Rhestrir yma enwau llefydd sy'n gyfan gwbl neu'n rhannol o darddiad Celtaidd. Mae'r enwau hyn i'w cael ledled cyfandir Ewrop, Ynys Prydain, Iwerddon, Anatolia ac, yn ddiweddarach, trwy rannau eraill o'r byd nad oedd yn cael ei feddiannu'n wreiddiol gan y Celtiaid.
Celteg *briga 'bryn, lle uchel' > Cymraeg bri 'anrhydeddus, uchel ei barch' (ddim yn perthyn yn uniongyrchol i'r Gymraeg bryn), Gwyddeleg brí 'bryn; cryfder, egni, arwyddocâd'
brigant- 'uchel, aruchel, dyrchafedig'; yn cael ei ddefnyddio fel enw dwyfol benywaidd, wedi'i droi'n Brigantia yn Lladin, Hen Wyddeleg Brigit 'dyrchafedig un', enw duwies.
Celteg *brīwa 'pont'
Celteg *dūnon 'caer' > Cymraeg dinas a din 'caer', Gwyddeleg dún 'caer'
Celteg *duro- 'caer'
Celteg *kwenno- 'pen' > Brythoneg * penn-, Cymraeg pen, Gwyddeleg ceann
Celteg *magos 'maes' > Cymraeg maes, Gwyddeleg magh 'gwastatir'
Celteg *windo - 'gwyn, teg, bendith' > Cymraeg gwyn/wyn/gwen/wen, Hen Wyddeleg find, Gwyddeleg fionn 'teg'
Rouen < Rotomagus, [3] weithiau Ratómagos neu Ratumacos (ar ddarnau arian llwyth y Veliocassi). Gall fod yn roto-, y gair am 'olwyn' neu 'ras', cf. Hen Wyddeleg roth 'olwyn, ras' neu'r Gymraeg rhod 'olwyn' 'ras'. Mae Magos yn sicrach yma: 'maes' neu 'marchnad' yn ddiweddarach cf. Hen Wyddeleg mag (genidol maige ) 'maes', Hen Lydaweg ma 'lle'. Gallai'r holl beth olygu 'hippodrome', 'cae ras' neu 'farchnad olwynion'.[4]
Samarobrīva (Lladin), Amiens, Somme, bellach = "Pont ar [afon] Somme": enw afon Samara + Celteg *brīwa 'pont'.
Vandœuvres, Vendeuvre < vindo-briga 'y gaer wen'
Verdun, Lladin "Virodunum" neu "Verodunum", ail elfen o'r Gelteg *dūnon 'caer'.
Vernon < Vernomagus. Mae sawl Vernon arall yn Ffrainc, ond maent yn dod yn uniongyrchol o Vernō 'lle'r coed gwern'. 'gwastadedd y coed gwern'. uernā 'gwernen', Hen Wyddeleg fern, Llydaweg a Chymraeg gwern Cymraeg, Tafodieithoedd Ffrangeg verne / vergne .
Veuves, Voves, Vion
Yr Almaen
Alzenau
O'r Gelteg alisa 'gwern'. ( Cymharer yr Almaeneg modern Erlenbach) a'r Hen Uchel Almaeneg aha, 'dŵr sy'n llifo'.
