Ціндаа

Ціндаа Qingdao^ⓘ (англ.: Qingdao, ням.: Tsingtau, кіт. трад. 青島, спр. 青岛, піньінь Qīngdǎo, літаральна: «востраў цёмнага колеру») — горад субправінцыйнага значэння ў Кітаі на ўсходзе правінцыі Шаньдун. Горад размешчаны на паўвостраве Шаньдун, на беразе Жоўтага мора і з’яўляецца найважнейшым портам, ваеннай базай і прамысловым цэнтрам. У горадзе выкарыстоўваецца ціндааскі дыялект (кіт. трад. 青島話, спр. 青岛话, піньінь qīngdǎohuà, пал. циндаохуа) кітайскай мовы. Марскі курорт.

Горад субправінцыйнага значэння Ціндаа 青岛市 Краіна  Кітай Правінцыя Шаньдун Каардынаты 36°07′ пн. ш. 120°24′ у. д.HGЯO Унутраны падзел 7 раёнаў, 5 гарадскіх паветаў Мэр Ся Гэн Ранейшыя назвы Цзяааа (胶澳) Плошча 10 654 км² Вышыня цэнтра 0 м Насельніцтва ▲10 071 722 чал. (2020)[1] Агламерацыя 7 579 900 чалавек Нацыянальны склад кітайцы: ханьцы (95,48%) Часавы пояс UTC+8 Тэлефонны код 532 Паштовыя індэксы 266000 — 266700 Аўтамабільны код 鲁B & 鲁U Афіцыйны сайт qingdao.gov.cn (кіт.) Сакратар гаркама КПК Янь Цыцзюнь Становішча на карце правінцыі Ціндаа на карце Кітая

Медыяфайлы на Вікісховішчы

У лютым 1994 года Ціндаа быў унесены ў спіс 15 галоўных гарадоў КНР^[2].

Фізіка-геаграфічная характарыстыка

Ціндаа размешчаны на поўдні Шаньдунскага паўвострава на беразе Жоўтага мора за 555 км на паўднёвы ўсход ад Пекіна. З усходу горад абмываецца Жоўтым морам; з поўначы мяжуе з гарадской акругай Яньтай, з захаду — з гарадской акругай Вэйфан. У 40 км ад цэнтра горада знаходзіцца гара Лаашань (1133 м).

Прыморская зона дзяржаўнага ўзроўню. Яе працягласць — 25 км, шырыня — 3 км. Марскія пляжы горада з дробным пяском абмываюцца цёплымі хвалямі Жоўтага мора.

Клімат

Клімат у Ціндаа вільготны, мусонны. Сярэднегадавая тэмпература — +12,4 °C. Улетку душна, часта ідуць дажджы, сярэдняя тэмпература жніўня — 25,3 °C; узімку — моцны вецер, але не вельмі холадна, сярэдняя тэмпература ў студзені −0,9 °C. Самы прыемны час — восень і вясна. Сярэдні ўзровень гадавых ападкаў — 720 міліметраў.

Клімат Ціндаа
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне
Крыніца: Ганконгская абсерваторыя

Гісторыя

Да 1891

Археалагічныя знаходкі сведчаць пра тое, што людзі пачалі сяліліцца на тэрыторыі цяперашняга горада Ціндаа яшчэ 6000 гадоў назад. У часы Усходняй дынастыі Чжоу (770—256 да н.э.) быў заснаваны горад Цзімо (цяпер гэта месца знаходзіцца на тэрыторыі гарадскога павета Пінду), тады другі па велічыні ў Шоньдуне. У далейшым мясцовасць шмат разоў згадваецца ў розных крыніцах. Так, менавіта адсюль у 221 годзе да н.э. пасля аб’яднання Кітая першы імператар імперыі Цынь, Цынь Шыхуан, адпраўляў караблі ў Карэю і Японію. У-дзі, адзін з імператараў імперыі Хань, прынёс рытуальныя ахвяры на гары Буцзі побач з сучасным Ціндаа і распарадзіўся пабудаваць некалькі храмаў.

Пры імперыях Тан і Сун гэтыя месцы былі месцам стыкоўкі марскіх маршрутаў паўночнага і паўднёвага Кітая. Пры імперыі Юань гэтая мясцовасць сталі паўднёвым ускрайкам Цзяачжоу-Лайчжаускага канала, пракапанага праз Шаньдунскі паўвостраў.

