Άρνολντ Τόινμπι

Ο Άρνολντ Τόινμπι ή Τόυνμπη (αγγλικά: Arnold Joseph Toynbee· Λονδίνο, 14 Απριλίου 1889 – Γιορκ, 22 Οκτωβρίου 1975) ήταν Βρετανός ιστορικός και φιλόσοφος της Ιστορίας.

Άρνολντ Τόινμπι
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	14 Απριλίου 1889 Λονδίνο
Θάνατος	22 Οκτωβρίου 1975 Γιορκ
Χώρα πολιτογράφησης	Ηνωμένο Βασίλειο
Θρησκεία	Αγγλικανική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Αγγλικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Αγγλικά, Ελληνικά
Σπουδές	Κολέγιο του Γουίντσεστερ Κολέγιο Μπέλιολ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιστορικός διδάσκων πανεπιστημίου διπλωμάτης φιλόσοφος
Εργοδότης	Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου
Αξιοσημείωτο έργο	Σπουδή της Ιστορίας
Συγγενείς	Arnold Toynbee (ανιψιός)
Αξιώματα και βραβεύσεις
Βραβεύσεις	Companion of Honour Εταίρος της Βρετανικής Ακαδημίας Επίτιμος διδάκτωρ του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Σεαρά (Βραζιλία) επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Καλκούτας Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ουάσινγκτον και Λι (ΗΠΑ)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Έγινε γνωστός για το δωδεκάτομο έργο του Σπουδή της Ιστορίας (A Study of History, 1934–1961), στο οποίο ανέλυσε τη γένεση, ανάπτυξη, ακμή, φθορά, παρακμή και εξαφάνιση είκοσι περίπου διαφορετικών πολιτισμών, από τους αρχαίους Αιγυπτίους μέχρι το Βυζάντιο και τους πολιτισμούς της Άπω Ανατολής και του Νέου Κόσμου. Το έργο αυτό επηρέασε πολλούς ιστορικούς σύγχρονους του Τόινμπι, στην αναζήτηση κοινών στοιχείων στην κυκλική πορεία διαφόρων πολιτισμών.

Ήταν ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Κοραή στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, αλλά αναγκάσθηκε να παραιτηθεί κατηγορούμενος για φιλοτουρκική προπαγάνδα στη διαμάχη Ελλάδας και Τουρκίας που οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή και τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Βιογραφία

Ο Τόινμπι προέρχονταν από οικογένεια διανοουμέων Βρετανών αστών^[1]. Πραγματοποίησε κλασικές σπουδές στο Κολέγιο Γουίντσεστερ και στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (1907–1911) και για μικρό διάστημα μαθήτευσε στη Βρετανική Σχολή Αθηνών (1911–1912).

Το 1912 άρχισε να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το 1915 προσελήφθη στο Τμήμα Πολιτικών Πληροφοριών του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών (Φόρεϊν Όφις). Το 1919 συμμετείχε στη Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού ως μέλος της βρετανικής αντιπροσωπείας, και την ίδια χρονιά εκλέχθηκε πρώτος κάτοχος της Έδρας Κοραή στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου (Κινγκς Κόλετζ).

