From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Γέλων ο Συρακούσιος (γιος του Δεινομένη, 5ος αιώνας π.Χ., πέθανε το 478 π.Χ.), ήταν τύραννος της Γέλας (491 π.Χ. - 485 π.Χ.) και ο πρώτος Τύραννος των Συρακουσών (485 π.Χ. - 478 π.Χ.), ο πρώτος της δυναστείας των Δεινομενιδών[3]. Υπήρξε ένας από τους διαχρονικά ισχυρότερους ηγεμόνες των ελληνικών αποικιών της Μεγάλης Ελλάδας με ιδιαίτερη οικονομική και στρατιωτική ισχύ, ο οποίος ανέδειξε την πόλη των Συρακουσών σε υπερδύναμη. Είναι επίσης γνωστός για την καθοριστική μάχη της Ιμέρας, το 480 π.Χ., όταν διέσωσε την ανεξαρτησία των ελληνικών πόλεων στη Σικελία από την ισχυρή εκστρατευτική δύναμη των Καρχηδονίων.[4][5][6]
| Γέλων ο Συρακούσιος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Γέλωνος (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 6ος αιώνας π.Χ. Γέλα |
| Θάνατος | 478 π.Χ.[1] Συρακούσες |
| Χώρα πολιτογράφησης | Συρακούσες |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Δημαρέτη |
| Γονείς | Δεινομένης ο Συρακούσιος |
| Αδέλφια | Ιέρων Α' των Συρακουσών Θρασύβουλος ο Συρακούσιος Πολύζηλος ο Συρακούσιος |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Πόλεμοι/μάχες | Μάχη της Ιμέρας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | τύραννος των Συρακουσών (484 π.Χ.–478 π.Χ.) |
| Βραβεύσεις | Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του τεθρίππου (488 π.Χ.)[2] |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, πατέρας του Γέλωνα ήταν ο Δεινομένης.[7] Ένας από τους προγόνους του, που καταγόταν από τη νήσο Τήλο, ακολούθησε τους Λινδίους οικιστές και συμμετείχε στην ίδρυση της Γέλας στη νότια Σικελία. Αργότερα ένας άλλος πρόγονος, ο Τηλίνης, κατά την παράδοση κατόρθωσε να καταπαύσει την εμφύλια διαμάχη που είχε ξεσπάσει στη Γέλα, με τη βοήθεια των Χθονίων Θεών, και από τότε οι απόγονοί του είχαν το αξίωμα των ιεροφαντών των θεών αυτών.[5][8][9] Ο Γέλων είχε τρεις αδελφούς, τον Ιέρωνα Α΄, τον Θρασύβουλο, και τον Πολύζηλο, οι οποίοι υπήρξαν όλοι τύραννοι της πόλης των Συρακουσών σε διαφορετικές περιόδους.
| Αινησίδαμος | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Θήρων τύραννος του Ακράγαντα | Δεινομένης | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Θρασυδαίος τύραννος του Ακράγαντα | Δημαρέτη | Γέλων | Ιέρων Α΄ | Θρασύβουλος | Πολύζηλος | επόμενη δυναστεία: Διονυσίου Α΄ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Κάδμος | Ιεροκλής | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ο Γέλων ήταν αρχικά σωματοφύλακας του τυράννου της Γέλας Ιπποκράτη. συμμετείχε στις πολεμικές