Pobol y Cwm

Un o gyfresi teledu mwyaf poblogaidd Cymru yw Pobol y Cwm. Dyma'r opera sebon mwyaf hirhoedlog a gynhyrchir gan y BBC. Crewyd y gyfres gan y dramodydd Gwenlyn Parry a'r cynhyrchydd John Hefin.^[1] Ar wahân i rygbi, dyma'r rhaglen mwyaf poblogaidd ar S4C.^[2]

Pobol y Cwm
Genre	Opera sebon
Serennu	Cast
Gwlad/gwladwriaeth	Y Deyrnas Unedig
Iaith/ieithoedd	Cymraeg
Cynhyrchiad
Amser rhedeg	20 munud
Darllediad
Sianel wreiddiol	BBC Cymru (1974-1982) S4C (1982-)
Rhediad cyntaf yn	16 Hydref 1974
Dolenni allanol
Gwefan swyddogol
Proffil IMDb

Cefndir

Fe ddechreuodd y gyfres ar 16 Hydref 1974;^[3] felly dim ond Coronation Street ac Emmerdale sydd wedi parhau yn hirach na Pobol y Cwm ar y teledu ym Mhrydain. Yn y dyddiau cynnar fe'i ddarlledwyd y diwrnod canlynol am 12:25 ar rwydwaith BBC 1.^[4]

Ymysg y 6 sgriptiwr cyntaf roedd Gwynne D. Evans.^[5]

Wedi i S4C gael ei sefydlu, trosglwyddodd y gyfres i'r sianel honno a bellach gyda pum pennod yr wythnos trwy gydol y flwyddyn. Cafodd hynny ei leihau i dri pennod yr wythnos wedi pandemig COVID.^[6]

Mae S4C yn dangos Pobol y Cwm fel arfer o nos Lun i nos Wener am 19:30 neu 20:00, heblaw yn ystod Eisteddfodau neu lle darlledir chwaraeon. Maent yn ail-ddarlledu 'Omnibws' o holl benodau'r wythnos gydag isdeitlau yn Saesneg ar y sgrin ar nos Sul am 17:30.

Mae'r rhaglen wedi bod yn feithrinfa i nifer o actorion a aeth ymlaen i adnabyddiaeth rhyngwladol, yn cynnwys Ioan Gruffudd a Iwan Rheon. Mae nifer o enwogion o actorion gwadd wedi ymddangos yn y gyfres hefyd, yn cynnwys Rhys Meirion, Ray Gravell, Michael Aspel, Giant Haystacks ac El Bandito, Dave Brailsford, Russell Grant, Michael Sheen a Ruth Jones.^[7]

Yn Hydref 2024, dathlwyd 50 mlynedd o'r gyfres gyda nifer o rhaglenni arbennig i nodi'r achlysur. Yn ogystal agorwyd y set i'r cyhoedd gyda theithiau ar gael o gwmpas y stiwdios a'r brif stryd.^[8]

Cyfres PyC

Yn Ebrill 2013 cynhyrchwyd cyfres aml-blatfform PyC a oedd yn seiliedig a rai o gymeriadau ifanc Pobol y Cwm. Bwriad y prosiect oedd apelio at oedolion ifanc a chwilio am ffyrdd newydd o ddweud stori. Roedd y gyfres ar gael ar wefan S4C gyda phennod yn cael ei ryddhau am 9pm dros gyfnod o wythnos.^[9]

Lleoliad

Wedi'i lleoli ym mhentref dychmygol Cwmderi yng Nghwm Gwendraeth, Sir Gaerfyrddin, mae'r gyfres opera sebon hon yn canolbwyntio ar fywyd, gwaith, cariad a materion teuluol. Ar y dechrau, pentref tawel iawn oedd Cwmderi er gwaethaf perthnasau personol anodd. Tueddai'r straeon ganolbwyntio o gwmpas cartref y henoed Bryn Awelon a'r dafarn leol, Y Deri Arms.

Mae'r dafarn yn dal i fod yn ganolfan pwysig yn yr opera sebon, yn ogystal â siopau a chartrefi'r sawl sy'n byw yng Nghwmderi. Yn ddiweddar, mae'r straeon wedi newid i ganolbwyntio ar faterion mwy dadleuol fel llofruddiaeth, trais, cyffuriau, a dyfodol cymunedau gwledig. Un o themâu rheolaidd y gyfres ers 1974 yw dyfodol yr iaith Gymraeg. Rhai o'r straeon a gydiodd fwyaf yn nychymyg y gwylwyr dros y blynyddoedd diweddar oedd marwolaeth y cymeriad Reg Harries, cymeriad selog yn y gyfres ers yr ail bennod, a'r damwain gar pan gollodd Anita'r babi yr oedd hi'n ei gario.