Τον Οκτώβριο του 1920, ο Τόινμπι έλαβε άδεια από την Έδρα Κοραή να επισκευθεί την Ελλάδα για να βελτιώσει τα Ελληνικά του. Ταυτόχρονα, έκλεισε συμφωνία με την εφημερίδα Μάντσεστερ Γκάρντιαν^[2] για να στέλνει ανταποκρίσεις από το Ελληνοτουρκικό Πόλεμο, που ήδη είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις. Τον Ιανουάριο του 1921, ο Τόινμπι επισκέφθηκε την Αθήνα και μετά έφυγε για τη Σμύρνη και τα παράλια της Μικράς Ασίας που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Ελληνικού Στρατού. Στα μέσα Μαρτίου του 1921, έφυγε από τη Σμύρνη για την Κωνσταντινούπολη. Από εκεί επισκέφθηκε τη Γιάλοβα και άλλες περιοχές στα νότια παράλια της Προποντίδας, όπου οι Τούρκοι υποστήριζαν πως ο Ελληνικός Στρατός είχε προβεί σε ωμότητες. Οι ανταποκρίσεις που δημοσίευσε κατόπιν ο Τόινμπι, είχαν εμφανώς φιλοτουρκικό χαρακτήρα^[3]. Το αποτέλεσμα ήταν να προκαλέσει την οργή των πλουσίων Ελλήνων χορηγών της Έδρας Κοραή και ο ίδιος να αναγκαστεί να παραιτηθεί από τη θέση του. Η παραίτησή του έγινε δεκτή από τη διεύθυνση του Κολεγίου τον Ιούλιο του 1924^[4].

Το 1925, ο Τόινμπι εκλέχθηκε καθηγητής διεθνούς ιστορίας στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου (London School of Economics) και σχεδόν ταυτόχρονα ανέλαβε διευθυντής μελετών στο Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Βρετανίας (Chatham House), θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1955^[5]. Παράλληλα με την ακαδημαϊκή του ανέλιξη, ο Τόινμπι συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως σύμβουλος στο Φόρεϊν Όφις. Το 1936 επισκέφθηκε το Βερολίνο για να δώσει διαλέξεις στη Γερμανική Νομική Εταιρεία και να συναντηθεί με τον Χίτλερ. Σε εμπιστευτικό του σημείωμα προς τη Βρετανική Κυβέρνηση, έγραψε ότι ο Χίτλερ τού φάνηκε ειλικρινής στις προθέσεις του για συνδιαλλαγή με τους Βρετανούς^[6].

Ο Τόινμπι νυμφεύθηκε το 1913 την πεζογράφο Ρόζαλιντ Μάρεϊ^[7], κόρη του Γκίλμπερτ Μάρεϊ^[8], επιφανούς Βρετανού κλασικιστή και καθηγητή Ελληνικών στην Οξφόρδη. Με τη Ρόζαλιντ, ο Τόινμπι απέκτησε τρεις γιους: τον Τόνι^[9], τον Φίλιπ^[10] και τον Λόρενς^[11].

Ο πρώτος γιος του Τόινμπι αυτοκτόνησε τον Μάρτιο του 1939, εξαιτίας μιας ερωτικής απογοήτευσης. To γεγονός αυτό συγκλόνισε τον Τόινμπι και τον έκανε να στραφεί περισσότερο προς τη θρησκεία^[12]. Το 1943, η Ρόζαλιντ αποφάσισε να βάλει τέλος στον γάμο τους και ο Τόινμπι πέρασε μια περίοδο έντονης μελαγχολίας.

Το 1946 νυμφεύθηκε τη γραμματέα του Βερόνικα Μπάουλτερ^[13], με την οποία έζησε το υπόλοιπο της ζωής του. Τα επόμενα είκοσι χρόνια, ο Τόινμπι συνέχισε να γράφει, να διδάσκει, να συμβουλεύει την κυβέρνηση της Βρετανίας και να δίνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο με τρομερή επιτυχία^[14]. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, η φήμη του ως ιστορικού άρχισε να δύει, καθώς πολλοί επέκριναν το έργο του^[15][16]. Έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο το καλοκαίρι του 1974 και πέθανε παράλυτος σε γηροκομείο στο Γιορκ της Αγγλίας στις 22 Οκτωβρίου 1975^[17].

Έργο, θεωρίες και απόψεις

«Τα Βαλκάνια». Χάρτης από το βιβλίο του Τόινμπι Η εθνικότητα και ο πόλεμος (Nationality and the War, 1915). Η κατάσταση στα Βαλκάνια στις αρχές του 20ού αι. απασχόλησε πολύ τον Τόινμπι. Στον χάρτη φαίνονται η εθνική σύνθεση στα Νότια Βαλκάνια και οι αλλαγές που πρότειναν οι Βρετανοί στα σύνορα το 1915.