εκστρατείες της Γέλας εναντίον των διαφόρων ελληνικών πόλεων της Σικελίας αλλά και των αυτοχθόνων, και απέκτησε τη φήμη ιδιαίτερα ικανού στρατιώτη. Τα στρατιωτικά του επιτεύγματα ήταν τόσο εντυπωσιακά ώστε προήχθη σε διοικητή του ιππικού της Γέλας. Η Καλλίπολη, η Νάξος, οι Λεοντίνοι και η Ζάγκλη υποτάχθηκαν στον Ιπποκράτη και μόνο οι Συρακούσες διασώθηκαν μετά από συνθηκολόγηση με βαρείς όρους.[5][6][10]
Όταν ο Ιπποκράτης σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των γηγενών Σικελών, η εξουσία πέρασε στους γιούς του, όμως ο λαός δεν ήθελε τυραννίδα και επαναστάτησε εναντίον τους.[8] Ο Γέλων εμφανίστηκε αρχικά ως προστάτης των γιων του Ιπποκράτη, όταν όμως κατέστειλε την επανάσταση κράτησε την εξουσία για τον εαυτό του (491 π.Χ.). Τώρα πια ήταν ο ηγεμόνας της Γέλας, της σικελικής Νάξου στα ανατολικά της Γέλας, της Ζάγκλης στα βορειοανατολικά, και της Καμάρινας στα νότια.[5][11][12]
Τα πρώτα 5 έτη της κυριαρχίας του Γέλωνα στη Γέλα και τις γειτονικές περιοχές ήταν ειρηνικά. Το 488 π.Χ. συμμετείχε στους 73ους Ολυμπιακούς αγώνες όπου και ανακηρύχθηκε νικητής στο αγώνισμα του τέθριππου, κάτι που συνέβαλε στην περαιτέρω δημοφιλία του. Αρκετά μετά, στους 75ους αγώνες του 480 π.Χ., είναι πιθανό πως ο Γέλων ήταν αυτός που έπεισε τον δρομέα Άστυλο τον Κροτωνιάτη να αγωνιστεί υπό την πόλη των Συρακουσών παρά της γενέτειρας του, τον Κρότωνα.[13] Η νίκη του Γέλωνα αποτυπώνεται στην παρουσία παραστάσεων του τέθριππου στα περισσότερα νομίσματα της περιόδου που έζησε.[14][15]
Το 485 π.Χ., η αριστοκρατία των Συρακουσών -οι λεγόμενοι γαμόροι (αττ. γεωμόροι)-, η οποία είχε εκδιωχθεί από τις Συρακούσες μετά από επανάσταση του λαού και των δούλων, συμμάχησε με τον Γέλωνα ο οποίος βάδισε κατά της πόλης και την κατέλαβε αμαχητί καθώς ο λαός των Συρακουσών δεν προέβαλε καμία αντίσταση.[5][6][8][11] Ως τύραννος πλέον και των Συρακουσών, άφησε την πόλη της Γέλας υπό τη διοίκηση του αδερφού του, Ιέρωνα, χωρίς να δείχνει ιδιαίτερη φροντίδα γι’ αυτήν. Αντίθετα, σύμφωνα πάντα με τον Ηρόδοτο, ο Γέλων φρόντισε για τις Συρακούσες που γνώρισαν ιδιαίτερη ανάπτυξη. Έφερε όλους τους κατοίκους της Καμάρινας –την οποία κατέσκαψε– και τους έκανε πολίτες των Συρακουσών, και το ίδιο έκανε με τους μισούς και παραπάνω πολίτες της Γέλας. Συνέχισε την τακτική αυτή και όταν κατέκτησε τα Μέγαρα Υβλαία το 483 π.Χ., οπότε μετέφερε την αριστοκρατία της πόλης στις Συρακούσες και πούλησε δούλους τους υπόλοιπους κατοίκους έξω από τη Σικελία. Την ίδια αντιμετώπιση επιφύλαξε και στους Ευβοείς της Σικελίας καθώς δεν του ήταν αρεστή η παρουσία του απλού λαού στην πόλη.[5][18]
