Замежны ўдзел у грамадзянскай вайне ў Сірыі — дыпламатычная, эканамічная, ваенная і іншая падтрымка або крытыка аднаго з бакоў замежнымі дзяржавамі, арганізацыямі і грамадзянамі.
З самага пачатку грамадзянскага супрацьстаяння ў Сірыі вясной 2011 года Расія аказвала дыпламатычную падтрымку Башару Асаду, блакуючы (сумесна з КНР) у Савеце Бяспекі ААН праекты антысірыйскіх рэзалюцыяў заходніх і арабскіх краін, якія прадугледжвалі накладанне санкцый альбо нават ваенную інтэрвенцыю супраць урада Башара Асада. Расія падтрымала сірыйскі ўрад пастаўкамі зброі, ваеннай тэхнікі і боепрыпасаў, а таксама арганізацыяй навучання спецыялістаў і прадастаўленнем ваенных саветнікаў[1].
Расійская ваенная аперацыя
З 2015 года Расія разгарнула ваенную аперацыю на тэрыторыі Сірыі. Асноўныя мэты — «барацьба з тэрарыстамі, стабілізацыя законнай улады ў краіне і стварэнне ўмоў для пошуку палітычнага кампрамісу»[2][3].
Гэтая аперацыя стала першай у гісторыі постсавецкай Расіі, калі расійскія вайскоўцы прынялі ўдзел у баявых дзеяннях за межамі былога СССР[4]. Як паказваў аўтарытэтны амерыканскі часопіс «Military Review», уступленне Расіі ў канфлікт супала з правядзеннем мадэрнізацыі і маштабных рэформаў расійскіх узброеных сіл. Ім прыйшлося прыступіць да баявой работы ва ўмовах недастатковага вопыту экспедыцыйных аперацый, абмежаваных магчымасцяў па далёкім забеспячэнні, забеспячэнню і задзейнічанню інфраструктуры аддаленага ТВД. Спачатку было зусім незразумела, акажуць ці тыя сілы, якія Расія зможа вылучыць для Сірыі, значны ўплыў на падзеі. Акрамя гэтага, самі расійскія вайскоўцы былі невысокага меркавання пра баяздольнасць сірыйскай арміі, а ўзаемадзеянне з Іранам і шыіцкіх рухам Хезбала значна ўскладняла каардынацыю намаганняў. Больш за тое, расійскае кіраўніцтва зрабіла ўсё, каб мінімізаваць шансы на ўцягванне краіны ў доўгатэрміновую кампанію. Для гэтага ў ходзе баявых дзеянняў падтрымлівалася магчымасць аператыўнага вываду ў любы момант усіх задзейнічаных сіл. Нават пасля сур’ёзных інвестыцый у сірыйскую інфраструктуру расійскі Генеральны штаб працягваў абмяжоўваць склад уведзенага вайсковага кантынгенту зыходзячы з прынцыпу мінімальнай неабходнасці. Як правіла, такая стратэгія грунтаваліся на няўдалым вопыце заходніх краін у ходзе экспедыцыйных войнаў на Блізкім Усходзе[5].
Тым не менш, як лічылі амерыканскія эксперты, уступленне Расіі ў канфлікт дазволіла радыкальным чынам змяніць накіраванасць і характар ваенных дзеянняў[5]. Уступленне Расіі ў вайну дапамагло сірыйскай урадавай арміі спыніць прасоўванне баевікоў ІД, а затым перайсці ў контрнаступленне, адбіўшы ў радыкалаў і апазіцыі большую частку краіны.
22 жніўня 2018 года Мінабароны РФ апублікавала відэасправаздачу аб выніках аперацыі УС РФ у Сірыі пад назвай «Вынікі ў лічбах». У ёй гаворыцца, што баявы вопыт у Сірыі атрымалі 63 012 расійскіх вайскоўцаў, з іх амаль палова (25 738 чалавек) — афіцэры. Таксама ў аперацыі ў Сірыі ўдзельнічалі 434 генералы. Праз групоўку войскаў у Сірыі прайшлі ўсе камандуючыя войскамі ваенных акругаў, агульнавайсковых армій і армій ВПС і СПА, камандзіры дывізій, а таксама 95% камандзіраў агульнавайсковых брыгад і палкоў. За час аперацыі быў апрабаваны 231 узор зброі, авіяцыя здзейсніла больш за 39 тыс. баявых вылетаў, сілы ВМФ — здзейснілі 189 баявых паходаў[6]. Поўныя даныя пра сілы, якія прыцягваліся для вядзення баявых дзеянняў у Сірыі, кіраўніцтвам УС РФ не раскрываліся[7].
