Лявон Рыдлеўскі
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Лявон Рыдлеўскі (1 (14) кастрычніка 1903, мяст. Ульянавічы Магілёўскай губ., цяпер Сенненскі раён — 24 кастрычніка 1953) — беларускі палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч.[1]
| Лявон Рыдлеўскі | |
|---|---|
 | |
| Род дзейнасці | палітычны, грамадскі і ваенны дзеяч |
| Дата нараджэння | 14 кастрычніка 1903 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 24 кастрычніка 1953 (50 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Месца працы | |
| Альма-матар | |
| Член у | |
| Бітвы/войны | |
Нарадзіўся 1 (14) кастрычніка 1903 (па іншых звестках — 2 кастрычніка 1903) у мяст. Ульянавічы Магілёўскай губерні ў Расійскай імперыі (цяпер Сенненскі раён Віцебскай вобласці). Каля 1908 г. пераехаў з бацькамі ў Слуцк.
У 1917—1920 вучыўся ў Слуцкай беларускай гімназіі, сябра культурна-асветніцкага гуртка «Папараць-кветка». Удзельнік Слуцкага паўстання (1920) і антысавецкага партызанскага руху на Палессі да 1921 года. Пасля раззбраення паўстанцаў на польскай тэрыторыі, у 1921 г., жыў у Вільні. Скончыў Віленскую беларускую гімназію (1923). У 1923 г. пераехаў у Прагу. Скончыў вышэйшы політэхнічны інстытут у Падэбрадах (Чэхаславакія, 1929) з дыпломам інжынера.
Падчас навучання ў Чэхаславакіі пазнаёміўся з Міколам Абрамчыкам і разам з ім стаў сябрам Аб’яднання беларускіх студэнцкіх арганізацый замежжа і Заходняй Беларусі (АБСА). Увосень 1929 г. разам з Міколам Абрамчыкам рушыў у пешую вандроўку па Еўропе з мэтай вывучыць, як працуюць і жывуць сяляне ў розных краінах. Вандроўка цягнулася каля года, сябры працавалі на фермах, а ў выніку спынілася ў Францыі, дзе знайшлася масавая беларуская працоўная эміграцыя. У 1930 г. Лявон Рыдлеўскі стаў ініцыятарам стварэння і адным з кіраўнікоў «Хаўруса беларускай працоўнай эміграцыі ў Францыі» у Парыжы (1930—1931), які стаў адзінай зарэгістраванай арганізацыяй беларускае эміграцыі ў Францыі ў міжваенны час. Створаны ён быў у процівагу камуністычнаму і польскаму нацыянальнаму ўплыву на беларусаў, якія прыехалі на заробкі. «Хаўрус» аб’яднаў сотні чалавек у Парыжы і ў пяці філіях у розных дэпартаментах Францыі. «Хаўрус» бараніў правы беларускіх працаўнікоў, збіраў сходы, ладзіў святкаванні 25 Сакавіка, у сядзібе арганізацыі чыталі лекцыі пра беларускую мову, літаратуру і гісторыю, матэматыку, эканоміку, вялі заняткі французскай мовы. Аб’яднанне ладзіла канцэрты, тэатральныя пастаноўкі, утрымлівала бібліятэку-чытальню імя Янкі Купалы, распаўсюджвала беларускія кнігі, мапы і календары, ладзіла экскурсіі ў музеі і паездкі за горад, выдавала ў 1937—1940 гадах свае друкаваныя органы «Бюлетэнь» і «Рэха». Лявон Рыдлеўскі і Мікола Абрамчык працавалі рабочымі і інжынерамі на французскіх фабрыках, шахтах і ў сельскай гаспадарцы, каб было за што пражыць і што ахвяраваць на грамадскую дзейнасць.