Θεωρία για τη γένεση και τον θάνατο των πολιτισμών

Το σημαντικότερο έργο του Τόινμπι είναι η δωδεκάτομη Σπουδή στην Ιστορία, ο πρώτος τόμος της οποίας κυκλοφόρησε το 1934 και ο τελευταίος το 1961^[18]. Στη Σπουδή στην Ιστορία, ο Τόινμπι υποστηρίζει πως οι πολιτισμοί (ή οι κοινωνίες) φτιάχνονται από «ανθρώπους της Δημιουργίας», οι οποίοι είναι ικανοί να απαντήσουν σε κάποια πρόκληση των καιρών τους.

Η θεωρία του Τόινμπι, στην οποία δόθηκε το όνομα «Πρόκληση και Απάντηση» ("Challenge and Response"^[19]), υποστηρίζει πως μια μειονότητα δημιουργών, ερχόμενη αντιμέτωπη με κάποια σοβαρή ιστορική πρόκληση, απαντάει με έργα, αξίες και θεσμούς, καθώς και με ηθικούς κώδικες οι οποίοι πηγάζουν από τις αρχές και τις μορφές που θέλουν να προβάλουν οι δημιουργοί. Όμως με την άνοδο στην εξουσία, η μειονότητα των δημιουργών διαχειρίζεται τα έργα της και μεταβάλλεται σε κυρίαρχη και τυραννική ελίτ που οδηγεί τον ίδιο τον πολιτισμό της σε συντηρητισμό, μαρασμό και θάνατο^[20]. Για τον Τόινμπι, οι πολιτισμοί δεν πεθαίνουν εξαιτίας εξωτερικών παραγόντων, αλλά οδηγούνται μόνοι τους στην «αυτοκτονία»^[21][22].

Πρότυπο για τη θεωρία του Τόινμπι για τη γένεση και τον θάνατο των πολιτισμών υπήρξε ο αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός, τον οποίο θαύμαζε και ταύτιζε με τον Ρωμαϊκό Πολιτισμό σε ένα ενιαίο σύνολο^[23]. Σύμφωνα με τη Γαζή^[24],

«Κεντρική θέση του έργου [Σπουδή στην Ιστορία] αποτελεί η παραδοχή ότι η ανθεκτικότητα ενός πολιτισμού εξαρτάται από την ετοιμότητά του να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις και στις αλλαγές που θέτουν ή επιβάλλουν τόσο φυσικοί όσο και ιστορικοί παράγοντες. Στο πνεύμα όμως μιας μακράς παράδοσης αποικιακής σκέψης, ο Τόινμπι καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η δυτική κυρίως χριστιανοσύνη διαθέτει αυτή την αρετή και επομένως εχέγγυα επιβίωσης και κυριαρχίας.»

Απόψεις για γεγονότα του 20ού αιώνα

Ήδη από τον καιρό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τόινμπι ήταν ένας από τους υποστηρικτές του πολέμου «υπέρ προοδευτικών αιτιών», δηλαδή εφόσον ο πόλεμος οδηγεί τελικά σε παγκόσμια ειρήνη («pax oecumenica»). Έτσι, ενέκρινε τον πόλεμο της Κορέας, αλλά ήταν απολύτως αντίθετος με τη στάση των Αμερικανών στον πόλεμο του Βιετνάμ^[25].

Arnold J. Toynbee, Study of History. Εξώφυλλο του α΄ τόμου της σύνοψης που επιμελήθηκε ο Ντέιβιντ Σόμερβελ (D.C. Somervell), Oxford University Press, 1946.