У аперацыі на тэрыторыі САР задзейнічаны падраздзяленні ВПС, ССА, ВМФ, СПА, марской пяхоты, матастралковых і інжынерных войскаў, а таксама ваеннай паліцыі.
Падтрымка апазіцыі
Пра сваю падтрымку сірыйскай апазіцыі абвясцілі наступныя краіны:
У маі 2011 года, пасля абвастрэння сітуацыі ў Сірыі, Еўрасаюз упершыню ўвёў пакет санкцый у дачыненні да Сірыі, якія прадугледжвалі забарону на ўвоз у краіну «зброі і іншых сродкаў, якія могуць прымяняцца для рэпрэсій» з мэтай «прымусіць сірыйскі ўрад адмовіцца ад сілавога падаўлення незадаволенасці грамадзян і правесці сапраўдныя дэмакратычныя пераўтварэнні». У далейшым, санкцыі былі больш жорсткімі[9][10].
У пачатку кастрычніка таго ж года года прэзідэнт Сірыі Асад заявіў, што паўстанцы атрымліваюць зброю з Турцыі[11]. У лістападзе іранскі тэлеканал Press TV паведаміў, што Францыя накіравала ў Сірыйскую свабодную армію сваіх ваенных інструктараў[12].
У жніўні 2012 г. прэм’ер-міністр Францыі Жан-Марк Эйра паведаміў, што Францыя перадала «прадстаўнікам сірыйскага супраціву» сродкі сувязі і асабістай аховы, а таксама «некаторае абсталяванне»[13].
У лістападзе 2012 года, згодна з радыё «Голас Расіі», заходнія краіны «блакавалі асуджэнне тэрактаў у Сірыі».
Згодна Бі-бі-сі, у красавіку 2013 года, ЗША заявілі аб павелічэнні аб’ёмаў «гуманітарнай дапамогі несмяротнага характару» ССА. Мелася «неафіцыйная інфармацыя» аб правядзенні ў Іарданіі падрыхтоўкі яе «байцоў пад кіраўніцтвам амерыканскіх ваенных інструктараў»[14].
Аперацыя заходняй кааліцыі
З 22 верасня 2014 года ЗША і шэраг іншых заходніх (Вялікабрытанія, Францыя, Турцыя, Аўстралія, Канада і інш.) і арабскіх (Марока, ААЭ, Катар, Іарданія, Бахрэйн) дзяржаў разгарнулі ваенную аперацыю ў Сірыі, з афіцыйна заяўленай мэтай барацьбы супраць тэрарыстычнай арганізацыі «Ісламская дзяржава», а таксама звязаных з «Аль-Каідай» групавак «Фронт ан-Нусра» і «Харасан»; аперацыя праводзілася без афіцыйнай згоды сірыйскага кіраўніцтва. Ажыццяўлялася нанясеннем ракетна-бомбавых удараў па населеным пунктам і базам, кантраляваным названымі арганізацыямі. ВПС кааліцыі, у тым ліку, бамбілі пазіцыі арміі Сірыйскай Арабскай Рэспублікі (тлумачыцца памылкамі) і збівалі самалёты ВПС Сірыі.
Удзел заходняй кааліцыі ў сірыйскім канфлікце абмяжоўваецца авіяналётамі, хоць не аднойчы ў Сірыі былі заўважаны наземныя сілы і спецпадраздзяленні краін НАТА[15][16]. Нанясеннем авіяўдараў па аб’ектах на сірыйскай тэрыторыі ў рамках ваеннай аперацыі супраць «Ісламскай дзяржавы» ажыццяўляла Цэнтральнае камандаванне Узброеных сіл ЗША.
Акрамя нанясення авіяўдараў па джыхадзісцкім фарміраванням, ЗША дапамаглі курдам на поўначы Сірыі стварыць баяздольныя фарміраванні, якія правялі паспяховае наступленне на тэрыторыі, падкантрольнай «Ісламскай дзяржаве». Амерыканскае камандаванне таксама не хавала, што адна з мэтаў прысутнасці амерыканскіх войскаў у Сірыі — процівага іранскаму ўплыву, «Хезбале», праіранскім шыіцкіх групоўкам, якія падтрымлівалі рэжым Асада[17][18].
За першыя 13 месяцаў аперацыі ў выніку авіяўдараў, па даных ЗША, былі забіты каля 3700 ісламарадыкалаў, у тым ліку 3276 баевікоў ІД і 374 члена «Аль-Каіды».