Пры імперыі Мін тут размячалася важная ваенна-марская база, якая насіла назву Цзяааа.

У 1890-я гады імперыя Цын вырашыла стварыць на гэтым месцы ваеннае ўмацаванне, якое абараняла ад нападаў з мора. 14 чэрвеня 1891 года быў заснаваны горад Ціндаа, аднак будаўніцтва яго вялося даволі павольнымі тэмпамі.

Нямецкая і японская акупацыя

Асноўны артыкул: Акупацыя Ціндаа

Эскіз карты Ціндаа, прыблізна 1906 г.

У 1897 годзе горад у складзе тэрыторыі «Заліў Цзяачжоу» па канцэсіі быў перададзены Германіі. Падставай да перадачы быў так званы «інцыдэнт у Цзюе», калі ў 1897 годзе два нямецкія місіянеры былі забіты ва ўсходнім Шоньдуне, і нямецкі ўрад выставіў ультыматум імператару, патрабуючы абароны хрысціян.

Немцы ператварылі Ціндаа ў стратэгічна важны порт, які кіраваўся Марскім упраўленнем (ням.: Reichsmarineamt), у адрозненне ад іншых нямецкіх калоній, што падпарадкоўваліся Упраўленню калоній (ням.: Reichskolonialamt). У Ціндаа базіравалася нямецкая Імператарская Усходне-азіяцкая крэйсерская эскадра, праводзячая ваенныя аперацыі па ўсім Ціхім акіяне. З 1898 года тут базіраваўся Трэці марскі батальён. Нямецкі ўрад правёў перапланіроўку вуліц і стварыў гарадскі план, які існуе і цяпер. У той час быў пабудаваны і піваварны завод (англ.: Tsingtao Brewery), які функцыянуе дагэтуль і вырабляе 12 % усяго кітайскага піва. Нямецкі ўплыў распаўсюдзіўся на ўсю правінцыю Шаньдун, у якой узніклі шматлікія прадпрыемствы з нямецкім капіталам.

Карта Ціндаа ў 1912 годзе

Перад пачаткам Першай сусветнай вайны нямецкія баявыя караблі пад камандаваннем адмірала фон Шпее пакінулі Ціндаа, каб дайсці да Германіі і пазбегнуць небяспекі блакавання іх у гавані ваенна-марскімі сіламі Антанты^[3].

Пасля пачатку вайны ў 1914 годзе японскі флот пры некаторым удзеле брытанскага блакіраваў Ціндаа — саюзнікі абвясцілі вайну Германіі ў адпаведнасці з англа-японскім дагаворам. Японскія войскі трымалі аблогу Ціндаа з 31 кастрычніка па 7 лістапада 1914 года^[4]. Паводле вынікаў вайны на Парыжскай канферэнцыі было вырашана пакінуць захопленыя тэрыторыі ў правінцыі Шаньдун Японіі і не перадаваць іх Кітаю, што выклікала масавыя хваляванні.

У 1922 годзе горад быў вернуты кітайскім уладам. Пасля ўтварэння гаміньданаўскага ўрада ў Нанкіне ў 1929 годзе быў утвораны Спецыяльны горад Ціндаа (青岛特别市), у 1930 годзе ператвораны ў звычайны горад. Японія зноў акупавала Ціндаа ў студзені 1938 года падчас тэрытарыяльнай экспансіі ўздоўж кітайскага ўзбярэжжа пры дапамозе сумеснай аперацыі сухапутных войскаў і марской пяхоты.

Пасля Другой сусветнай вайны

Пасля Другой сусветнай вайны Ціндаа зноў атрымаў статус «спецыяльнага горада», і гаміньданаўскія ўлады дазволілі ЗША выкарыстоўваць Ціндаа ў якасці базы Заходняга Ціхаакіянскага флоту. Аднак 2 чэрвеня 1949 года горад быў заняты камуністычнымі войскамі (самым апошнім з буйных гарадоў паўночнага Кітая).

