Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца
міжнародны гуманітарны рух From Wikipedia, the free encyclopedia
міжнародны гуманітарны рух From Wikipedia, the free encyclopedia
Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца (скарочана Міжнародны Чырвоны Крыж) — міжнародны гуманітарны рух, які аб’ядноўвае больш за 97 мільёнаў супрацоўнікаў і добраахвотнікаў (валанцёраў) па ўсім свеце.[2].
| Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца | |
|---|---|
 | |
 | |
| Краіна | |
| Адміністрацыйны цэнтр | |
| Тып арганізацыі | міжнародная недзяржаўная арганізацыя[d] і агенцтва па аказанні дапамогі[d] |
| Заснаванне | |
| Дата заснавання | 17 лютага 1863[1] |
| Колькасць супрацоўнікаў |
|
| Узнагароды | |
| icrc.org (англ.) ifrc.org (англ.) |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Рух лічыць сваёй галоўнай мэтай «Дапамагаць усім імкнуцца без якога-небудзь неспрыяльнага адрозненні, спрыяючы тым самым усталяванню міру на Зямлі». Дзейнасць руху складаецца ў абароне чалавечага жыцця і здароўя, забеспячэнні павагі да ўсіх чалавечых істот, папярэджанне людскіх пакут і іх палягчэнне, незалежна ад расы, рэлігійных і палітычных поглядаў. Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа далучылася да руху ў 1995 годзе[3].
Рух складаецца з некалькіх розных арганізацый, якія з’яўляюцца юрыдычна незалежнымі адзін ад аднаго, але аб’яднаныя ў рух праз агульныя базавыя прынцыпы, мэты, сімвалы, статуты і кіруючыя органы.
Да сярэдзіны XIX стагоддзя, не было арганізавана і закладзена ніякай сістэмы, якія займалася забеспячэннем і абаронай устаноў для размяшчэння і лячэння тых, хто быў паранены на полі бою. У чэрвені 1859 года швейцарскі прадпрымальнік Жан-Анры Дзюнан адправіўся ў Італію, каб сустрэцца з французскім імператарам Напалеонам III з мэтай абмеркавання цяжкасцей у вядзенні бізнесу ў Алжыры, у той час акупаванай Францыяй. Калі ён прыехаў у маленькім гарадку пры Сальферына ўвечары 24 чэрвеня ён стаў сведкам бітвы пры Сальферына, якая была часткай Аўстра-італа-французскай вайны. У адзін дзень, каля 40 тысяч салдат з абодвух бакоў загінулі альбо засталіся параненымі на полі бою. Жан-Анры Дзюнан быў узрушаны страшэннымі наступствамі бітвы, пакутамі параненых салдат і амаль поўнай адсутнасцю медыцынскай дапамогі параненым. Ён цалкам адмовіўся ад першапачатковага намеру сваёй паездкі і на працягу некалькіх дзён прысвяціў дапамозе з лячэннем параненым. Ён атрымаў значны поспех у стварэнні якаснага ўзроўню гуманітарнай дапамогі, матывуючы мясцовых жыхароў дзелю дапамогі.
Яшчэ ў сваім доме ў Жэневе, ён вырашыў напісаць кнігу пад назвай «Памяць аб Сальферына», якую ён апублікаваў на ўласныя грошы ў 1862 годзе. Ён паслаў копіі кнігі вядучым палітычным і ваенным дзеячам па ўсёй Еўропе. У дадатак да яркага апісання свайго вопыту ў Сальферына ў 1859 годзе, ён адкрыта выступаў за фарміраванне нацыянальных грамадскіх арганізацый дапамогі, якія былм бы абавязаныя на дапамогу параненым салдатам у выпадку вайны. Акрамя таго, ён заклікаў да развіцця міжнародных дамоў, каб гарантаваць абарону нейтральных медыкаў і палявым шпіталям для салдат, параненых на полі бою.