Уначы 7 красавіка 2017 г. пасля хімічнай атакі ў Ідлібе па сірыйскай авіябазе «Эш-Шайрат» у мухафазе Хомс быў нанесены авіяўдар крылатымі ракетамі «Тамагаўк». Загад на нанясенне авіяўдару аддаў Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп[19]. Ракеты былі накіраваны на інфраструктуру і былі забяспечаны як асколачна-фугаснымі, так і касетнымі боепрыпасамі. У выніку ўдару былі знішчаны ад 9 да 20 самалётаў сірыйскіх ВПС, узлётна-пасадачная паласа не была пашкоджана, частка самалётаў таксама засталася без пашкоджанняў[20]. Паводле даных сірыйскага ўрадавага агенцтва SANA, ахвярамі ўдару сталі дзевяць мірных жыхароў, у тым ліку чацвёра дзяцей. Раненні атрымалі прынамсі сем чалавек[21].
У верасні 2017 Дамаск, у асобе намесніка кіраўніка МЗС Сірыі Фейсала Мекдада, запатрабаваў ад ЗША вывесці з Сірыі амерыканскіх вайскоўцаў[22].
У снежні 2018 прэзідэнт ЗША Д. Трамп аб’явіў аб вывадзе амерыканскіх войскаў з САР[23].
У маі 2012 года іранскія афіцыйныя асобы адпрэчвалі абвінавачванні Захаду ў ваеннай і тэхнічнай падтрымцы праўлення Б. Асада з пачатку хваляванняў у Сірыі, заяўляючы, што гаворка ідзе толькі аб маральнай падтрымцы[24]. Аднак пазней, Ismail Gha'ani, камандзір падраздзялення Іранскай рэвалюцыйнай гвардыі, пацвердзіў удзел іранскіх узброеных сілаў у канфлікце на баку сірыйскага ўрада. Інтэрв’ю, апублікаванае «напаўафіцыйным» навінавым агенцтвам «Isna», у наступным было ім выдаленае з сайта[24]. У верасні 2012 года падобнае пацверджанне паступіла ад кіраўніка Корпуса вартавых ісламскай рэвалюцыі (КВІР)[25].
28 жніўня 2013 года, у святле магчымай атакі ЗША і іх саюзнікаў, вярхоўны лідар Ірана аятала Алі Хаменаі даў указанне аб «эвакуацыі з Сірыі 12 000 байцоў Корпуса вартавых ісламскай рэвалюцыі, якія ваююць на баку ўрадавых войскаў»[26].
18 чэрвеня 2017 з баз КВІР у правінцыях Керманшах і Курдыстан быў нанесены ракетны ўдар балістычнымі ракетамі сярэдняй далёкасці па базах ісламарадыкалаў, размешчаных на ўсходзе Сірыі (у раёне горада Дэйр-эз-Зор)[27].
У сакавіку 2013 года ў ходзе баёў за КПП Яарубія, размешчанага ў раёне стыку межаў Сірыі, Ірака і Турцыі, група сірыйскіх урадавых вайскоўцаў была выцеснена на тэрыторыю Ірака. Іракскі ўрад аказаў ім дапамогу і прыняў рашэнне канваяваць сірыйцаў на радзіму.
4 сакавіка ў мухафазе Анбар на канвой, які накіроўваўся да сірыйскай мяжы, быў выраблены напад групай баевікоў Ісламскай дзяржавы Ірак. У ходзе бою іракска-сірыйскія сілы страцілі забітымі 48 сірыйскіх салдат і 9 іракскіх сілавікоў. Міністэрства абароны Іраку назвала інцыдэнт «нападам на суверэнітэт» краіны. У сваю чаргу, прадстаўнік прэм’ер-міністра Ірака Алі Мссаві заявіў, што сірыйскі канфлікт перамясціўся на тэрыторыю Ірака[28].
1 студзеня 2019 г. іракскія ВПС нанеслі ўдар з паветра па сірыйскім населеным пункту Аль-Суза, дзе знаходзіліся баевікі ІД. У выніку было забіта трыццаць высокапастаўленых камандзіраў ісламарадыкальнай арганізацыі[29].
У маі 2012 года з’явіліся паведамленні аб пачатку фінансавання і ўзбраення сіл апазіцыі з боку «манархій Персідскага заліва». На лістапад 2012 года, паводле справаздачы Сірыйскага нацыянальнага савета (СНС), галоўнымі спонсарамі апазіцыі былі Лівія ($ 20,3 мільёнаў долараў), Катар ($ 15 млн) і Аб’яднаныя Арабскія Эміраты ($ 5 млн)[30]. З агульнай фінансавай падтрымкі Лівіі, Катара і ААЭ для баявых атрадаў «Свабоднай сірыйскай арміі» (ССА) было вылучана 7% з сумы $ як 40,4 млн[31].