У 1939 г. пасля пачатка 2-й сусветнай вайны ўступіў у Французскі замежны легіён. Пасля разгрому французскай арміі, ва ўмовах нямецкай акупацыі стаў удзельнікам французскага Супраціўлення. Сябра Рады БНР Мікола Пачкаеў пра гэта казаў так: «Ён быў толькі адным з каля сарака жаўнераў, якія засталіся пасля сутыкнення з Вермахтам, але правёў усю Другую сусветную вайну ў партызанцы». Сам Лявон Рыдлеўскі пра гэта напісаў:
«Наш полк пасля жорсткіх баёў быў вымушаны адступіць у паўднёвую зону Францыі, дзе мяне з многімі таварышамі прынялі ў макí ў дэпартаменце Ваклюз, каб працягваць партызанскую барацьбу да Вызвалення.
Францыя зноў стала свабоднай, я таксама. Але мая першая Радзіма, Беларусь, дзе я змагаўся пасля Першай сусветнай вайны супраць бальшавіцкай тыраніі, да сёння жыве ва ўмовах тэрарыстычнага рэжыму».
Па вайне разам з Міколам Абрамчыкам заставаўся лідарам беларускага руху ў Францыі, у 1945 г. заснаваў і ўзначаліў фактычна адзіны ў замежжы беларускі прафсаюз — Аб’яднаньне беларускіх работнікаў пры Хрысьціянскім сіндыкаце рабочых Францыі. З 25 снежня 1945 г. па 28 чэрвеня 1947 г. у Парыжы быў рэдактарам газеты «Беларускія навіны», якая па вайне выходзіла ў Парыжы як дадатак да французскай прафсаюзнай газеты «Syndicalisme».
У 1947 выбраны сакратаром Прэзідыума, пазней — віцэ-прэзідэнтам Рады БНР. У лістападзе 1948 на 1-м сусветным з’ездзе беларускай эміграцыі выбраны старшынём «Сусветнага аб’яднання беларускай эміграцыі». У тым жа годзе выдаў кнігу «Biélorussie: aperçu sommaire de l’histoire de la nation biélorussienne et du mouvement de libération nationale» (Беларусь: Сціслы агляд гісторыі беларускага народу і нацыянальна-вызвольнага руху). Падтрымліваў цесныя сувязі з Беларускім домам ордэна марыянаў і іншымі рэлігійнымі арганізацыямі, апекаваўся беларусамі з ліку перамешчаных асобаў у Францыі, Германіі, Даніі ды іншых краінах. Паводле Івонкі Сурвілы, быў адным з тых, хто спрычыніўся да ўратавання каля двухсот беларусаў з Даніі ад выдачы СССР, у тым ліку і яе сям’і.
На пачатку 1950-х захварэў на рак. Быў рэдактарам беларускага часопіса «За волю», які друкаваўся ў 1951 годзе ў Парыжы, у беларускай грамадскай друкарні, выкупленай Беларускім выдавецкім фондам за 200 тысяч франкаў, якія сабралі прадстаўнікі беларускай дыяспары — гэта была першая беларуская друкарня ў эміграцыі. Часопіс надрукаваў 264 прозвішчы беларусаў, якія палеглі пад Монтэ-Касіна. Лявон Рыдлеўскі ня меў сям’і на эміграцыі і ў Парыжы ім не было каму апекавацца, таму за год да смерці хворы Лявон Рыдлеўскі паехаў у Лондан да Часлава Сіповіча, які ім апекаваўся і ўладкаваў у шпіталь лекавацца.
Памёр 24 кастрычніка 1953 года ў Лондане, Вялікабрытанія. Быў пахаваны на могілках Гэмпстэд. 11 снежня 1955 г. Згуртаванне беларусаў у Вялікабрытаніі на ўласны кошт паставіла на магіле невялікі помнік. Доўгі час магіла не даглядалася і ў 2007 г. высветлілася, што помніка даўно няма. 27 лістапада 2010 г. помнік Лявону Рыдлеўскаму аднавілі, багаслужбу правёў айцец Сяргей Стасевіч.
У 2010 годзе Івонка Сурвіла пра Лявона Рыдлеўскага казала так: «Я памятаю Лявона Рыдлеўскага з Парыжу. Калі мы туды прыехалі, мне было толькі 12 гадоў. Ён нас спаткаў. Ён тады намі апекаваўся. Ён фактычна быў апекуном усіх новапрыезжджых беларусаў у Парыжы. Усім памагаў. Жыў вельмі цяжка, але быў сапраўды адданы свайму народу».
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
