσίας. Μετάφραση Έλενα Πατρικίου και Ελένη Παπάζογλου. Εισαγωγή Martin Esslin. Γλωσσική επιμέλεια - Πρόλογος Έλενα Πατρικίου. Εκδόσεις Χατζηνικολή. Αθήνα. Πέμπτη έκδοση 2006. Πρώτη έκδοση 1988. ISBN 960-264-182-7.
9. «Kott, Jan». βιβλιοnet. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016.
10. David Lefkowitz. Critic and Professor Jan Kott Is Dead at 87. playbill.com. December 28, 2001. Ανακτήθηκε στις 26/10/2024.
11. Professor Jan Kott. gresham.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 26/10/2024.
12. Jan Kott. culture.pl. Ανακτήθηκε στις 26/10/2024.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βιβλιονέτ, Γιαν Κοτ.