Υπό την ηγεσία του Γέλωνα, οι Συρακούσες απέκτησαν ιδιαίτερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη. Υπήρξε έντονη οικοδομική δραστηριότητα στην πόλη, ενώ ο Γέλων φρόντισε για τη δημιουργία ισχυρού μισθοφορικού στρατού, ο οποίος προερχόταν κυρίως από τις γηγενείς σικελικές φυλές. Ωστόσο περίπου 10.000 στρατιώτες ήταν Έλληνες από την κυρίως Ελλάδα. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει πως σε όλους αυτούς δόθηκαν πολιτικά δικαιώματα.[19] Ο Γέλων ισχυροποιήθηκε ακόμα περισσότερο με τη σύναψη συμμαχίας με την ισχυρή πόλη του Ακράγαντα, την οποία επιστέγασε με τον γάμο του με τη Δαμαρέτη, κόρη του Θήρωνα ο οποίος ήταν ο ηγεμόνας της πόλης.[4][8]
Κατά τα γραπτά του Ηροδότου, το 481 π.Χ. ο Γέλων, ο οποίος θεωρούνταν ο ισχυρότερος Έλληνας ηγεμόνας,[7] δέχτηκε αντιπροσωπεία από την κυρίως Ελλάδα, η οποία του ζήτησε να συμμετάσχει στον πόλεμο εναντίον των Περσών του Ξέρξη. Ο Γέλων αρχικά επέπληξε τους απεσταλμένους επειδή οι Έλληνες δεν τον βοήθησαν όταν πολεμούσε με τους Καρχηδονίους, με συνέπεια να κινδυνεύσει όλη η Σικελία να υποδουλωθεί στους βαρβάρους. Ύστερα προσφέρθηκε να βοηθήσει με 28.000 άνδρες, 200 πλοία και τροφοδοσία όλου του στρατού όσο διαρκούσε ο πόλεμος, υπό τον όρο ότι θα αναλάμβανε τη γενική αρχηγία των Ελλήνων. Ο απεσταλμένος της Σπάρτης απέρριψε την πρόταση και τότε ο Γέλων δήλωσε ότι θα αρκούνταν στην αρχηγία είτε του στρατού είτε του στόλου. Όταν ο απεσταλμένος της Αθήνας αντέδρασε με τη σειρά του ως προς τον στόλο, ο Γέλων είπε : «Ήρθατε εδώ έχοντας τους αρχηγούς, που δεν θα έχουν όμως ποιους να διατάξουν. Γυρίστε στην Ελλάδα και πείτε ότι η χρονιά δεν θά ‘χει άνοιξη» εννοώντας ότι όπως η άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή του έτους έτσι κι ο στρατός του ήταν ο καλύτερος των Ελλήνων.[5][6][20]
Οι απεσταλμένοι έφυγαν άπρακτοι αλλά ο Γέλωνας εκτιμούσε ότι οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν τους Πέρσες, οπότε θα ερχόταν η σειρά του. Δεν ήθελε όμως ούτε και να πολεμήσει υπό τις διαταγές των Λακεδαιμονίων, και έτσι αποφάσισε να ακολουθήσει καιροσκοπική πολιτική στέλνοντας απεσταλμένο του στους Δελφούς με πολλά χρήματα και την εντολή να παρακολουθεί την εξέλιξη των πραγμάτων. Η εντολή ήταν αν νικούσε ο Ξέρξης, να του προσέφερε τα χρήματα και γην και ύδωρ. Αν νικούσαν οι Έλληνες να γύριζε πίσω με τα χρήματα, όπως και έγινε.[21]
