Гальшаны

аграгарадок у Ашмянскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі From Wikipedia, the free encyclopedia

Гальшаныmap

Гальша́ны[1] (трансліт.: Haĺšany, руск.: Гольшаны) — аграгарадок у Ашмянскім раёне Гродзенскай вобласці, на левым беразе р. Гальшанка. Адміністрацыйны цэнтр Гальшанскага сельсавета.

Хуткія факты Краіна, Вобласць ...
Аграгарадок
Гальшаны
Thumb
Thumb Thumb
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
202 м
Насельніцтва
1 075 чалавек (2006)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1593
Паштовы індэкс
231120
Аўтамабільны код
4
Гальшаны на карце Беларусі ±
Thumb
Гальшаны
Закрыць

Размешчаны за 20 км ад Ашмян, 12 км ад чыгуначнай станцыі Багданаў; на шашы Ашмяны — Валожын, 1277 жыхароў, 487 двароў (1993).

Назва

Вядомае літоўскае прозвішча (былое імя) Galšys, у ім аснова Gal- і антрапанімічны суфікс -š-. Тая ж аснова у былых імёнах, ад якога тапонімы Галімшчына, Гальгінішкі.

Гісторыя

Упершыню згадваецца з 13 ст. Паводле Хронікі ВКЛ і Хронікі Быхаўца, Гольша заклаў горад на р. Карабель, пачаў там княжыць і назваўся князем Гальшанскім. Гісторыкі 19 ст. лічылі, што гэта адбылося каля 1280 года. Гальшаны згадваюцца таксама ў «Хроніцы Літоўскай і Жамойцкай», у «Наўгародскім летапісе» пад 1387 і 1406 гадамі. Да сяр. 16 ст. уладанне князёў Гальшанскіх. Адсюль паходзіць Соф’я Гальшанская, жонка вял.кн. і караля Ягайлы — родапачынальніца Ягелонаў.

У кан. 14 — пач. 15 ст. вядомы як горад, цэнтр гандлю і рамёстваў, у т.л. вырабу з мясцовай гліны кафлі. 3 15 ст. у Гальшанах быў касцёл, з 1536 згадваецца праваслаўная царква, у 16 ст. дзейнічаў кальвінскі збор. 3 16 ст. уладанне Сапегаў. Пры іх у 1618 пабудаваны новы будынак касцёла францысканцаў, у 17 ст. жылы корпус кляштара, у канцы 16 ст.— пач. 17 ст. Гальшанскі замак, паперня (існавала да кан. 17 ст.), якая выпускала вялікую колькасць паперы высокай якасці. Падчас Паўночнай вайны (1700—1721) у выніку баявых дзеянняў мястэчка спалена.

3 1795 у складзе Расійскай імперыі, цэнтр воласці Ашмянскага павета. У вайну 1812 года тут адбыліся баі расійскіх і напалеонаўскіх войскаў. Пасля паўстання 1830—1831 гадоў у 1832 закрыты кляштар францысканцаў, у яго будынках размясціўся расійскі ваенны гарнізон. Падчас паўстання 1863—1864 гадоў адзін з арганізатараў паўстанняў З. Мінейка планаваў зрабіць Гальшаны цэнтрам паўстання ў павеце. У 1871 адбылося выступленне сялян супраць мясцовага памешчыка і царскіх улад. У 1897 у Гальшанах 2883 жыхары. У кан. 19 — пач. 20 ст. у мястэчку 4 невялікія заводы, некалькі майстэрняў, гандлёвыя крамы, млыны, касцёл, праваслаўная царква, 2 капліцы, сінагога, 4 яўрэйскія малітоўныя дамы. Акрамя штотыднёвых таргоў, некалькі разоў на год праводзіліся буйныя гальшанскія кірмашы. Спецыфічным заняткам местачкоўцаў было вязанне рукавіц, панчох, «гальшанскіх каптаноў».

Падчас Першай сусветнай вайны ў 1915—1918 гады Гальшаны акупаваны германскім войскам. На пач. 1919 заняты Чырвонай Арміяй. У ваколіцах дзейнічалі антыбальшавіцкія ўзброеныя фарміраванні. У канцы красавіка 1919 года Гальшаны заняла польскае войска, летам 1920 — Чырвоная Армія, пазней зноў палякі. З 1920 у складзе Сярэдняй Літвы, з 1922 — Польшчы, цэнтр гміны Ашмянскага павета. Дзейнічалі суд, польская і 2 яўрэйскія школы, касцёл, царква, сінагога, крэдытна-ашчадная каса, пастаялы двор, карчма, пошта, тэлефонная станцыя на 10 абанентаў, аптэка, паліцэйскі ўчастак, банк. Быў развіты гандаль. На пачатку 1920-х гадоў у ваколіцах Гальшанаў дзейнічалі партызаны. У 1926 — 1702 жыхары. З 1939 года Гальшаны ў складзе БССР. У 1941 — 1944 акупаваны. У 1970 — 1945 жыхароў, 425 двароў.

Культура

Раней у будынку кляштара размяшчаўся філіял Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі, але філіял быў зачынены, а будынак кляштара перададзены касцёлу.

Славутасці

Вядомыя асобы

Галерэя

Зноскі

  1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).

Літаратура

Спасылкі

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.