Ffilmio

Ddiwedd y 90au, codwyd set barhaol i'r gyfres y tu ôl i faes parcio BBC Cymru yn Llandaf, Caerdydd, gan hwyluso'r ffilmio a rhoi cartref parhaol i'r rhaglen. Yn 2012 symudodd y cynhyrchiad i stiwdios newydd pwrpasol 'Porth y Rath' ym Mae Caerdydd lle ail-grewyd stryd fawr Cwmderi a setiau mewnol. Rhennir y stiwdios gyda chynhyrchiadau drama arall y BBC gan gynnwys Doctor Who a Casualty a mae'n bosib i'r rhaglen wneud defnydd achlysurol o'r setiau arall.

Saethir y rhan fwyaf o olygfeydd awyr agored Pobol y Cwm yn ardal pentref Llanbedr-y-fro, i'r gorllewin o Gaerdydd.

Aelodau cast cyfredol

Prif: Rhestr cymeriadau Pobol y Cwm

Cymeriad	Actor	Hyd
Megan Harries	Lisabeth Miles	1974–1995, 1996, 2002, 2003, 2011–
David 'Dai Sgaffalde' Ashurst	Emyr Wyn	1978–1984, 2001–
Ieuan Griffiths	Iestyn Jones	1988–1992, 1995–1997, 2000–2011, 2019–
Eileen Probert (née Walters)	Sera Cracroft	1989–1996, 1998, 2007–
Lisa Morgan	Beth Robert	1990–1991, 1996–2000, 2019–
Hywel Llywelyn	Andrew Teilo	1990–
Cassie Morris (née Nicholas)	Sue Roderick	1991–2003, 2018–
Kathleen 'Kath' Pearl Jones	Siw Hughes	1993–2007, 2014, 2017–
Mark Jones	Arwyn Davies	1993–
Iori Davies	Hugh Thomas	1993, 1995, 1997–1999, 2002, 2018–
Sioned Charles (née Rees)	Emily Tucker	1993–1996, 2007–
Rhys Llywelyn	Jack Quick	1997–2001, 2008–2012, 2014–2015, 2018–
Diane Ashurst (née Francis)	Victoria Plucknett [Eluned Jones am gyfnod]	1998–
Jason Francis	Rhys ap Hywel	1998–2007, 2015–
Sara Francis (née Thomas)	Helen Rosser Davies	1998, 2000–2007, 2015–
Anita Pierce	Nia Caron	1999–
Mai 'Em' Morris	Mirain Evans	2000–2004, 2020–
Britt White (née Monk)	Donna Edwards	2002–
Garry Monk	Richard Lynch	2002–
Iolo Davies-White (né White)	Dyfan Rees	2002–2005, 2007, 2009–
Siôn White	Jeremi Cockram	2002–
Gwyneth Jones	Llinor ap Gwynedd	2003–
Kelly Charles (née Evans)	Lauren Phillips	2003–2007, 2015–
Ffion Llywelyn (née Roberts)	Bethan Ellis Owen	2004–
Aaron Dafydd Monk	Osian Morgan	2006–
Dani Monk (née Thomas)	Elin Harries	2007–
Eifion Rowlands	Arwel Davies	2007–
Colin Evans	Jonathan Nefydd	2008–
Gaynor Llywelyn	Sharon Roberts	2008–
Esyllt ‘Izzy’ Evans	Caryl Morgan	2008–2010, 2012, 2019–
Gwern Harley Jones	Elis Lloyd Hughes	2010–
Arwen Hedd	Evie Rose Jenkins	2012–
Richard 'DJ' Ashurst Junior	Carwyn Glyn	2014–
Esther Llywelyn	Eira Adoh	2016–
Matthew Price	Mark Stuart Roberts	2016–
Tyler Davies-White (né Davies)	Aled Llyr Thomas	2016–
Ifan Francis	Ioan Arnold	2017–
Greta Davies-White	Bella Marie Dennis	2017–
Seren Monk	Maggie Edith Taylor	2017–
Huwi-John Probert	Frazer McCann	2018–
Jaclyn Parri (née Ellis)	Mali Harries	2018–
Gerwyn Parri	Aled Pugh	2018–
Tesni Parri	Lois Meleri-Jones	2018–
Guto Parri	Owain Huw	2018–
Brenda Parri	Sharon Morgan	2018–
Dylan Ellis	Gareth Jewell	2019–
Llio Jones	Miriam Isaac	2020–
Cheryl Thomas	Rebecca Trehearn	2021–2024