- Збіты турэцкі самалёт-разведчык
Турэцкі знішчальнік RF-4E (разведвальная мадыфікацыя) быў збіты сірыйскімі СПА 22 чэрвеня 2012 над Міжземным морам. Дамаск заявіў, што самалёт быў збіты пасля таго, як зайшоў у сірыйскае паветраную прастору, аднак улады Турцыі адмаўлялі гэтую версію, заяўляючы, што самалёт заставаўся ў міжнароднай паветранай прасторы[32].
- Артабстрэлы
У кастрычніку 2012 года грамадзянская вайна прывяла да абвастрэння адносін з Турцыяй: выпушчаны з тэрыторыі Сірыі снарад трапіў у дом на тэрыторыі Турцыі, у выніку загінулі 5 чалавек, у асноўным дзеці, 13 былі паранены[33]. У адказ на гэта ў ноч з 3 на 4 кастрычніка артылерыя арміі Турцыі абстраляла тэрыторыю Сірыі[34]. У той жа дзень парламент Турцыі санкцыянаваў прымяненне арміі ў выпадку магчымай вайны з Сірыяй, «калі гэта стане неабходна»[35]. Генеральны сакратар НАТА Андэрс Фог Расмусен заявіў пра гатоўнасць альянсу забяспечыць абарону Турцыі ад нападаў з боку Сірыі.
Савет НАТА безумоўна прызнаў віну Сірыі ў абвастрэнні адносін паміж краінамі. Нягледзячы на запэўніванні ўрада Асада разабрацца ў інцыдэнце, абстаноўка заставалася напружанай, паколькі гэта не першы падобны выпадак на мяжы дзвюх дзяржаў[36].
Сірыя добраахвотна ўвяла беспалётную 10-кіламетровую зону на мяжы з Турцыяй[37].
Па словах члена Вышэйшага савета курдаў, сірыйскія курды процідзейнічалі Турцыі на сірыйска-турэцкай мяжы[38].
- Аперацыя «Шчыт Еўфрата» (2016)
20 жніўня 2016 года пачалося ўварванне турэцкіх ўзброеных сіл (Аперацыя «Шчыт Еўфрата») пры падтрымцы Свабоднай сірыйскай арміі на тэрыторыю Сірыі, у правінцыі Алепа. Прэзідэнт Турцыі Р. Эрдаган заявіў, што дадзеная аперацыя скіравана супраць ІД і «тэрарыстычных груп сірыйскіх курдаў, якія пагражаюць Турцыі». Асноўнай мэтай турэцкіх дзеянняў лічыўся ўдар па сілах самаабароны сірыйскіх курдаў (YPG) з тым, каб не дапусціць узмацнення курдаў у прыгранічных раёнах Сірыі.
- Аперацыя «Аліўкавая галіна» (2018)
Са студзеня па сакавік 2018 г. турэцкая армія праводзіла аперацыю «Аліўкавая галіна» супраць курдскіх фарміраванняў у раёне Афрына. Вынікам аперацыі стала акупацыя дадзенай вобласці Турцыяй. Турэцкае ўварванне ў Афрын выклікала абурэнне сірыйскага ўрада.
У сірыйскім канфлікце беларускі ўрад заняў бок сіл Башара Асада. Так, напрыклад, 19 лістапада 2014 года Трэці камітэтам Генеральнай асамблеі ААН ўсклаў віну на афіцыйны Дамаск за «грубыя парушэнні правоў чалавека». Тады абвінавачванні супраць Сірыі падтрымалі 125 дзяржаў, 47 краін устрымаліся і толькі 13 дэлегацый, уключаючы Беларусь, выступілі супраць[39]. Таксама, у красавіку 2018 года, Беларусь асудзіла ракетную атаку сіл НАТА на Дамаск[40]. Аднак акрамя дыпламатычнай падтрымкі аказвалася і матэрыяльная. СМІ паведамлялі, што Беларусь забяспечвае УС САР ваеннай тэхнікай і зброяй. Па непацверджаным звесткам, падчас баявых дзеянняў выкарыстоўваліся беларуская электроніка падвойнага прызначэння і сістэмы РЭБ[41].