Όσον αφορά τον κομμουνισμό γενικότερα, ο Τόινμπι θεωρούσε πως επρόκειτο για «θρησκεία»^[26] και βασική απειλή για τις δυτικές χριστιανικές αξίες^[27], ενώ κατέτασσε τη Ρωσία στη συνέχεια του Βυζαντίου και στις λιγότερο ανεπτυγμένες μη δυτικές κοινωνίες^[28][29].

Παρομοίως, θεωρούσε πως η Ορθοδοξία επέζησε στα Βαλκάνια χάρη στην ανεκτικότητα και τoν συντηρητισμό των Οθωμανών^[30][31]. Όσον αφορά τον σύγχρονο Ελληνισμό, ο Τόινμπι πίστευε πως ταλαιπωρείται και βασανίζεται από το βυζαντινό και αρχαιοελληνικό παρελθόν του^[32].

Για την Κίνα, ο Τόινμπι είχε προβλέψει ότι μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης από τεχνοκράτες, «με το κράτος να ενεργεί ως κομφουκιανός paterfamilias, να απαιτεί και να λαμβάνει […] υπακοή παιδιού προς γονέα από τους εργάτες»^[33].

Ο Τόινμπι εξέφρασσε απόψεις και για τη διαμάχη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Αρχικά τάχθηκε με το μέρος των Σιωνιστών για τη δημιουργία του Ισραήλ, αλλά αργότερα ανασκεύασε τις απόψεις εκτιμώντας πως ένα ανεξάρτητο εβραϊκό κράτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε πυρηνικό πόλεμο^[34].

Δημοσιεύσεις και μεταθανάτια αναγνώριση

Ο Τόινμπι ήταν πολυγραφότατος. Εκτός από τη Σπουδή στην Ιστορία, συνέγραψε και επιμελήθηκε πολλές άλλες εκδόσεις. Συνέχισε να γράφει άρθρα και βιβλία μέχρι το τέλος της ζωής του.

Στα Ελληνικά, κυκλοφόρησαν τα εξής βιβλία:

• Σπουδή της ιστορίας (Επιτομή του δωδεκάτομου έργου από τον David Churchill Somervell), μτφ. Νικόλαος Κ. Παπαρρόδου, Αφοί Σπυρόπουλοι και Κ. Κουμουνδουρέας ΟΕ, Αθήνα 1962
• Οι Έλληνες και οι κληρονομιές τους, μτφ. Νίκος Γιανναδάκης, Ινστιτούτο του Βιβλίου Μ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1992
• Το Δυτικό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μτφ. Παναγιώτης Πάρτσος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2003
• Η φονική τυραννία των Τούρκων, μτφ. Θαλής Ν. Καραγιαννόπουλος, Βιβλιοπωλείο Λαβύρινθος, Αθήνα 2020

Μετά τον θάνατό του, δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Τόινμπι το οποίο απονέμει κάθε χρόνο το ομώνυμο βραβείο (Toynbee Prize) σε κοινωνικούς επιστήμονες που έχουν προσφέρει πολλά στην ανθρωπότητα.