Στην αφήγησή του ο Ηρόδοτος αναφέρει και την εκδοχή των Σικελιωτών: η απροθυμία του Γέλωνα να ενισχύσει τους Έλληνες στον πόλεμο εναντίον των Περσών, πιθανώς να σχετιζόταν και με τη σοβαρή απειλή των Καρχηδονίων στα δυτικά της Σικελίας. Περιμένοντας λοιπόν την επίθεσή τους «δεν μπορούσε να βοηθήσει τους Έλληνες και έστειλε τα χρήματα στους Δελφούς».[22]
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι αιτία της διαμάχης Σικελιωτών και Καρχηδονίων, η οποία κατέληξε στη μάχη της Ιμέρας, ήταν το γεγονός ότι ο πεθερός του Γέλωνα Θήρων, τύραννος του Ακράγαντα, έδιωξε από την Ιμέρα τον τύραννό της Τήριλλο, οπότε αυτός, επιζητώντας την επανάκτηση της Ιμέρας, συγκέντρωσε βαρβαρικό στράτευμα τριακοσίων χιλιάδων ανδρών με ηγέτη τους τον Καρχηδόνιο στρατηγό Αμίλκα του Άννωνος.[23] Ο Ηρόδοτος αναφέρει ελάχιστα για τη μάχη, μιλά για τη νίκη των Ελλήνων σχεδόν εν παρόδω και στέκεται μόνο στο γεγονός ότι ο Αμίλκας αυτοκτόνησε όταν είδε τον στρατό του να τρέπεται σε φυγή.[24]
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης είναι αυτός που μιλά για συμφωνημένη και συνδυασμένη επίθεση Περσών και Καρχηδονίων κατά των Ελλήνων της Ελλάδος και της Σικελίας και περιγράφει λεπτομερώς τη σύγκρουση.[25][26]
Σύμφωνα με τον Διόδωρο, το 480 π.Χ. η καρχηδονιακή δύναμη η οποία αριθμούσε 300.000 άνδρες (κάποιες σύγχρονες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 20.000)[27] αποβιβάστηκε στην Πάνορμο (σημερινό Παλέρμο) στη βόρεια πλευρά της Σικελίας και προχώρησε προς τα ανατολικά με κατεύθυνση την Ιμέρα υπό τον Αμίλκα. Όταν πλησίασε στην πόλη, ο Αμίλκας οχυρώθηκε σε δύο στρατόπεδα, για το πεζικό και τα πλοία του, και απέκρουε με επιτυχία τις εξόδους των Ιμεραίων. Ο Γέλων, μαθαίνοντας τα νέα για τον κίνδυνο στον οποίο βρισκόταν ο σύμμαχός του Θήρωνας, εκστράτευσε και αυτός με μια δύναμη 50.000 πεζικού και 5.000 ιππικού με κατεύθυνση την Ιμέρα. Οχυρώθηκε κι αυτός σε στρατόπεδο και εμψύχωσε τους καταπτοημένους Ιμεραίους. Όταν στρατιώτες του συνέλαβαν αγγελιαφόρο των Σελινουντίων με επιστολή τους προς τον Αμίλκα, η οποία έλεγε ότι ορισμένη μέρα το ιππικό των τελευταίων θα ερχόταν σε βοήθειά του, διέταξε δικούς του ιππείς να προσποιηθούν ότι είναι οι Σελινούντιοι και να εισχωρήσουν στο εχθρικό στρατόπεδο.[28]
Την ορισμένη μέρα οι ιππείς του Γέλωνα εξαπάτησαν τους φύλακες του στρατοπέδου των Καρχηδονίων, βρέθηκαν μέσα στο στρατόπεδο, σκότωσαν τον Αμίλκα που θυσίαζε και άρχισαν να καίνε τα πλοία, ενώ ο Γέλων ειδοποιημένος με σήματα, επιτέθη κατά του στρατοπέδου. Οι Καρχηδόνιοι βγήκαν να τον αντιμετωπίσουν και άρχισε άγρια και αμφίρροπη μάχη. Όταν όμως σηκώθηκαν ψηλά οι φλόγες από τα πλοία και μαθεύτηκε ο θάνατος του Αμίλκα, οι Καρχηδόνιοι τράπηκαν σε φυγή. Κατά τον Διόδωρο οι νεκροί έφτασαν τους 150.000 ενώ οι αιχμάλωτοι υπήρξαν πολλοί.[29]