9 лютага 1863 года ў Жэневе Жан-Анры Дзюнан заснаваў «Камітэт пяці» (разам з чатырма іншымі вядучымі постацямі з вядомых сем’яў Жэневы) у якасці следчай камісіі Жэнеўскага Таварыства грамадскага дабрабыту. Іхняй мэтай было вывучыць мэтазгоднасць ідэй Дзюнана і арганізаваць міжнародную канферэнцыю аб іхняй магчымай рэалізацыі. Чальцамі гэтага камітэта, акрамя самога Дзюнана, былі Гюстаў Муанье, юрыст і старшыня Жэнеўскага Таварыства сацыяльнай абароны насельніцтва; лекар Луі Апія, які валодаў значным вопытам працы ў якасці палявога хірурга; сябра Апіі і яго калега Тэадор Мануа, з Жэнеўскай камісіі гігіены і здароўя і Гіём-Анры Дзюфур, вядомы швейцарскі армейскі генерал. Праз восем дзён пяць чалавек вырашылі перайменаваць камітэт у «Міжнародны камітэт па аказанні дапамогі для параненых». У 26—29 кастрычніка 1863 года міжнародная канферэнцыя, арганізаваная камітэтам была праведзена ў Жэневе з мэтай распрацоўкі магчымых мераў па паляпшэнню медыцынскага абслугоўвання на полі бою. У канферэнцыі прынялі ўдзел 36 чалавек: васямнаццаць афіцыйных дэлегатаў ад нацыянальных урадаў, шэсць дэлегатаў з іншых няўрадавых арганізацый, сем неафіцыйных замежных дэлегацый, а таксама пяці членаў Міжнароднага Камітэта. На камітэце прысутнічалі афіцыйныя прадстаўнікі наступных краін:
|
|
Сярод прапановаў, якія былі запісаныя ў канчатковай рэзалюцыі канферэнцыі, прынятай 29 кастрычніка 1863 года былі:
Толькі праз год урад Швейцарыі прапанаваў урадам усіх еўрапейскіх краін, а таксама ЗША, Бразіліі і Мексікі, удзел у афіцыйнай дыпламатычнай канферэнцыі. Шаснаццаць краін даслалі ў агульнай складанасці 26 дэлегатаў у Жэневу. 22 жніўня 1864 года на канферэнцыі была прынятая першая Жэнеўская канвенцыя «аб паляпшэннi лёсу параненых у арміі ў поле». Прадстаўнікі 12 дзяржаў і царстваў падпісалі пагадненне, як то Бадэна, Бельгіі, Даніі, Францыі, Гесэн-Каселя, Італіі, Нідэрландаў, Партугаліі, Прусіі, Швейцарыі, Іспаніі і Вюртэмбергу. Канвенцыя, якая змяшчала дзесяць артыкулаў, стварыла ўпершыню юрыдычна абавязковую норму, якая гарантавала абарону нейтралітэту для параненых салдат, палявых медыцынскых супрацоўнікаў, а таксама канкрэтных гуманітарных устаноў ува ўмовах узброенага канфлікту. Акрамя таго, канвенцыя вызначыла два канкрэтныя патрабаванні да прызнання нацыянальнага таварыства:
Непасрэдна пасля стварэння Жэнеўскай канвенцыі, першыя нацыянальныя таварыствы былі заснаваны ў Бельгіі, Даніі, Францыі, Ольдэнбургу, Прусіі, Іспаніі і Вюртэмбергу. Таксама ў 1864 годзе Луі Апія і Чарлз ван дэ Вельдэ, капітан галандскай арміі, стаў першым незалежным і нейтральным дэлегатам працуючым пад знакам Чырвонага Крыжа ва ўзброеным канфлікце. Праз тры гады ў 1867 годзе першая Міжнародная канферэнцыі нацыянальных таварыстваў дапамогі для догляду параненых была скліканая.
Таксама ў 1867 годзе, Жан-Анры Дзюнан быў вымушаны абвясціць аб банкруцтве з-за фінансавай няўдачы ў Алжыры, збольшага таму, што ён грэбаваў сваімі дзелавымі інтарэсамі ў час сваёй нястомнай дзейнасці Міжнароднага Камітэта. Спрэчкі наконт Дзюнанавых бізнесовых адносін і ў выніку негатыўнай грамадскай думкі, у спалучэнні з працяглым канфліктам з Гюставам Муанье, прывялі да выгнання Дзюнана з пасады чальца і сакратара. Ён быў абвінавачаны ў злосным банкруцтве і нават быў выдадзены ордар на яго арышт. Такім чынам, ён быў вымушаны пакінуць Жэневу і ніколі больш не вяртаўся ў свой родны горад. У наступныя гады, нацыянальныя таварыствы былі створаныя амаль ва ўсіх краінах Еўропы. У 1876 годзе камітэт прыняў назву «Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа» (МКЧК), які і да гэтага часу з’яўляецца яго афіцыйнай назвай. праз пяць гадоў Амерыканскі Чырвоны Крыж быў заснаваны дзякуючы намаганням Клары Бартан. Усё больш і больш краін пачало падпісваць Жэнеўскую канвенцыю і паважаць арганізацыю на практыцы падчас узброеных канфліктаў. У даволі кароткі перыяд часу, Чырвоны Крыж атрымаў велізарны імпульс, паколькі міжнароднае прызнанне руху і нацыянальных таварыстваў стала ўсё больш папулярным месцам для валянтэрскай працы.