Σημειώσεις και παραπομπές

1. Θείος του ήταν ο συνονόματός του οικονομολόγος Άρνολντ Τόινμπι (1852–1883) (McNeill 1989, σσ. 3-20).
2. Η εφημερίδα The Manchester Guardian είναι σήμερα γνωστή με το όνομα The Guardian.
3. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Τόινμπι είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ της Ελλάδας και είχε γράψει μία μονογραφία για τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ευθυγραμμίζοντας τις απόψεις του με την επίσημη εξωτερική πολιτική της Βρετανίας. Στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, τον Μάρτιο–Απρίλιο του 1919, o Τόινμπι και ο διπλωμάτης Χάρολντ Νίκολσον πρότειναν, εκ μέρους της Βρετανίας, η Ελλάδα να λάβει ολόκληρη τη Θράκη συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής ακτής της Κωνσταντινούπολης, όμως ο Ελευθέριος Βενιζέλος προτίμησε την εντολή για τη Σμύρνη (Μηνακάκης & Ιωαννίδης 2022). Οι μετέπειτα εξελίξεις και η επίσκεψή του στη ΒΔ. Τουρκία το 1921, όπου μένονταν ο πόλεμος μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, έκαναν τον Τόινμπι να μεταστραφεί κατά της Ελλάδας (Γαζή 2008· Gill 2011, σσ. 173-174· Giannakopoulos 2021, σσ. 494-495). Σχεδόν αμέσως μετά την Καταστροφή της Σμύρνης, ο Τόινμπι έγραψε μάλιστα ότι «τα τεκμήρια είναι κατά των Ελλήνων για τον εμπρησμό στο εσωτερικό [της πόλης]» (Toynbee 1922, σ. 415). Εννέα μήνες αργότερα ανασκεύασε τις απόψεις του για την πυρπόληση της Σμύρνης κατηγορώντας τους Αρμενίους και τους Τούρκους ως υπαιτίους της πυρκαγιάς (Toynbee 1923, σ. 545). Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, συνέχισε να διέκειται φιλικά προς την Τουρκία (Hall 2014, σ. 27) και να έχει συναλλαγές με εξέχοντες Τούρκους (Gold 1961, σ. 80· Clogg 1985, σ. 102· Σαββίδης 1995, σ. 1061). Για την τουρκική διπλωματία, ο Τόινμπι εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό πρόσωπο αναφοράς (Καλίν 2017).
4. Clogg 1985, σ. 98.
5. McNeill 1989, σ. 206.
6. Pemberton 2020, σ. 34.
7. Rosalind Murray (1890–1967).
8. Gilbert Murray (1866–1957).
9. Anthony Henry Robert ή απλά Tony Toynbee (1914–1939).
10. Theodore Philip ή απλά Philip Toynbee (1916–1981), δημοσιογράφος και συγγραφέας, κομμουνιστής στα νειάτα του, με έντονο βίο και συνεχή ανάμειξη στα κοινά (Sigal 1985).
11. Laurence Leifchild ή απλά Laurence Toynbee (1922–2002), ζωγράφος (Buckman 2002).
12. McNeill 1989, σσ. 176-177.
13. Veronica Boulter Toynbee (1893–1980).
14. McNeill 1989, σσ. 205-261.
15. Lang 2011, σ. 747.
16. Kumar 2014, σ. 816.
17. McNeill 1989, σ. 296.
18. Κυκλοφόρησε στα Αγγλικά σε δώδεκα τόμους. Οι τόμοι 1–10 κυκλοφόρησαν σε περιληπτική έκδοση σε δύο τόμους (1946, 1957) και κατόπιν σε έναν τόμο (1960). Κυκλοφόρησε επίσης στα Ελληνικά σε έναν περιληπτικό τόμο το 1962 (Τόυνμπη 1962).
19. Hall 2003, σσ. 394-395.
20. Γεωργουσόπουλος 2007.
21. «Μια κοινωνία δεν πεθαίνει ποτέ από "φυσικά αίτια", αλλά πάντα πεθαίνει από "αυτοκτονία" ή φόνο — και σχεδόν πάντα από την πρώτη.» (Σημείωση του επιμελητή στο Toynbee 1947, σ. 273.)
22. Lu 2014, σ. 61.
23. Για τον Τόινμπι, ο αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός ήταν «το καλύτερο λουλούδι που είχε ποτέ ανθίσει» (Kumar 2014, σσ. 830-833 και υποσημείωση 20, σ. 832).
24. Γαζή 2008.
25. Navari 2000, σ. 295.
26. «Ο κομμουνισμός είναι θρησκεία και θρησκεία μιας συγκεκριμένης οικογένειας. Είναι θρησκεία της εβραιοχριστιανικής-μουσουλμανικής οικογένειας, πείτε την ιουδαϊκή οικογένεια αν θέλετε. Είναι [θρησκεία] πολύ λεπτά μεταμφιεσμένη. Θεός είναι "η Ιστορική Αναγκαιότητα"· ο εκλεκτός λαός είναι "το Προλεταριάτο".» (Toynbee 1970, σ. 493).
27. Hall 2014, σ. 32.
28. Paquette 2000, σσ. 69, 75 και 78.
29. Kumar 2014, σ. 832.
30. «Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην ακμή της, το σύστημα του μιλλέτ λειτούργησε αποτελεσματικά για να κρατήσει ικανοποιημένους και πιστούς τους κατακτημένους ορθόδοξους χριστιανούς υπηκόους των Οθωμανών. Τους έδωσε περισσότερη ελευθερία από ό,τι απολάμβαναν οι ομόθρησκοί τους επί Φραγκοκρατίας» (Toynbee 1955, σ. 122).
31. Kumar 2014, σ. 835.
32. Πουρνάρα 2015.
33. Sempa 2018.
34. Sheleg 2007.

