From Wikipedia, the free encyclopedia
Rakovi kože su kanceri koji nastaju iz kože. Nastaju zbog razvoja abnormalnih ćelija koje imaju sposobnost invazije ili širenja na druge dijelove tijela.[3] Postoje tri glavna tipa karcinoma kože: karcinom kožnih baznih ćelija (BCC), karcinom skvamoznih ćelija (SCC) i melanom.[4]
| Rak kože | |
|---|---|
| Drugi nazivi | Kožni kancer |
 | |
| Rak baznih kožnih ćelija. Obratiti pažnju na biserni izgled i telangiektaziju | |
| Specijalnost | Onkologija i dermatologija |
| Simptomi | Baznoćelijski: bezbolno uzdignuto područje kože koje može biti sjajno s malim krvnim sudom koji prelazi preko njega ili ulceracijom Skvamoznoćelijski : tvrda kvržica sa ljuskavim vrhom Melanom: madež koji je promijenjen u veličini, obliku, boji ili ima nepravilne ivice |
| Vrste | Baznoćeljski karcinom kože (BCC), karcinom skvamoznih ćelija (SCC), melanom |
| Uzroci | Ultraljubičasto zračenje od sunca ili u solarijima |
| Faktori rizika | Svijetla koža, loša imunska funkcija |
| Dijagnostička metoda | Biopsija tkiva |
| Prevencija | Smanjenje izloženosti ultraljubičastom zračenju, krema za sunčanje |
| Tretman | Operacija, radioterapija, fluorouracil |
| Prognoza | Neizvjesna |
| Frekvencija | 5,6 miliona (2015)[1] |
| Smrtnost | 111.700 (2015)[2] |
Postoje tri glavna tipa raka kože: karcinom baznih ćelija (rak baznih ćelija) (BCC), karcinom skvamoznih ćelija (karcinom pločastih ćelija) (SCC) i maligni melanom.
| Rak | Opis | Ilustracija |
|---|---|---|
| Karcinom bazalnih ćelija | Obratiti pažnju na bisernu prozirnost do mesnate boje, sitne krvne sudove na površini, a ponekad i ulceracije koje mogu biti karakteristike. Ključni pojam je translucencija. |  |
| Karcinom skvamoznih kožnih ćelija | Obično se manifestira kao crvena, ljuskasta mrlja ili kvrga. Često vrlo brzo rastući tumor. |  |
| Maligni melanom | Obično su asimetričnog oblika i/ili distribucije pigmenta, s nepravilnim rubom, varijacijama u boji i često većeg promjera od 6 mm.[5] |  |
Karcinomi baznih ćelija najčešće su prisutni na područjima kože izloženim suncu, posebno na licu. Oni rijetko metastaziraju i rijetko uzrokuju smrt. Lahko se liječe operacijom ili zračenjem. Karcinom kože skvamoznih ćelija je takođe čest, ali mnogo rjeđi od karcinoma baznih ćelija. Metastaziraju češće nego BCC. Čak i tada, stopa metastaza je prilično niska, sa izuzetkom SCC-a usne, uha i kod osoba sa imunosupresijom. Melanom je najrjeđi od tri uobičajena karcinoma kože. Često metastaziraju i potencijalno uzrokuju smrt kada se šire.
Manje uobičajeni karcinomi kože uključuju: dermatofibrosarcom protuberans, karcinom Merkelovih ćelija, Kaposijev sarkom, keratoakantom, tumore vretenastih ćelija, karcinom lojne žlijezde, karcinom, Pagetovu bolest dojke, atipski fibroksantom, lejomiosarkom, i angiosarkom i porokarcinom.
BCC i SCC često nose UV-signaturnu mutaciju koja ukazuje da su ovi karcinomi uzrokovani UVB zračenjem putem direktnog oštećenja DNK. Međutim, maligni melanom je pretežno uzrokovan UVA zračenjem putem indirektnog oštećenja DNK. Indirektno oštećenje DNK uzrokovano je slobodnim radikalima i reaktivnim vrstama kisika. Istraživanja pokazuju da apsorpcija tri sastojka za zaštitu od sunca u kožu, u kombinaciji sa 60-minutnim izlaganjem UV zračenju, dovodi do povećanja slobodnih radikala u koži, ako se nanosi u premaloj količini i prerijetko.[6] Međutim, istraživači dodaju da novije kreme često ne sadrže ove specifične spojeve, te da kombinacija drugih sastojaka ima tendenciju da zadrži spojeve na površini kože. Također dodaju da česta ponovna primjena smanjuje rizik od nastanka radikala.
