Варута

Варута — летапісны горад. На думку асобных даследчыкаў -- сталіца Вялікага княства Літоўскага і Каралеўства Літоўскага часоў караля Міндоўга ў XIII стагоддзі. Варута толькі аднойчы згадваецца Галіцка-Валынскім летапісам, яе дакладнае месцазнаходжанне невядома і ёсць мноства гіпотэз пра яго. Нягледзячы на нявызначанасці, канцэпцыя Варуты як сталіцы даволі папулярная ў Літве.

Гістарыяграфія

Міндоўг, першы і адзіны каранаваны кароль Літвы, абараняўся ў Варуце падчас унутранай вайны супраць сваіх пляменнікаў Таўцівіла і Едзівіда  (руск.) і князя Жамойці Вікінта ў 1251 годзе. Інфармацыя змешчаная ў Галіцка-Валынскім летапісе — адзіная пісьмовая згадка Варуты. Рэзідэнцыя Міндоўга (curia nostra -- "двор наш") згадваецца яшчэ двойчы ў крыніцах, але ні назва гэтага "двара" (замка), ні яго месцазнаходжанне невядомы. Не ясна адносяцца гэтыя згадкі да аднаго месца ці да некалькіх^[1].

Тым не менш, некаторыя гісторыкі ў XIX і XX стагоддзях называлі горад «першай сталіцай Літвы» і спрабавалі вызначыць яго месцазнаходжанне. Увогуле было выказана не менш за шаснаццаць версій пра месцазнаходжанне Варуты. Імаверней за ўсё, горад знаходзіўся ў раёне памежжа Літвы і Лівоніі. У пачатку XXI стагоддзя гісторыкі праяўляюць павышаную цікавасць да версіі пра лакалізацыю Варуты на Шеймінішкельскім гарадзішчы ў Анікшчэйскім раёне  (руск.) (гэтую версію прапанаваў і трымаецца Томас Баранаўскас)^[2].

Іншыя даследчыкі сцвярджаюць, што Варута — не горад, а няслушнае тлумачэнне слова, які значыць«капітал». На думку Казімераса Бугі, слова «варут» проста значыць «замак».

Спіс магчымых месцаў

Шеймінішкельскае гарадзішча ў паўднёвай частцы Літвы, адно з магчымых месцазнаходжаннеў Варуты

Руіны Навагрудскай крэпасці на захадзе Беларусі, таксама магчымае месцазнаходжанне Воруты

Месцазнаходжанні, прапанаваныя рознымі гісторыкамі ў розны час:^[3]

1. Бярзгайняй у Укмяргскім раёне  (руск.), па версіі Пятра Тарасенкі^{[крыніца?]}
2. Бутейкяй у Анікшчайскім раёне  (руск.), па версіі Казімераса Жэбрыса
3. Гарадзішча каля Навагрудка, па версіі Тэадора Нарбута
4. Гальшаны, па версіі Аляксандра Краўцэвіча^[4]
5. Кярнаве, па версіі па Фрыдэрыка Папее
6. Карэліх побач з Навагрудкам, па версіі Мікалая Ермаловіча
7. Лішкява, па версіі па Джонас Тотарайціса
8. Мядзінінкай, па версіі па Эвалдаса Гечыаўскаса
9. Рочышке ў Расяйнейскім раёне, па версіі Людвіка Кшівіцкага  (руск.)
10. Шеймінішкельскае гарадзішча ў Анікшчайским раёне, па версіі Эдуардаса Вальтэрыса
11. Утурай у Расейнскім раёне, па версіі Войцеха Кентшыньскага  (руск.)
12. Варняны ў Гродзенскай вобласці Беларусі, па версіі Юліуша Латкоўскага
13. Вільнюс, па версіі Ромаса Батуры
14. Раён Даўгай-Варэна, па версіі Генрыка Лаўмянскага
15. Раён Медвегаліс-Варней, па версіі Антанаса Сцепанайціса

Крыніцы

1. Gudavičius, Edvardas (1998). Mindaugas(літ.). Vilnius: Žara. ISBN 9986-34-020-9. Архівавана з арыгінала 13 мая 2019. Праверана 13 красавіка 2017.
2. Томас Баранаускас. Замок Ворута (нявызн.)(недаступная спасылка). viduramziu.istorija.net. Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2018. Праверана 25 сакавіка 2017.
3. Zabiela, Gintautas (1995). Lietuvos medinės pilys. Vilnius: Diemedis. p. 175. ISBN 9986-23-018-7. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |ISBN= і |isbn= specified (даведка)
4. Pawet: Міндоўг. Пачатак вялікага гаспадарства (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 студзеня 2016. Праверана 29 снежня 2015.