Татэмізм

Татэмізм — некалі амаль універсальная і сёння яшчэ існая рэлігійна-сацыяльная сістэма, у аснове якой ляжыць своеасаблівы культ так званага татэма. Тэрмін гэты, ўпершыню ўжыты Лонгам у канцы XVIII ст., запазычаны ў паўночнаамерыканскага племя аджыбвэ, на мове якіх totem азначае назву і знак, герб клана, а таксама назву жывёлы, якой клан аказвае спецыяльны культ. У навуковым сэнсе пад татэмізм маецца на ўвазе клас (абавязкова клас, а не індывід) аб'ектаў або з'яў прыроды, якім тая ці іншая першабытная сацыяльная група, род, фратрыя, племя, часам нават кожны асобны пол унутры групы (Аўстралія), а часам і індывід (Паўночная Амерыка) — аддаюць адмысловую глыбокую пашану, з якімі лічаць сябе роднасна звязаным і ад імя якога сябе называюць.

Традыцыйныя рэлігіі
Ключавыя паняцці Ахвярапрынашэнне · Багіня-маці · Бажаство · Бог · Залаты век · Замагільны свет · Замовы · Ініцыяцыя · Сусветная вось · Сусветнае дрэва · Сусветная гара · Міф · Манатэізм · Політэізм · Сакральнае · Свяшчэнныя камяні · Сінкрэтызм · Таемныя таварыствы
Найстаражытнейшыя формы рэлігійнасці Анімізм · Заалатрыя · Культ продкаў · Магія · Полідаксія · Татэмізм · Фетышызм · Шаманізм
Гістарычныя арэалы Азія (Бон · Будызм · Ведызм — Брахманізм — Індуізм · Гіндукушская рэлігія · Даасізм · Джайнізм · Мусок · Сінтаізм · Тэнгрыянства) Афрыка (Старажытны Егіпет · Цэнтральная і Паўднёвая Афрыка) Блізкі Усход і Міжземнамор'е (Зараастрызм · Іслам · Іўдаізм · Хрысціянства) Дакалумбава Амерыка Дахрысціянская Еўропа (Германцы · Старажытная Арменія · Старажытная Грэцыя · Кельты · Славяне)
Служыцелі культу Коэны · Аракул  · Брахман · Волхв · Друід · Жрэц · Імам · Лама · Чараўнік · Мобед · Манах · Святар · Шаман
Звышнатуральныя сутнасці Албаста · Анёл · Асура · Дэман · Джын · Дух · Д’ябал · Дэў · Здань · Пярэварацень · Чорт · Эльф

Перажыткі татэмізма на Беларусі

• Камаедзіца

Літаратура

• Дубянецкі Э. С. Татэмі́зм // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 457. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Тотеми́зм / Шаревская Б. И. // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 124. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• J. F. M’Lennan, «The worship of Animals and Plants» («Fortnightly Review», кастр. і ліст. 1869 г. і лют. 1870 г.), таксама ў «Studies in Ancient history» (1896); W. Robertson Smith, «Religion of the Semites» (новы. выд. Лонд., 1894);
• J. G. Frazer, «Totemism» (1887); яго ж, «The golden hough»; яго ж, «The origin of Totemism» («Fortnightly Review», красавік і май, 1899); яго ж, «Observations on Central Australian Totemism» («Journal of the Anthropological Institute for (Great Britain etc.», люты і май, 1899);
• В. Spencer, «Remarks on Totemism etc.»; E. Tylor, «Remarks on Totemism» (там жа 1898 г., жнівень і лістапад);
• A. Lang, «Mythes, Ritual and Religion» (2 выд., 1899); яго ж, «М. Frazer’s theory of totemism» («Fort. Review» LXV);
• F. B. Jevons, «Introduction to the history of Religion»; яго ж, «The place of Totemism in the evolution of Religion» («Folk-Lore», 1900, X);
• В. Spencer і Gillen, «The native tribes of Central Australia» (1899);
• J. Pikler u. F. Somlo, «Der Ursprung des Totemismus» (Берл., 1900);
• Kohler, «Zur Urgeschichte der Ehe, Totemismus etc.»;
• G. Wilken, «Het Animisme bijde Volken wan den indischen Archipel» (1884);
• E. S. Hartland, «The legend of Perseus»;
• Staneley, «Totemism», «Science», 1900, IX);

Спасылкі