Mae rhai wedi gweld yr enw hwn fel ffurf gymysgryw yn cynnwys ffurf Geltaidd ac ôl- ddodiad Germanaidd sef -ingen.[5] Gall hyn fod yn wir, oherwydd rhwng yr 2il a'r 4edd ganrif, cafodd yr ardal o amgylch tref brifysgol Almaeneg Tübingen heddiw ei setlo gan lwyth Celtaidd gydag elfennau llwythol Germanaidd yn gymysg. Mae'n bosibl y gallai'r elfen tub- yn Tübingen godi o'r Gelteg dubo-, 'tywyll, du; trist; gwyllt'. Fel a geir yn yr enwau llefydd Eingl-Wyddelig Dulyn (Dublin), Devlin, Dowling, Doolin a Ballindolin. Dichon fod cyfeiriad yma at dywyllwch dyfroedd yr afon sydd yn llifo yn ymyl y dref; os felly, yna gellir cymharu'r enw â'r Saesneg Tubney, Tubbanford, Tub Mead a Tub Hole yn Lloegr . Cymharer Lladin diweddar y Werin tubeta 'cors', o'r Galeg. Ceir y gwraidd yn yr Hen Wyddelegdub > Gwyddelegdubh, Hen Gymraegdub > Cymraegdu, Hen Gernywegduw > Canol Cernywegdu, LlydawegduGalegdubo-, dubis, i gyd yn golygu 'du; tywyll'
Hwngari
Hercynium jugum (Lladin)
O'r Gelteg *(φ)erkunos 'derw' neu enw dwyfol Perkwunos + jugum Lladin 'copa'
Yr Eidal
Brianza, Lombardi, Lladin Brigantia
O'r Gelteg *brigant - 'uchel, aruchel, dyrchafedig' (neu enw dwyfol, Brigantia)
Efallai o'r Gelteg *genu- 'genau, aber'. (Fodd bynnag, mae'n debyg bod yr enw lle Liguraidd hwn, yn ogystal ag enw Genava (Genefa bellach), yn deillio o'r gwreiddyn Proto-Indo-Ewropeaidd *ĝenu- 'knee', gweler Pokorny, IEW .)
Milano, Lombardi, Cymraeg Milan, Lladin Mediolanum
Ansicr. Mae'r elfen gyntaf yn edrych fel Lladin medius 'canol'. Gall yr ail elfen fod yn Geltaidd, *landā 'tir, lle' (Cymraeg llan); neu, *plan- > *lan-, cytras Celtaidd o'r Lladin plānus 'gwastatir', gyda cholled Celtaidd nodweddiadol o /p/.
Portiwgal Portū (porthladd) + Cale, mam dduwies y bobl Geltaidd, a oedd wedi'i harfogi â morthwyl, ac a ffurfiodd fynyddoedd a dyffrynnoedd. Mae hi'n cuddio yn y creigiau. Mam Natur. Enwau eraill: Cailleach (Calicia/Galiza), Cailleach-Bheur, Beira (tair talaith Portiwgaleg y Rhanbarth Mynydd Canolog sy'n gyfystyr â thalaith Lusitania).
O'r Gelteg *beira- enw arall Cailleach/Cale, Cailleach-Bheura neu Beira, Duwies Geltaidd mynyddoedd, dŵr a Gaeaf. Tair o daleithiau Portiwgal: Beira-Baixa, Beira-Alta a Beira-Litoral
Boian yn Sibiu, Boianu Mare yn Sir Bihor, pentrefi yn dod o Boii
dinas Calan yn Hunedoara .
Deva, prifddinas Hunedoara, yn wreiddiol yn ddinas y Daciaid
Galați
Noviodunum, Isaccea bellach, oedd yn golygu "caer newydd" nowijo- + dūn-.
Afon Timiř yn Banat .
Serbia
Singidunum (Lladin), Beograd bellach, Saesneg Belgrade
Daw'r ail elfen o'r Gelteg *dūnon 'caer'
Slofenia
Celje, O'r enw a ladineiddiwyd, Celeia, yn ei thro o *keleia, sy'n golygu 'cysgod' yn y Gelteg
Neviodunum (Lladin), Drnovo bellach
Daw'r ail elfen o'r Gelteg *dūnon 'caer'
Sbaen
Asturias a Cantabria
Deva, nifer o afonydd yng ngogledd Sbaen, a Pontedeva, Galicia, Sbaen .
O'r Gelteg *diwā- ' dduwies; sanctaidd, dwyfol'
Mons Vindius (Mynyddoedd Cantabria bellach), gogledd orllewin Sbaen. O'r Gelteg *windo- 'gwyn'.
Castile
Segovia, Castile a León, Sbaen, Groeg Segoubía. O * segu-, tybir ei fod yn air Celteg am 'fuddugoliaethus', 'cryfder' neu 'sych' (damcaniaethau).
Galicia
Tambre, afon yn Galicia (Sbaen), Lladin Tamaris. O bosibl o'r Gelteg *tames- 'tywyll' ( cf. Celteg *temeslos > Cymraeg tywyll). Damcaniaethau eraill.