Cyn aelodau cast ac aelodau achlysurol

Cymeriad	Actor	Cyfnodau'r cymeriad
Dic "Deryn" Ashurst	Ifan Huw Dafydd[10]	1982–1992, 1995, 1999
Mansel Bennett	Brinley Jenkins	1991, 1993
Doreen Bevan	Marion Fenner	1982–1996, 1999–2001
Stan Bevan	Phylip Hughes	1984–1994
Sylvia Bevan	Sharon Morgan	1984–1987
John Wyndham-Bowen	Dafydd Aeron	1985–1988
Tristan Bowen	Griff Williams	1990–1991
Cyrnol Buckley	Meredith Edwards	1978
Sharon Burgess	Sian Naiomi	1993–1996
Nerys Cadwaladr	Gaynor Morgan Rees	1974–1976, 1979–1980, 1982–1986, 1988–1991
Ed Charles	Geraint Todd	2011–2019
Gemma Charles	Catrin-Mai Huw	2011–2016
Debbie Collins	Maria Pride	2005–2006, 2008–2020
Dolores "Dol" Collins	Lynn Hunter	2015–2017, 2019
Liam Collins	Sion Ifan Williams	2005–2008, 2014, 2016–2017, 2019
Vicky Collins	Carli De'La Hughes	2005–2006, 2015–2018, 2019
Ken Coslett	Phyl Harries	1988–1991
Linda Coslett	Delyth Wyn	1988–1991
Metron Coslett	Anwen Williams	1980–1982
Ellen Cullen	Nia Medi	1990, 1993–1994
Jack Daniels	Dafydd Hywel	1976–1984, 1999, 2004
Robert Daniels	Gruffudd Ifan	1983–1984, 2002, 2007
Angie Davies	Catherine Ayres	1999–2000
Bella Davies	Rachel Thomas	1974–1992
Bethan Davies	Catrin Brooks	1999–2002
Jacob Ellis	Dillwyn Owen	1974–1993
Meira Ellis	Sara McGaughey	1988–1994
Lois Evans	Mirain Jones	2008–2013, 2014
Menna Evans	Sara Harries-Davies	1995, 1996, 2001
Eleri Evans	Hazel Wyn Williams	1989–1991
Yvonne Evans	Tonya Smith	2009–2012
Nuala Flynn	Bethan Jones	1980, 1982
Pat Flynn	Iestyn Garlick	1980
Sean Flynn	Glyn Williams (Pensarn)	1980–1981
Emma Francis	Catrin Arwel	1998–2005
Hannah Francis	Abi Smith / Megan Huws / Ella Peel	2000–2006, 2008, 2017–2018
Terry Francis	Huw Emlyn	1991, 1993, 1994, 1997, 2000
Chris Frost	Llew Davies	2005–2007
Nansi Furlong	Marged Esli	1977, 1980–1989, 2010, 2012, 2014, 2015, 2016
Gwyneth Gregory	Nicola Beddoe	1988
Beti Griffiths	Margaret Williams	1981–1986
Cathryn Griffiths	Mari Emlyn	1981–1982
Colin Griffiths	David Lyn	1975–1976, 1981–1982
Annest Griffiths	Dilys Price	1975–1976
Hazel Griffiths	Jennifer Lewis	1996, 1999–2002, 2007
Iolo Griffiths	Terry Dyddgen-Jones	1975–1976
Melanie Griffiths	Elin Jones	2000
Carol Gwyther	Rhian Morgan	1984–1992
Herbert Gwyther	Alwyn Jones	1977–1987
Sandra Gwyther	Sian Meredydd	1982–1984
Beti Harries	Buddyg Williams	1974–1975
Cadi Harries (née Morris)	Betsan Jones	1974–1976
Dillwyn Harries	Haydn Edwards	1974–1991
Gareth Harries	Jonathan Morgan / Ioan Gruffudd / Rhodri Wyn Miles	1975–1993, 1995, 1996–1997, 2000, 2002, 2003
Reg Harries	Huw Ceredig	1974–2003
Rhian Harries	Rhian Samuel / Catherine Jones / Debbie Jones	1979–1995, 1997–2004, 2007