У 1949 годзе горад быў падзлены на 7 раёнаў. У 1951 годзе да горада былі далучаны некаторыя тэрыторыі Спецыяльнага раёна Цзяачжоу (胶州专区), на якіх быў утвораны Лаашанскі прыгарадны раён, і былі расфарміраваны чатыры гарадскія раёны. У 1958 годзе пад юрысдыкцыю Ціндаа перайшлі паветы Цзяасянь і Цзяанань са складу Спецыяльнага раёна Чанвэй (昌潍专区) і павет Цзімо са складу Спецыяльнага раёна Лаян (莱阳专区). У 1961 годзе павет Цзімо быў перададзены ў склад Акругі Яньтай (烟台地区), а паветы Цзяасянь і Цзяанань вернутыя ў склад акругі Чанвэй; Лаашанскі прыгарадны раён быў ператвораны ў павет Лаашань. У 1978 годзе павет Цзімо са складу Акругі Яньтай і паветы Цзяасянь і Цзяанань са складу акругі Чанвэй ізноў былі перададзены пад юрысдыкцыю Ціндаа. У 1983 годзе пад юрысдыкцыю Ціндаа перайшлі павет Лайсі са складу акругі Яньтай і павет Пінду са складу акругі Вэйфан

З 1984 года Кітай пачаў праводзіць адкрытую палітыку ў дачыненні да замежных інвестыцый. У выніку Ціндаа даволі хутка ператварыўся ў сучасны партовы горад. 5 лістапада 1984 года тры караблі ВМС ЗША ўпершыню пасля 1949 года наведалі Ціндаа. Гэта быў першы заход ваенных караблёў ЗША ў кітайскі порт пасля доўгага перапынку.

У 1987 годзе павет Цзяасянь быў ператвораны ў гарадскі павет Цзяачжоу. У 1988 годзе павет Лаашань быў ператвораны ў раён гарадскога падпарадкавання. У 1989 годзе паветы Пінду і Цзімо былі ператвораны ў гарадскія паветы. У 1990 годзе паветы Цзяанань і Лайсі таксама былі ператвораны ў гарадскія паветы. У 2012 годзе гарадскі павет Цзяанань быў далучаны да раёна Хуандаа.

У наш час Ціндаа ўяўляе сабой буйны прамысловы цэнтр. Нядаўна быў пабудаваны новы дзелавы цэнтр горада на ўсход ад старога дзелавога раёна. Па-за межамі цэнтра размешчана вялікая індустрыяльная зона, дзе размешчаны прадпрыемствы хімічнай прамысловасці і цяжкага машынабудавання, а таксама навукаёмістыя галіны.

Адміністрацыйны падзел

Горад субправінцыйнага значэння Ціндаа падзяляецца на 6 раёнаў і 4 гарадскіх павета:

Карта	#	Статус	Назва	Іерогліфы	Піньінь	Насельніцтва (2010 заўв.)	Плошча (км2)	Шчыльнасць насельніцтвы (/км²)
	1	Раён	Шынань	市南区	Shìnán qū	544.800	30,01	18.153,95
	2	Раён	Шыбэй	市北区	Shìběi qū	1.020.700	63,18	16.155,43
	3	Раён	Хуандаа	黄岛区	Huángdǎo qū	1.392.600	2220,1	627,27
	4	Раён	Лаашань	崂山区	Láoshān qū	379.500	389,34	974,73
	5	Раён	Ліцан	李沧区	Lǐcāng qū	512.400	95,52	5364,32
	6	Раён	Чэн'ян	城阳区	Chéngyáng qū	737.200	553,2	1332,61
	7	Гарадскі павет	Цзяачжоу	胶州市	Jiāozhōu shì	843.100	1210	696,78
	8	Гарадскі павет	Цзімо	即墨市	Jímò shì	1.177.200	1727	681,64
	9	Гарадскі павет	Пінду	平度市	Píngdù shì	1.357.400	3166	428,74
	10	Гарадскі павет	Лайсі	莱西市	Láixī shì	750.200	1522	492,9

Эканоміка

Від на начны горад з тэлевышкі, дзелавы цэнтр 2007 г.

Ціндаа — гэта буйны эканамічны цэнтр Кітая. Тут размешчаны прадстаўніцтвы банкаў, вытворчыя магутнасці шматлікіх буйных кампаній і прадстаўніцтвы шматлікіх міжнародных фірмаў.