Βιβλιογραφία

Στα Ελληνικά

• Γαζή, Έφη (24 Νοεμβρίου 2008). «"Σύγκρουση πολιτισμών»;». Το Βήμα (Αθήνα). https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/sygkroysi-politismwn/. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Γεωργουσόπουλος, Κώστας (10 Νοεμβρίου 2007). «Ύβρις και Νέμεσις». Τα Νέα (Αθήνα). https://www.tanea.gr/2007/11/10/lifearts/by-the-book/ybris-kai-nemesis/. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Καλίν, Ιμπραχίμ (22 Ιανουαρίου 2017). «Ανακαλώντας τον Ιμπν Χαλντούν και τον Τόινμπι: Πρoκλήσεις και ανταπόκριση». trt.net.tr. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Μηνακάκης, Βασίλης; Ιωαννίδης, Σάκης (15 Μαρτίου 2022). «Θα μπορούσε το 1919 η ελληνική κυβέρνηση να διεκδικήσει αντί της Σμύρνης την Κωνσταντινούπολη;». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/investigations/561759073/tha-mporoyse-to-1919-i-elliniki-kyvernisi-na-diekdikisei-anti-tis-smyrnis-tin-konstantinoypoli/. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2022.
• Πουρνάρα, Μαργαρίτα (15 Ιανουαρίου 2015). «Ιδιαίτερη ματιά στην Ιστορία μας». Η Καθημερινή (Αθήνα). https://www.kathimerini.gr/culture/books/799512/idiaiteri-matia-stin-istoria-mas/. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2022.
• Σαββίδης, Αλέξης Γ.Κ. (1995). «Άρνολντ Τόυνμπη, ένας μαΐστορας της φιλοσοφίας της ιστορίας». Νέα Εστία 138 (1635): 1059-1063. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-01-18. https://web.archive.org/web/20220118221909/http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=167353&code=5856. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Τόυνμπη, Άρνολντ (1962). Σπουδή της Ιστορίας (επίτομη). Αθήναι: Εκδ. Οίκος Αφοί Συρόπουλοι & Κ. Κουμουνδουρέας ΟΕ.