Ο Διόδωρος ισχυρίζεται επίσης ότι η μάχη της Ιμέρας διεξήχθη την ίδια μέρα με τη μάχη των Θερμοπυλών,[30] ενώ τέσσερις αιώνες νωρίτερα, ο Ηρόδοτος είχε γράψει ότι συνέπεσε με την ημέρα της ναυμαχίας της Σαλαμίνας.[5][31]
Κατά Διόδωρο, μόνο ένα μικρό σκάφος μπόρεσε να φτάσει στην Καρχηδόνα και να φέρει το μήνυμα της συμφοράς. Έντρομοι οι Καρχηδόνιοι έστειλαν πρεσβευτές στον Γέλωνα [30] που δέχτηκε τη σύναψη συνθήκης ειρήνης υπό τον όρον της καταβολής πολεμικής αποζημίωσης δύο χιλιάδων ταλάντων και της οικοδόμησης δύο ναών στους οποίους θα φυλάσσονταν τα κείμενα της συνθήκης.[32]
Ο Γέλωνας κράτησε τα πολυτιμότερα από τα άπειρα λάφυρα για να κοσμήσει τους ναούς των Συρακουσών και της Ιμέρας, αντάμειψε τους αριστεύσαντες στη μάχη, και μοίρασε τα υπόλοιπα λάφυρα και τους πολλούς αιχμαλώτους στους συμμάχους. Στον Ακράγαντα ειδικά το μέγα πλήθος τους χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση των περίλαμπρων ναών και σε άλλα δημόσια έργα καθώς και στην καλλιέργεια της γης.[33]
Αμέσως μετά τη μάχη ήρθαν στον Γέλωνα πρεσβευτές από αντίπαλες σικελικές πόλεις ζητώντας συμφιλίωση. Ο Γέλων φέρθηκε επιεικώς προς όλους κι ετοιμάστηκε να εκστρατεύσει στην Ελλάδα κατά των Περσών αλλά ήρθε η είδηση για τη νίκη των Ελλήνων στη Σαλαμίνα και την αποχώρηση του Ξέρξη. Ματαίωσε τότε τα σχέδιά του και συγκάλεσε εκκλησία, διατάσσοντας να προσέλθουν όλοι ένοπλοι. Άοπλος αυτός και φορώντας μόνο ένα ιμάτιο απολογήθηκε για τη ζωή του και τα πεπραγμένα του στους Συρακουσίους που τον ζητωκραύγασαν για τα κατορθώματά του και τον θαύμασαν για το θάρρος του να διακινδυνεύσει έτσι μπροστά σε οπλισμένους πολίτες. Αλλά δεν τον θεωρούσαν τύραννο και με μια φωνή τον αποκάλεσαν όλοι ευεργέτη και σωτήρα και βασιλέα.[32]
Το 478 π.Χ. δύο χρόνια μετά από τη μάχη της Ιμέρας και μετά από συνολική κυριαρχία 7 ετών στην πόλη των Συρακουσών, ο Γέλων αρρώστησε βαριά. Παρέδωσε την εξουσία στον αδελφό του Ιέρωνα και παρήγγειλε να εφαρμοστούν επακριβώς και στην περίπτωσή του οι νόμοι των Συρακουσών που απαγόρευαν τις πολυτελείς κηδείες. Όταν πέθανε όλοι οι κάτοικοι των Συρακουσών ακολούθησαν την εκφορά, διακόσια στάδια μακριά, και, παρά την παραγγελία του, τον τίμησαν ως ήρωα και έκτισαν μνημείο στον τάφο του.[8][34]
Η εικόνα του Γέλωνα που παραδίδει ο Ηρόδοτος, είναι αυτή του ικανότατου μεν αλλά αδίστακτου τυράννου, που σφετερίστηκε την εξουσία, ταλαιπώρησε πολλούς κατοίκους της Σικελίας και ενδεχομένως αδιαφόρησε για την τύχη του Ελληνισμού (βλ. ανωτ.κεφ. 2, 3, 4).