Postoji niz različitih simptoma raka kože. To uključuje promjene na koži koje ne zacjeljuju, ulceracije na koži, promijenjenu boju kože i promjene u postojećim mladeža, kao npr. nazubljeni rubovi mladeža, povećanje mladeža, promjene boje, način na koji se osjeća ili krvari. Drugi uobičajeni znakovi raka kože mogu biti bolna lezija koja svrbi ili peče i velika smećkasta mrlja s tamnijim mrljama.[7]
Rak kože baznih ćelija (BCC) obično se manifestuje kao uzdignuta, glatka, biserna izbočina na koži izloženoj suncu: glava, vrat, torzo ili ramena . Ponekad se unutar tumora mogu vidjeti mali krvni sudovi (zvani telangiektazija). Često se razvijaju kore i krvarenje u centru tumora. Često se pogrešno smatra ranom koja ne zacjeljuje. Ovaj oblik raka kože je najmanje smrtonosan i uz pravilan tretman može se eliminirati, često bez značajnih ožiljaka.
Rak kožnih skvamoznih ćelija (SCC) je obično crvena, ljuskava, zadebljana mrlja na koži izloženoj suncu. Neki su čvrsti tvrdi čvorići i kupole u obliku keratoakantoma. Može doći do ulceracije i krvarenja. Kada se SCC ne liječi, može se razviti u veliku masu. Rak skvamoznih ćelija je drugi najčešći rak kože. Opasan je, ali ni približno opasan kao melanom.
Većina melanoma se sastoji od različitih boja od nijansi smeđe do crne. Mali broj melanoma je ružičaste, crvene ili mesnate boje; oni se nazivaju amelanotonski melanom i imaju tendenciju da budu agresivniji. Znakovi upozorenja malignog melanoma uključuju promjenu veličine, oblika, boje ili visine mladeža. Drugi znakovi su pojava novog mladeža u odrasloj dobi ili bol, svrab, ulceracija, crvenilo oko mjesta ili krvarenje na tom mjestu. Često korištena mnemonika je "ABCDE", gdje je A za "asimetrične", B za "granice" (nepravilan: "znak obale Mainea"), C za "boju" (raznobojan), D za "prečnik" (veći od 6 mm – veličine gumice olovke) i E za "evoluciju",[8][9]
Merkelovoćelijski karcinomi su najčešće brzo rastuće, neosetljive crvene, ljubičaste ili kožne kvrge koje nisu bolne niti svrbe. Mogu se zamijeniti za cistu ili drugi tip raka.[10]
Ultraljubičasto zračenje uzrokovano izlaganjem suncu primarni je ekološki uzrok raka kože.[11][12][13][14] To se može dogoditi u profesijama kao što je poljoprivreda. Ostali faktori rizika koji imaju ulogu uključuju:
Maligni epitelni tumor koji primarno nastaje u epidermu, u skvamoznoj sluznici ili u područjima skvamozne metaplazije naziva se karcinom skvamoznih ćelijaa.[20]
Makroskopski, tumor je često povišen, gljivast, ili može biti ulcerisan sa nepravilnim granicama. Mikroskopski, tumorske ćelije uništavaju baznu membranu i formiraju listove ili kompaktne mase koje prodiru u susjedno vezivno tkivo (dermis). U dobro diferenciranim karcinomima, tumorske ćelije su pleomorfne/atipske, ali nalik na normalne keratinocite iz bodljikavog sloja (velike, poligonske, sa obilnom eozinofilnom (ružičastom) citoplazmom i centralnim jedrom).[20] Njihovo odlaganje ima tendenciju da bude slično onom kod normalne epiderme: nezrele/bazne ćelije na periferiji, koje postaju zrelije do centra tumorskih masa. |Tumorske ćelije se transformišu u keratinizovane skvamozne ćelije i formiraju okrugle čvorove sa koncentričnim, laminskim slojevima, zvanim "ćelijska gnijezda" ili "epitelni/keratinozni biseri". Okolna stroma je smanjena i sadrži upalni infiltrat (limfocite). Slabo diferencirani skvamozni karcinomi sadrže više pleomorfnih ćelija i nemaju keratinizaciju.[20]
Molekulski faktor uključen u proces bolesti je mutacija gena PTCH1 koji ima važnu ulogu u signalnom putu zvanom zvučni jež.[21]
Dijagnoza se postavlja biopsijama i histopatološkim pregledima.