У 1901 годзе нарвежскі Нобелеўскі камітэт вырашыў узнагародзіць Нобелеўская прэміяй міру сумесна Жан-Анры Дзюнана і Фрэдэрыка Пасі, лідара міжнароднай пацыфістыкі. Больш важным чым гэтая прэмія стала афіцыйнае віншаванне Міжнароднага камітэта Чырвонага Крыжа, якое пратэрмінова рэабілітавала Жан-Анры Дзюнана, і ўяўляла сабой даніну яго ключавай ролі ў фарміраванні Чырвонага Крыжа. Дзюнан памёр праз 9 гадоў у маленькім швейцарскім курортым мястэчку Гайдэн. Толькі за два месяцы раней, чым памёр яго даўні супернік Гюстаў Муанье, які стаў самым працяглым паводле часу выканання паўнамоцтваў прэзідэнтам арганізацыі.
У 1906 годдзе Жэнеўская канвенцыя 1864 года была перагледжана ў першы раз. Праз год, X Гаагская канвенцыя, прынятая на другой міжнароднай канферэнцыі ў Гаазе, пашырыла рамкі дзеяння Жэнеўскай канвенцыі таксама і да марской вайны. Незадоўга да пачатку Першай сусветнай вайны ў 1914 годзе, праз 50 гадоў пасля стварэння МКЧК і прыняцця першай Жэнеўскай канвенцыі, існавала ўжо 45 нацыянальных таварыстваў дапамогі па ўсім свеце. Рух пашырыўся і за межы Еўропы і Паўночнай Амерыцы ў Цэнтральную і Паўднёвую Амерыку (Аргенціна, Бразілія, Чылі, Куба, Мексіка, Перу, Сальвадор, Уругвай, Венесуэла), Азію (КНР, Японія, Карэя, Сіям), і Афрыку (Паўднёва-Афрыканскі Саюз).
З пачаткам Першай сусветнай вайны, МКЧК сутыкнуўся з вялізнымі праблемамі, што яна можа працаваць толькі ў цесным узаемадзеянні з нацыянальнымі таварыствамі Чырвонага Крыжа. Медыцынскыя сёстры Чырвонага Крыжа з розных краін свету, уключаючы Злучаныя Штаты і Японію, прыйшлі падтрымаць медыцынскыя службы ўзброеных сіл еўрапейскіх краін, якія былі ўцягнутыя ў вайну. 15 кастрычніка 1914 года адразу пасля пачатку вайны, МКЧК заснавала Міжнароднае агенцтва зняволеных ваеннапалонных (POW), якое налічвала прыкладна 1200 добраахвотных супрацоўнікаў да канца 1914 года. Да канца вайны Агенцтва перадала каля 20 мільёнаў лістоў і паведамленняў, 1,9 млн пасылак, а таксама каля 18 мільёнаў швейцарскіх франкаў ў выглядзе грашовых ахвяраванняў для ваеннапалонных усіх закранутых краін. Акрамя таго, дзякуючы ўмяшанню Агенцтва, каля 200 тысяч зняволеных былі абменены паміж ваюючымі бакамі, вызваленыя з палону і вярнуліся на радзіму. Арганізацыйная картатэка агенцтва назапасіла каля 7 мільёнаў запісаў з 1914 па 1923 гады, змяшчаючы звесткі пра запалоненых асоб або тых, што прапаў без вестак. Картатэка прывяла да ідэнтыфікацыі каля 2 мільёнаў ваеннапалонных і дала магчымасць звязацца з сем’ямі палонных ці прапаўшых салдат. Поўная картатэка сёння размяшчаецца ў музеі арганізацыі ў Жэневе, права на доступ да яе па-ранейшаму строга абмежавана.