O Grove, Galicia, Sbaen, Ogrobre Lladin Canoloesol 912.[7] O'r Gelteg *iawn-ro- 'aciwt; penrhyn' [8] a'r Gelteg *brigs 'bryn'.
Bergantiños, Galicia, Sbaen, Lladin Canoloesol Bregantinos 830. O'r enw Celtaidd *brigant - 'uchel, aruchel, dyrchafedig', neu enw dwyfol Brigantia, neu o'r Gelteg *brigantīnos 'pennaeth, brenin'. [9]
Dumbría, Galicia, Sbaen, Donobria Lladin Canoloesol 830. O'r Gelteg *dūnon 'caer' + Celtaidd *brīwa 'pont'.
Val do Dubra ac Afon Dubra, Galicia. O'r Gelteg *dubr- 'dŵr', *dubrās 'dyfroedd'.
Monforte de Lemos (rhanbarth), Galicia, Sbaen, Lladin Lemavos, ar ôl llwyth lleol y Lemavi. O'r Gelteg *lemo- ' llwyfen '.
Nendos (rhanbarth), Galicia, Sbaen, Nemitos Lladin Canoloesol 830. O'r Gelteg *nemeton 'noddfa'.
Noia, Galicia, Sbaen, Groeg Nouion.[10] O'r Gelteg *nowijo- 'newydd'.
Y Swistir
Mae gan y Swistir, yn enwedig Llwyfandir y Swistir, lawer o enwau llefydd Celtaidd (Galeg). Daeth haenau newydd o enwau Lladin ar ben yr hen haenen hon yn y cyfnod Rhufeinig Gâl,[11] ac, o'r cyfnod canoloesol, haen o enwau Almaeneg Alemanaidd[12] a Romáwns[13].
Gyda rhai enwau, y mae ansicrwydd ai Galeg ai Lladin yw'r tarddiad. Mewn rhai achosion prin, fel Frick, y Swistir, bu hyd yn oed awgrymiadau cystadleuol o etymolegau Galeg, Lladin ac Alemannig.[14]
Enghreifftiau o enwau llefydd â tharddiad Galeg sefydledig:
Solothurn, o Salodurum. Mae'r elfen -durum yn golygu "drysau, gatiau; palisâd; tref". Mae geirdarddiad yr elfen salo yn aneglur.
Windisch, Aargau, Lladin Vindonissa: yr elfen gyntaf o *windo- "gwyn"
Winterthur, Zürich, Lladin Vitudurum neu Vitodurum, o vitu "helyg" a durum
Yverdon-les-Bains, o Eburodunum, o eburo- "ywen" a dunum "caer". [15]
Zürich, Lladin Turicum, o enw personol Galeg Tūros
Limmat, o Lindomagos "llyn-gwastadedd", yn wreiddiol enw'r gwastadedd a ffurfiwyd gan afon Linth a Llyn Zurich.
Yr Alban
Yn Ucheldiroedd yr Alban,Gaeleg yw mwyafrif helaeth enwau llefydd. Mae enwau Gaeleg yn gyffredin trwy weddill yr Alban hefyd, yn ogystal ag enwau Picteg yn y gogledd-ddwyrain, ac enwau Brythoneg yn y de.
Cernyw
Daw mwyafrif helaeth enwau llefydd Cernyw o'r iaith Gernyweg.
Prósper, Blanca María (2002). Lenguas y Religiones Prerromanas del Occidente de la Península Ibérica. Universidad de Salamanca. t.375. ISBN978-84-7800-818-6.
Frick has been derived from (a) a Celtic word for "confluence", cognate with fork, (b) an Alemannic personal name Fricco and (c) Latin ferra ricia "iron mine, ironworks".
Bernhard Maier, Kleines Lexikon der Namen und Wörter keltischen Ursprungs, 2010, p. 51.
Julius Pokorny, IEW (1959:325), s.v. "ē̆reb(h)-, ō̆rob(h)- 'dark reddish-brown colour'": "alb.-ligur.-kelt.-germ. eburo- 'rowan, mountain ash, yew, evergreen tree with poisonous needles'."
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