Neinvazivni metodi otkrivanja raka kože uključuju fotografiju, dermatoskopiju, sonografiju, konfokusnu mikroskopiju, Ramanovu spektroskopiju, fluorescentnu spektroskopiju, teraherc spektroskopiju, optičku koherentnu tomografiju, tehniku multispektarskog snimanja, termografiju, električnu bioimpedanciju i kompjutersko skidanje trakom-potpomognutu analizu.[22]
Dermatoskopija može biti korisna u dijagnostici karcinoma baznih ćelija uz pregled kože.[23]
Nema dovoljno dokaza da je u dijagnostici melanoma ili karcinoma skvamoznih ćelija korisna optička koherentna tomografija (OCT). OCT može imati ulogu u dijagnosticiranju karcinoma baznih ćelija, ali je potrebno više podataka da bi se to podržalo.[24]
Razvijeni su kompjuterski potpomognuti dijagnostički uređaji koji analiziraju slike sa dermatoskopa ili spektroskopije i mogu ih koristiti dijagnostičari kao pomoć u otkrivanju raka kože. Utvrđeno je da su CAD sistemi vrlo osjetljivi u otkrivanju melanoma, ali imaju visoku stopu lažno pozitivnih rezultata. Još uvijek nema dovoljno dokaza da se preporuči CAD u usporedbi s tradicijskim dijagnostičkim metodima.[25]
Visokofrekventni ultrazvuk (HFUS) je nejasno upotrebljiv u dijagnostici raka kože.[26] Nema dovoljno dokaza za refleksijsku konfokusnu mikroskopiju za dijagnosticiranje karcinoma baznih ili skvamoznih ćelija ili bilo kojeg drugog karcinoma kože.[27]
Liječenje ovisi o specifičnoj vrsti raka, lokaciji raka, dobi osobe i da li je rak primarni ili recidiv. Za mali rak baznih ćelija kod mlade osobe može biti indicirano liječenje s najboljom stopom izlječenja (Mohsova operacija ili CCPDMA). U slučaju starijeg nemoćnog muškarca s višestrukim kompliciranim medicinskim problemima, karcinom nosa koji se teško izrezuje može zahtijevati terapiju zračenjem (nešto niža stopa izlječenja) ili nikakvo liječenje. Lokalna hemoterapija može biti indikovana za veliki površinski karcinom baznih ćelija radi dobrog kozmetičkog ishoda, dok može biti neadekvatna za invazivni čvorićni karcinom baznih ćelija ili invazivni karcinom skvamoznih ćelija. Općenito, melanom slabo reaguje na zračenje ili hemoterapiju.
Za bolesti niskog rizika, radioterapija (vanjska radioterapija[28] ili brahiterapija), lokalna hemoterapija (imikvimod ili 5-fluorouracil) i krioterapija (zamrzavanje raka) mogu pružiti adekvatnu kontrolu bolesti; svi oni, međutim, mogu imati niže ukupne stope izlječenja od određenog tipa operacija. Drugi modaliteti liječenja kao što su fotodinamička terapija, epidermalna radioizotopna terapija,[29] lokalna hemoterapija, elektrodesikacija i kiretaža mogu se naći u raspravama za karcinom baznih ćelija i karcinom skvamoznih ćelija.