На працягу ўсёй вайны МКЧК сачыў за выкананнем ваюючымі бакамі ўсіх палажэнняў Жэнеўскай канвенцыі 1907 года і накіроўвала скаргі аб парушэннях у адпаведныя краіны. Калі хімічная зброя была ўпершыню выкарыстана ў гэтай вайне МКЧК актыўна пратэставалі супраць гэтага новага тыпу вайны. Нават не маючы мандату ад Жэнеўскай канвенцыі МКЧК спрабаваў змякчыць пакуты грамадзянскага насельніцтва. На тэрыторыях, якія былі афіцыйна пазначаны як «акупаваныя тэрыторыі», МКЧК аказваў дапамогу грамадзянскаму насельніцтву на аснове «законаў і звычаяў сухапутнай вайны» Гаагскай канвенцыі 1907 года. Гэтая канвенцыя была прававой асновай для дзейнасці МКЧК. У дадатак Міжнароднае агенцтва зняволеных ваеннапалонных праводзіла агляд лагераў ваеннапалонных. У агульнай складанасці ўсе 524 лагеры па ўсёй Еўропе былі наведаны 41 дэлегатам ад МКЧК да канца вайны.
Паміж 1916 і 1918 гадамі МКЧК апублікаваў шэраг паштовак са сцэнамі з лагераў для ваеннапалонных. Фотаздымкі паказвалі штодзённае жыццё ваеннапалонных, як то атрыманне лістоў з дому. Мэта МКЧК таксама заключалася ў забеспячэнні сем’яў зняволеных інфармацый пра іхных родных, лёс якіх быў нявызначаны. Пасля заканчэння вайны МКЧК арганізаваў вяртанне каля 420 тысяч зняволеных на радзіму. У 1920 годзе задача па рэпатрыяцыі была перададзена на створаную арганізацыю Ліга Нацый, які прызначыў нарвежскага дыпламата і вучонага Фрыцьёфа Нансі ў якасці «Вярхоўнага камісара па справах рэпатрыяцыі ваеннапалонных». Ягоны юрыдычны мандат быў пазней пашыраны для падтрымкі і догляду ўцекачоў і перамешчаных асоб. Нансі, які вынайшаў пашпарт Нансі для ўцекачоў без грамадзянства, быў узнагароджаны Нобелеўскай прэміяй міру ў 1922 годзе.
За год да заканчэння вайны МКЧК атрымаў у 1917 годзе Нобелеўскую прэмію міру за выдатную ваенную працу. Гэта была адзіна Нобелеўская прэмія міра прысуджаная ў перыяд з 1914 па 1918 гады. У 1923 годзе Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа прыняў змены ў сваю палітыку ў дачыненні да выбару новых членаў. Да тых часоў, толькі грамадзяне з горада Жэневы мелі магчымасць служыць у камітэце. Гэтае абмежаванне часткова скачавана, каб уключыць у спіс магчымых членаў камітэту швейцарскіх грамадзян. Як прамое следства Першай сусветнай вайны быў складзены і падпісаны дадатковы пратакол да Жэнеўскай канвенцыі ў 1925 годзе, які забараняў ужыванне задушлівых і атрутных газаў і біялагічных рэчываў у якасці зброі. Праз чытыры гады арыгінальная Канвенцыя была перагледжана, а другая Жэнеўскай канвенцыя «аб абыходжанні з ваеннапалоннымі» была створана. Падзеі Першай сусветнай вайны і адпаведная дзейнасць МКЧК значна павялічыла рэпутацыю і аўтарытэт з боку міжнароднай супольнасці і прывяло да пашырэння паўнамоцтваў арганізацыі.
Яшчэ ў 1934 годзе праект прапановы аб дадатковай канвенцыі аб абароне грамадзянскага насельніцтва падчас узброенага канфлікту была прынятая Міжнароднай канферэнцыяй Чырвонага Крыжа. На жаль, большасць урадаў былі мала зацікаўлены ў рэалізацыі гэтага пагаднення, і, такім чынам, праект быў пазбаўлены магчымасці ўступіць у сілу да пачатку Другой сусветнай вайны.