Σε άλλες γλώσσες

• Buckman, David (19 Ιανουαρίου 2002). «Lawrence Toynbee». The Independent (London). https://www.independent.co.uk/news/obituaries/lawrence-toynbee-9263338.html. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2022.
• Clogg, Richard (1985). «Politics and the Academy: Arnold Toynbee and the Koraes Chair». Middle Eastern Studies 21 (4): 1-115.
• Giannakopoulos, Georgios (2021). «A world safe for empires? A. J. Toynbee and the internationalization of self-determination in the East (1912–1922)». Global Intellectual History 6 (4): 484-505. doi:10.1080/23801883.2018.1527185.
• Gill, Rebecca (2011). «'Now I have seen evil, and I cannot be silent about it': Arnold J. Toynbee and his encounters with atrocity, 1915–1923». Στο: Crook, Tom· Gill, Rebecca· Taithe, Bertrand. Evil, Barbarism and Empire. London: Palgrave Macmillan. σελίδες 172–200. doi:10.1057/9780230319325_8.
• Gold, Milton (1961). «Toynbee on the Turks in the Near and Middle East». Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (3/4): 78-99. doi:10.1017/S0035869X00119847.
• Hall, Ian (2003). «Challenge and Response: The Lasting Engagement of Arnold J. Toynbee and Martin Wight». International Relations 17 (3): 389-404. doi:110.1177/00471178030173008.
• Hall, Ian (2014). «'Time of Troubles': Arnold J. Toynbee’s twentieth century». International Affairs 90 (1): 23-36. doi:10.1111/1468-2346.12093. https://ciaotest.cc.columbia.edu/journals/riia/v90i1/f_0029977_24259.pdf. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Kumar, Krishan (2014). «The return of civilization—and of Arnold Toynbee?». Comparative Studies in Society and History 56 (4): 815-843. doi:10.1017/S0010417514000413. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/FE6F858900CBB1843DD7C0D3DD5BE360/S0010417514000413a.pdf. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
• Lang, Michael (2011). «Globalization and global history in Toynbee». Journal of World History 22 (4): 747-783. doi:10.1353/jwh.2011.0118.
• Lu, Kevin (2014). «A Jungian psychohistory: A. J. Toynbee's use of analytical psychology in his theory of civilizations». International Journal of Jungian Studies 6 (1): 52-68. doi:10.1080/19409052.2012.754364.
• McNeill, William H. (1989). Arnold J. Toynbee, a life. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-506335-6.
• Navari, Cornelia (2000). «Arnold Toynbee (1889–1975): Prophecy and civilization». Review of International Studies 26 (2): 289-301. doi:10.1017/S0260210500002898. https://archive.org/details/sim_review-of-international-studies_2000-04_26_2/page/289.
• Paquette, Gabriel B. (2000). «The impact of the 1917 Russian Revolutions on Arnold J. Toynbee's historical thought, 1917–34». Revolutionary Russia 13 (1): 55-80. doi:10.1080/09546540008575717.
• Pemberton, Jo-Anne (2020). The Story of International Relations, Part Three: Cold-Blooded Idealists. Cham, Switzerland: Springer Nature. ISBN 978-3-030-31826-0.
• Sempa, Francis P. (27 Ιανουαρίου 2018). «How a British historian and Hungarian writer predicted the Soviet fall and China's rise». The Diplomat (thediplomat.com). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2022.
• Sheleg, Yair (24 Ιανουαρίου 2007). «This is how we ruined Toynbee's theory». Haaretz (Tel Aviv / New York). https://www.haaretz.com/1.4954029. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2022.
• Sigal, Clancy (13 Ιανουαρίου 1985). «Trapped between greatness and niceness». The New York Times (New York): 28. https://www.nytimes.com/1985/01/13/books/trapped-between-greatness-and-niceness.html. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2022.
• Toynbee, A.J. (1922). «The dénouement in the Near East». The Contemporary Review 122: 409-429.
• Toynbee, Arnold J. (1923). «The truth about Near East atrocities». Current History (New York) 18 (4): 544-551. https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.31158011330809&view=1up&seq=566. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2022.
• Toynbee, Arnold J. (1947). Sommervell, D.C., επιμ. A study of history. Abridgement of volumes I-VI. New York & London: Oxford University Press.
• Toynbee, Arnold Joseph (1955). «The Ottoman Empire in World History». Proceedings of the American Philosophical Society 99 (3): 119-126.
• Toynbee, Arnold (1970). «A centenary view of Lenin». International Affairs 46 (3): 490-500. doi:10.2307/2613225. https://archive.org/details/sim_international-affairs_1970-07_46_3/page/490.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• (Αγγλικά) Έργα της/του ή για την/τον Άρνολντ Τόινμπι στο Internet Archive
• (Αγγλικά) Ίδρυμα Βραβείου Τόινμπι