8 лютага 2019 года ў сірыйскі горад Алепа для аказання гуманітарнай дапамогі прыбыла група армянскіх спецыялістаў. У склад групы колькасцю 83 чалавекі ўвайшлі сапёры, медыцынскі персанал і служба па забеспячэнні бяспекі. Як паведаміла міністэрства абароны Арменіі, місія займалася размініраваннем аб’ектаў, аказаннем медыцынскай дапамогі і, як падкрэслівалася, выключна па-за зонай вядзення баёў[42].
- «Russia says U.N. Syria draft unacceptable: Itar-Tass» Архівавана 28 студзеня 2012..
- "Путин назвал основную задачу российских военных в Сирии". Интерфакс. 2015-10-11.
- Два года операции в Сирии: чего добилась Россия и какой ценой "Русская служба Би-би-си", 29.09.2017
- Jonathan Marcus. "Syria: What can Russia's military do?"(англ.). Би-би-си.
- M. Kofman, M. Rojansky. What Kind of Victory for Russia in Syria? (англ.) // Military Review : журнал. — 2018. — March-April. — С. 6—23.
- Сирия: в чём суть конфликта // РИА Новости
- Евросоюз ввел санкции против Сирии. lenta.ru (10 мая 2011). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2013. Праверана 6 чэрвеня 2013.
- ЕС ввел против Сирии финансовые санкции. lenta.ru (28 лістапада 2011). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2013. Праверана 6 чэрвеня 2013.
- "Башар Асад: Турция - региональный представитель интересов США". Regnum. 2011-10-07. Праверана 2015-10-01.
- Франция ведёт подготовку боевиков для свержения режима в Сирии // РБК daily, 27 ноября 2011
- Париж отправил сирийским мятежникам средства связи и личной защиты // РИА «Новости», 22 августа 2012
- Гэбриэл Гейтхаус. Как в Иордании тайно готовят сирийских повстанцев. Русская служба Би-би-си (26 красавіка 2013). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2013. Праверана 6 чэрвеня 2013.
- США отправят в Сирию спецназовцев в качестве советников Русская служба Би-Би-Си, 30 октября 2015
- Jessica Elgot. 'No alternative': Theresa May sends British jets to join airstrikes on Syria (англ.). the Guardian (14 красавіка 2018). Праверана 16 красавіка 2018.
- «Не можа быць сумневаў: Сірыя выкарыстоўвала хімічная зброя» Што сказаў Дональд Трамп пра ўдары ЗША па Сірыі. Meduza (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
- Тэлеканал «Расія 24» паказаў кадры з авіябазы Шайрат, па якой нанеслі ўдар УС ЗША. ІТАР-ТАСС (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
- Што вядома пра ўдар ЗША па авіябазе ў Сірыі. ІТАР-ТАСС (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
- Дамаск потребовал от США вывести из Сирии американских военных // Взгляд, 11 сен 2017
- Saeed Kamali Dehghan. Syrian army being aided by Iranian forces. guardian.co.uk (28 мая 2012). Архівавана з першакрыніцы 18 красавіка 2013.
- Анатолий Максимов. Стражи исламской революции помогают Дамаску. "Коммерсантъ", №174 (4959) (18 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 10 чэрвеня 2013.
- Иранские командос покидают Сирию. 9tv.co.il (28 жніўня 2013). Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2013. Праверана 28 жніўня 2013.
- Активная фаза американо-иранской войны уже началась? // НГ, 19.06.2017
- Сирийские повстанцы начали получать иностранную помощь. Lenta.ru (16 мая 2012). Архівавана з першакрыніцы 22 лістапада 2012. Праверана 18 верасня 2012.
- Ъ.Украина-Газета - Ливийская революция пошла на экспорт (7 лістапада 2012). Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2013. Праверана 6 чэрвеня 2013.
- Найдены тела турецких пилотов сбитого Сирией самолета // «Русская служба BBC», 4 июля 2012
- Взрыв сирийского снаряда в Турции: пятеро погибших, 13 раненых (руск.). Вести.Ru. Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2012. Праверана 4 кастрычніка 2012.
- Турция начала обстрел Сирии в ответ на выпущенный снаряд (руск.). РБК. Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2012. Праверана 4 кастрычніка 2012.
- Турция дала добро на войну (руск.). Газета.Ru. Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2012. Праверана 4 кастрычніка 2012.
- "НАТО готово защитить Турцию от нападения Сирии". NEWSRu. 10 октября 2012 года. Архівавана з арыгінала 2012-10-13.
{{cite news}}: Праверце значэнне даты ў:|date=(даведка) - Турция — Сирия. Попытка войны // Аргументы и Факты
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