Sabrina Harries	Gillian Elisa[11]	1974–1984, 1987, 1988, 1999–2010
Wayne Harries	Dewi 'Pws' Morris	1974–1987
Jordan Hill	Robert Marrable	1999–2000
Paul Hill	Ali Yassine	1999–2000
Darren Howarth	Huw Euron	1999–2007, 2013–2014, 2015, 2018
Julie Hughes	Grug Maria / Ruth Lloyd	2002–2007, 2015, 2016, 2018
Luned Hughes	Rhianna Loren	2019
Rhiannon Hughes	Heledd Owen	2002–2003, 2007
Sheryl Hughes	Lisa Victoria	2001–2018
Huw Humphries	Dyfan Roberts	1998–1999
Steffan Humphries	Huw Garmon	1997–2004
Cliff James	Clive Roberts	1974–1979
Glyn James	Ieuan Rhys	1983–1996
Gwenllian James	Megan Soffia Evans	1989–1993, 1994
Delme Jenkins	Geraint Eckley / Gwyn Vaughan	1993, 1994, 1996, 2001, 2002
Dora Jenkins	Olive Michael	1984–1996
Gareth Jenkins	Iwan Tudor	1999–2000
Huw "Jinx" Jenkins	Mark Flanagan	2005–2015
Lowri Jenkins	Meleri Bryn	1996, 1999–2002
Rita Jenkins	Olwen Medi	1976, 1985–1993
Tal Jenkins	Ernest Evans	1975–1996
Derek Jones	Hywel Emrys	1988–2006, 2009, 2012
Dyfan "Dyff" Jones	Dewi Rhys	1993–2000
Ricky Jones	Evan Rhys Coxley / Tomos West	2005–2019
Sian Jones	Sharon Morgan	1978
Stacey Jones	Shelley Rees	1993–2007, 2014, 2016, 2017
Gladys Lake	Iona Banks	1976–1989, 1991
Idwal Lake	Stan Hughes	1986, 1989
Jinnie Lake	Catrin Dafydd	1986
Jane Leonard	Nia Caron	1990
Colin Lewis	Dyfed Thomas	1989–1990
Eddie Lewis	Meic Povey	1991–1994, 1996
Gwyn Lewis	Emyr Bell	2003–2007
Hywel Lewis	Glyn Nicholas	1977
Laura Lewis	Beryl Williams	1977
Scott Lewis	Alex Harries	2009–2011, 2012
Beth Leyshon	Eirlys Britton	1977–1993, 1994
Clare Leyshon	Margaret John	1977–1978
Gwyn Leyshon	Gareth Bebb	1977–1978
Viv Leyshon	Geraint David	1977–1978
Cilla Lloyd	Karen Elli	1997–1998, 2000–2001
Jon Markham	Steffan Rhodri	1995–1996, 1998
Bleddyn Matthews	Dewi Rhys Williams	1996, 1997, 2000–2004
Llew Matthews	Rhys Parry Jones	1988–1989, 1992–2001
Nia Matthews	Meleri Evans	1993, 1996–1999
Charles McGurk	Mei Jones	1997
Jean McGurk	Iola Gregory	1987–1997, 1999, 2002
Kirstie McGurk	Catherine Tregenna	1988–1990, 1993, 1997
Sean McGurk	Gwyn Derfel	1991–1993
Fiona Metcalfe	Lydia Lloyd Parry	1992–1999
Jamie Metcalfe	Rhys Bleddyn	1994
Laura Metcalfe	Christine Pritchard	1994, 1999
Oliver Metcalfe	Geoffrey Morgan	1994
Bethan "Non" Mererid	Gwawr Loader	2017–2018
Brandon Monk	Nic McGaughey	2002–2011
Chester Monk	James Wilbraham	2002–2018, 2019
Catrin Monk	Emily John	2003–2019
Gill Morgan	Mair Rowlands	1996–1998
Lisa Morgan	Beth Robert	1990–1991, 1996–2000, 2019
Owen Morgan	Ioan Evans	2004–2006
Tony Morgan	Danny Grehan	1994–1996
Morgan Morgans	Rhys Devlin	1978–1979
Alun Morris	Dorien Thomas	1983–1984
Glan Morris	Cadfan Roberts	1989–1996
Teg Morris	Yoland Williams	1991, 1992, 1993, 1994–2004