Ο Συρακούσιος ιστορικός του 2ου αιώνα μ.Χ. Διόδωρος ο Σικελιώτης υπήρξε εγκωμιαστικός στην περιγραφή του: «Πολλοί συγγραφείς παραβάλλουν τη μάχη της Ιμέρας με τη μάχη των Πλαταιών και το στρατήγημα του Γέλωνα με τις επινοήσεις του Θεμιστοκλή, και δίνουν τα πρωτεία άλλοι στον πρώτο και άλλοι στον δεύτερο».[35] Έφερε την ειρήνη στη Σικελία, ταπείνωσε τους Καρχηδονίους, κυβέρνησε το νησί με επιείκεια και δικαιοσύνη και οι πόλεις ευημερούσαν.[36]
Η πρώτη σημαντική ενέργεια του Γέλωνα, ως προς την ελληνική και τη σικελική ιστορία, ήταν η επιλογή των Συρακουσών ως πρωτεύουσάς του, την οποία ανέδειξε στην ισχυρότερη ελληνική πόλη της δύσης.[37] Εκμεταλλευόμενος τη γεωγραφική θέση της πόλης, η οποία βρισκόταν επί της νησίδας Ορτυγίας και συνδεόταν με την ξηρά μέσω μιας τεχνητής χερσονήσου του 6ου αιώνα π.Χ., κατασκεύασε τείχος το οποίο εκτεινόταν από την ξηρά έως τη νησίδα την οποία περίκλειε, κάνοντας έτσι την πόλη πρακτικά απόρθητη. Επιπλέον, εποίκησε την πόλη με την αριστοκρατία των άλλων πόλεων που είχε κατακτήσει, κάτι που έφερε οικονομική ευμάρεια, καθώς ένα σημαντικό ποσοστό των κατοίκων της ήταν πλέον πλούσιοι. Ανάμεσα στα άλλα έργα του στην πόλη, συγκαταλέγεται και το αρχαίο θέατρο της πόλης, καθώς και ο μεγαλοπρεπής ναός της Αθηνάς ο οποίος κτίστηκε μετά τη μάχη της Ιμέρας, με τα λάφυρα που περισυνελέγησαν.[6]
Η άλλη σημαντική συνεισφορά του Γέλωνα ήταν η νίκη του στη μάχη της Ιμέρας εναντίον των Καρχηδονίων, νίκη ιδιαίτερα σημαντική λόγω του χρονικού σημείου κατά το οποίο επετεύχθη. Εάν η ισχυρή δύναμη των Καρχηδονίων κατάφερνε να υπερνικήσει τις δυνάμεις του Γέλωνα και του Θήρωνα, δεν θα υπήρχε πρακτικά τίποτα να τους σταματήσει να αποκτήσουν ολόκληρη τη Σικελία. Οι ελληνικές πόλεις της κυρίως Ελλάδας δεν θα ήταν σε θέση να στείλουν ενισχύσεις καθώς θα ήταν απασχολημένες με τον πόλεμο εναντίον των Περσών, ενώ αν πράγματι υπήρχε συνεργασία στο παρασκήνιο μεταξύ Καρχηδονίων και Περσών, οι ελληνικές δυνάμεις θα πιέζονταν πλέον από τα δύο άκρα, μια κατάσταση στην οποία πολύ πιθανώς δεν θα είχαν τις δυνάμεις να αντεπεξέλθουν. Μετά τη νίκη του Γέλωνα το 480 π.Χ., η Σικελία δεν απειλήθηκε ξανά από τους Καρχηδονίους παρά μόνο μετά από 70 έτη.[27]
Η μεγάλη δόξα που είχε αποκτήσει ο Γέλων λόγω της νίκης του στην Ιμέρα, φανερώνεται και από την κατ'εξαίρεσιν διατήρηση του ανδριάντα του από τον Κορίνθιο στρατηγό Τιμολέοντα το 340 π.Χ. όταν οι Κορίνθιοι εκστράτευσαν κατά των τυράννων της Σικελίας και κατά των Καρχηδονίων, και επανέφεραν τα δημοκρατικά καθεστώτα στις ελληνικές αποικίες, σβήνοντας τα ίχνη των παλαιών τυράννων.[38]
Κατά μία άποψη, η καλή φήμη γύρω από τον Γέλωνα σχηματίστηκε για να τον φέρει στο ίδιο επίπεδο με προηγούμενους ηγέτες με τον ίδιο τίτλο στην κυρίως Ελλάδα και την Ιωνία, όπως ο Κύψελος της Κορίνθου ή και ο Σόλων των Αθηνών. Στην πραγματικότητα, οι Συρακούσες του Γέλωνα δεν ήταν περισσότερο αξιόλογη πόλη απ' ό,τι άλλες μεγάλες πόλεις της κυρίως Ελλάδος, της Ιωνίας ή της Μεγάλης Ελλάδος. Η πραγματική της άνθιση ήλθε αργότερα.[39]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