Mohsova mikrografska hirurgija (Mohova hirurgija) je tehnika koja se koristi za uklanjanje karcinoma sa najmanjom količinom okolnog tkiva, a ivice se odmah proveravaju da bi se videlo da li je tumor pronađen. Ovo pruža mogućnost uklanjanja najmanje količine tkiva i pruža najbolje kozmetički povoljne rezultate. Ovo je posebno važno za područja gdje je višak kože ograničen, kao što je lice. Stope izlječenja su ekvivalentne širokoj eksciziji. Za izvođenje ove tehnike potrebna je posebna obuka. Alternativni metod je CCPDMA i može je obaviti patolog koji nije upoznat sa Mohovom hirurgijom. U slučaju bolesti koja se proširila (metastazirala), mogu biti potrebni daljnji hirurški zahvati ili hemoterapija.[30]
Tretmani za metastatski melanom uključuju biološke imunoterapijske agense ipilimumab, pembrolizumab, nivolumab, cemiplimab te BRAF inhibitore, kao što su vemurafenib i dabrafenib i MEK inhibitor trametinib.[31]
Stopa smrtnosti od karcinoma baznih i skvamoznih ćelija je oko 0,3%, što uzrokuje 2.000 smrtnih slučajeva godišnje u SAD. Za poređenje, stopa smrtnosti od melanoma je 15-20% i uzrokuje 6.500 smrtnih slučajeva godišnje.[32]:29,31 Iako je mnogo rjeđi, maligni melanom je odgovoran za 75% svih smrtnih slučajeva od raka kože.[33]
Stopa preživljavanja ljudi s melanomom ovisi o tome kada počnu liječenje. Stopa izlječenja je vrlo visoka kada se melanom otkrije u ranim fazama, kada se lako može ukloniti hirurški. Prognoza je nepovoljnija ako se melanom proširio na druge dijelove tijela.[34] Od 2003., ukupna petogodišnja stopa izlječenja za rekurentni karcinom baznih ćelija Mohovom mikrografskom operacijom bila je oko 95 posto.[35]
Australija i Novi Zeland pokazuju jednu od najviših stopa incidencije raka kože u svijetu, skoro četiri puta više od stopa registrovanih u Sjedinjenim Državama, UK i Kanadi. Oko 434.000 ljudi se liječi od nemelanomskog raka kože, a 10.300 se liječi od melanoma. Melanom je najčešći tip raka kod ljudi između 15 i 44 godine u obje zemlje. Incidencija raka kože je u porastu.[36] Incidencija melanoma među stanovnicima Aucklanda evropskog porijekla 1995. godine iznosila je 77,7 slučajeva na 100.000 ljudi godišnje, a predviđalo se da će se povećati u 21. stoljeću zbog "efekta lokalnog oštećenja ozonskog omotača u stratosferi i vremenskog odmaka od zloženosti suncu i razvoju melanoma."[37]
|
Bez podataka
<0,7
0,7–1,4
1,4–2,1
2,1–2,8
2,8–3,5
3,5–4,2
|
4,2–4,9
4,9–5,6
5,6–6,3
6,3–7
7–7,7
>7,7
|
Rak kože rezultira sa 80.000 smrtnih slučajeva godišnje od 2010. godine, od kojih je 49.000 uzrokovano melanomom, a 31.000 je uzrokovano nemelanomskim karcinomom kože,[39] This is up from 51,000 in 1990,[39]
Godišnje se u Sjedinjenim Državama dijagnosticira više od 3,5 miliona slučajeva raka kože, što ga čini najčešćim oblikom raka u toj zemlji. Svaki peti Amerikanac će razviti rak kože u nekom dijelu svog života. Najčešći oblik karcinoma kože je karcinom baznih ćelija, a zatim karcinom skvamoznih ćelija, Za razliku od drugih karcinoma, u Sjedinjenim Državama ne postoje Registar za bazni i skvamozni karcinom kože,[40]
U SAD-u je 2008. godine 59.695 ljudi imalo dijagnozu melanoma, a 8.623 osobe su umrle od njega,[41] U Australiji se svake godine prijavi više od 12.500 novih slučajeva melanoma, od kojih više od 1.500 umre od te bolesti, a Australija ima najveću učestalost melanoma po glavi stanovnika u svijetu,[42]
Iako stope mnogih karcinoma u Sjedinjenim Državama opadaju, incidencija melanoma nastavlja rasti, s približno 68.729 melanoma dijagnosticiranih 2004. prema izvještajima Nacionalnog instituta za rak,[43]
Melanom je peti najčešći rak u Velikoj Britaniji (oko 13.300 ljudi je dijagnosticirano s melanomom 2011. godine), a bolest čini 1% svih smrtnih slučajeva od raka (oko 2.100 ljudi je umrlo 2012.),[44]
Otprilike 2.000 ljudi umre od karcinoma baznih ili skvamoznih ćelija kože (nemelanomski karcinom kože) u Sjedinjenim Državama svake godine, stopa je opala posljednjih godina. Većina smrtnih slučajeva dogodi se ljudima koji su stariji i možda nisu bili kod ljekara dok se rak nije proširio; i ljudi sa poremećajima imunskog sistema.[40]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