Beryl Nicholas	Iris Jones	1997–2004
Alison Owen	Manon Prysor	2000–2002
Elin Owen	Alexandra Roach	2001–2002
Ceinwen Owen	Nesta Harris	1977, 1978, 1981, 1984, 1986–1989
Rob Owen	Rolant Prys	2000–2002
Harri Parri	Charles Williams	1974–1989
Alex Parry	Ian Saynor	1994, 1997
Karen Parry	Rhian Jones	1992–2001, 2002, 2003
Olwen Parry	Toni Carrol	1989, 1992–1995, 1997, 2000
Wiliam Parry	Aled Bidder	2014–2016
Rod Phillips	Geraint Owen	1991–1995, 1996, 1998, 1999
Meic Pierce	Gareth Lewis	1975–1994, 1999–2015
John Powell	Dennis Birch	1987–1989
Kevin Powell	Iwan "Iwcs" Roberts	1988, 2007–2014, 2015, 2016, 2018
Meinir Powell	Ruth Lloyd	1997–1998
Alan Price	Meredudd Jones	2000
Rachel Price	Judith Humphreys	1995–1998
Tom Price	Eric Wyn	1996
Arwel Pritchard	Gwyn Parry	1989, 1996
Elgan Pritchard	Bryn Fôn	2017–2018
Nellie Pritchard	Beti Jones	1980
Angela Probert	Tara Bethan	2011–2016, 2018–2019
Courtney Probert	Katie Duffin	2011–2016
Jim Probert	Alun ap Brinley	2011–2020
Barry John Probert	Aled Rhydian Lloyd / Geraint Morgan	1982–1993
Kevin Probert	Wyn Bowen Harries	1982–1986
Gwyn Prosser	Eryl Huw Phillips	1989–1991
Ted Prosser	Stewart Jones	1990–1991
Gareth Protheroe	Edward Thomas	1986–1990
Denzil Rees	Gwyn Elfyn	1984–2012
Marian Rees	Buddyg Williams	2001–2016
Ann Rhys	Nia Ceidiog	1983–1984
Cadno Richards	Catrin Powell	2006–2018
Dwayne Richards	Darryl Shute / Paul Morgans	2000, 2004–2005, 2008–2009
Norman Roberts	Glyn Pritchard	1991–1992, 2011–2012
Val Roberts	Morfudd Hughes	2007–2008, 2010, 2011, 2013, 2015, 2019
Nesta Roberts	Catrin Mara	2006–2010
Dewi Roderick	William Thomas	1974–1977, 1980–1984
Cai Rossiter	Rhys ap William	1996, 2002–2010
Rhydian Samuel	Aneirin Hughes	1991–1993
Ivor Seymore	Elwyn Williams	1983–1988
Josh Smith	John Ogwen	2017, 2018, 2019
Agnes Spotelli	Siân Owen	1978–1982
Ron Steadman	Wayne Cater	1996–1997, 2006
Geraint Stephens	Phil Reid	1997–2002
Edgar Sutton	Gari Williams	1979–1985
Gethin Thomas	Simon Watts	2010–2018
David Tushingham	Islwyn Morris	1974–1996, 1999–2002
Maggie Tushingham	Harriet Lewis[12]	1974–1996
Billy Unsworth	John Biggins[13]	1990, 1996
Marlene Unsworth	Ella Hood	1990
Ron Unsworth	Bernard Latham	1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1996, 1999, 2001
Gina Walters	Catrin Fychan	1991–1998
Maureen Walters	Rebecca Harries	1996–1999, 2012
Neville Walters	Aled Rhys Jones	1986–1988
Clem Watkins	Glan Davies	1988–1997
David White	Ian Staples	2003
Gwen White	Betsan Llwyd[14]	2002–2003
Huw White	Rhys Hartley	2002–2013, 2014
Macs White	Iwan Rheon / Rhys Bidder	2002–2004, 2008–2013, 2017
Brian Wilcox	Ioan Hefin	1996–1997
Delyth Wilcox	Nia Samuel	1996–1997