Прамысловасць: тэкстыльная (баваўняная, шарсцяная, ільняная, трыкатажная), транспартная, радыётэхнічная, металургічная, хімічная, электронная, гумавая, харчовая, тытунёвая, гарбарная, цэментавая. База рыбалоўства.

Ціндаа з’яўляецца адным з пяці самых буйных замежнагандлёвых портаў Кітая.

Міжнародныя адносіны

Гарады-пабрацімы

Сіманасекі, Японія — з 1979 Лонг-Біч, ЗША — з 1985 Акапулька, Мексіка — з 1985 Вільгельмсгафен, Германія — з 1992 Адэса, Украіна — з 1993 Тэгу, Паўднёвая Карэя — з 1993 Нес-Цыёна, Ізраіль — з 1997 Велзен, Нідэрланды — з 1998

Саўтгемптан, Вялікабрытанія — з 1998 Голуэй, Ірландыя — з 1999 Пуэрта-Монт, Чылі — з 1999 Падэрборн, Германія — з 2003 Перм, Расія — з 2003 Ілаіла, Філіпіны — з 2003 Мантэвідэа, Уругвай — з 2004 Клайпеда, Літва — з 2004

Більбаа, Іспанія — з 2004 Нант, Францыя — з 2005 Маямі, ЗША — з 2005 Санкт-Пецярбург, Расія — з 2006 Норт-Шоэр-Сіці, Новая Зеландыя — з 2008 Віла-Велья, Бразілія — з 2009

Гарады-партнёры

Гётэбарг, Швецыя — з 1994 Мангейм, Германія — з 1995 Інчхон, Рэспубліка Карэя — з 1995 Сан-Францыска, ЗША — з 1997 Кішынёў, Малдова — з 1997 Порт-Судан, Судан — з 1998 Арланда, ЗША — з 1998 Танжэр, Марока — з 1999 Рыека, Харватыя — з 1999 Пхентхэк, Рэспубліка Карэя — з 1999 Нарута, Японія — з 1999 Вестэргётланд, Швецыя — з 1999 Адэлаіда, Аўстралія — з 2000

Дананг, В’етнам — з 2000 Нікасія, Рэспубліка Кіпр — з 2000 Эдмантан, Канада — з 2000 Окленд, ЗША — з 2000 Лос-Анджэлес, ЗША — з 2000 Скаген, Данія — з 2000 Брэст, Францыя — з 2002 Кобэ, Японія — з 2003 Фукуока, Японія — з 2003 Пусан, Рэспубліка Карэя — з 2003 Кунсан, Рэспубліка Карэя — з 2003 Кэрнс, Аўстралія — з 2003 Ілаіла, Філіпіны — з 2003

Венецыя, Італія — з 2004 Браўнау-на-Іне, Аўстрыя — з 2004 Сент-Луіс, ЗША — з 2004 Кітакюсю, Японія — з 2005 Х’юстан, ЗША — з 2006 Санкт-Пецярбург, Расія — з 2007 Рэйнска-Рурскі рэгіён, Германія — з 2008 Віла-Велья, Бразілія — з 2009 Рычманд, Канада — з 2009 Рэгенсбург, Германія — з 2009

Зноскі

1. 国务院第七次全国人口普查领导小组办公室 中国人口普查分县资料—2020 — 北京市: 中国统计出版社, 2022. — 983 с. — ISBN 978-7-5037-9772-9

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q130368174'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q956'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q48913532'></a>
2. Прыморскі горад — Ціндаа — Міжнароднае радыё Кітая
3. Эскадра была практычна цалкам знішчана ў Фалклендскіх астравоў, сам фон Шпее і двое яго сыноў загінулі на флагманскім крэйсеры «Шарнгорст».
4. Исаков И. С. Операция японцев против Циндао в 1914 г. — М—Л.: Военмориздат, 1941.

Літаратура

• Путеводители с Дмитрием Крыловым: Китай, Москва, Эксмо, 2007 год.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ціндаа
• Сайт урада Ціндаа Архівавана 10 жніўня 2020. (кіт.)
• Сайт пра горад Ціндаа (руск.)
• Форум горада Ціндаа Архівавана 15 кастрычніка 2014. (рус.)