Прававая аснова дзейнасці МКЧК падчас Другой сусветнай вайны базавалася на Жэнеўскiх канвенцыях, якая была перагледжана ў 1929 годзе. Дзейнасць камітэта былі аналагічныя такой жа, як і падчас Першай сусветнай вайны, як то наведванне і маніторынг лагераў ваеннапалонных, арганізацыя гуманітарнай дапамогі для грамадзянскага насельніцтва і кіраванне абменам паведамленнямі аб зняволеных і зніклых без вестак. Да канца вайны 179 дэлегатаў правялі 12750 візітаў у лагеры ваеннапалонных у 41 краіне. Міжнароднае агенцтва зняволеных ваеннапалонных (па-нямецку: Zentralauskunftsstelle für Kriegsgefangene) мелі ў сваім штаце 3 тысячы чалавек, які складалі картатэку для адсочвання зняволеных. Было складзена 45 мільёнаў картак, і праз агенцтва прайшло да 120 мільёнаў паведамленняў паміж ваеннапалоннымі і іхнымі сем’ямі. Адной з асноўных перашкодаў у дзейнасці камітэту была адмова нацыскай Германіі ад супрацоўніцтва з камітэтам, нямецкі ўрад ажыццяўляў грубыя парушэнні, як то праводзіў дэпартацыю яўрэяў з Германіі і масавыя забойствы ў канцэнтрацыйных лагерах. Акрамя таго, два іншыя асноўныя бакі канфлікту, СССР і Японія, не ўдзельнічалі ў падпісанні ў 1929 годзе Жэнеўскіх канвенцый і, юрыдычна, не былі абавязаны выконваць правілы канвенцыі.
Падчас вайны МКЧК не ўдалося атрымаць пагадненне з нацысцкай Германіі з нагоды абыходжання і лячэння зняволеных у канцлагерах, але ў канчатковым выніку адмовіліся аказваць ціск на нямецкі бок, каб не парушыць працу з ваеннапалоннымі. МКЧК таксама не здолеў атрымаць адказ на пэўную інфармацыю аб знішчэнні і масавых забойствах еўрапейскіх яўрэяў і цыганаў у лагерах. Пасля лістапада 1943 года МКЧК атрымаў дазвол на адпраўку пасылак да людзей, якія знаходзіліся ў канцэнтрацыйных лагерах. Паколькі дадзеныя аб затрыманых у лагерах часта атрымоўваліся ад іншых зняволеных, МКЧК атрымалася зарэгістраваць каля 105 тысяч зняволеных асоб у канцэнтрацыйных лагерах і даставіць каля 1,1 млн пасылак, у першую чаргу ў лагеры Дахау, Бухенвальд, Равенсбрук і Заксенгаўзен.
12 жніўня 1949 года былі зацверджаны новыя змены ў двух папярэдніх Жэнеўскіх канвенцыях. Дадатак «аб паляпшэннi лёсу параненых, хворых і асоб, якія пацярпелі караблекрушэнне, са складу ўзброеных сіл на моры», якое цяпер называюць другой жэнеўскай канвенцыяй, было ўключана ў асноўны тэкст Жэнеўскай канвенцыі як спадчына Гаагскай канвенцыі 1907 года. Жэнеўская канвенцыя «па абыходжанні з ваеннапалоннымі» ад 1929 года была другой з гістарычнага пункту гледжання, але пасля 1949 года яе сталі называць трэцяй, паколькі яна з’явілася пазней Гаагскай. Улічваючы вопыт Другой сусветнай вайны, была зацверджана Четвёртая Жэнеўская канвенцыя «па абароне мірнага насельніцтва ў час вайны». Дадатковыя пратаколы ад 8 чэрвеня 1977 года абвясцілі, што канвенцыі маюць сілу і пры ўнутраных канфліктах, напрыклад, грамадзянскіх войнах. На сёння чатыры канвенцыі і дадатковыя пратаколы да іх ўтрымліваюць больш за 600 артыкулаў у параўнанні з 10 артыкуламі пачатковай Жэнеўскай канвенцыі 1864 года.
Перад стагадовым юбілеем, у 1963 годзе, Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа сумесна з Міжнароднай федэрацыяй таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца, атрымаў трэцюю Нобелеўскую прэмію міру. Пачынаючы з 1993 года права быць дэлегатамі Міжнароднага камітэта атрымалі нешвейцарские грамадзяне. З тых часоў лік такіх работнікаў Міжнароднага камітэта дасягнула 35 %.
У чэрвені 2006 года адбылася XXIX канферэнцыя Міжнароднага руху Чырвонага Крыжа і Паўмесяца[4], галоўнай падзеяй якой стала прыняцце рашэння аб далучэнні да Руху нацыянальных таварыстваў Палестыны і Ізраіля. Цяпер дзейнасць ізраільскіх добраахвотнікаў з таварыства «Маген Давід Адом» за межамі краіны будзе абараняцца нормамі міжнароднага права.
Удзельнікі канферэнцыі таксама дамовіліся аб трэцяй, нейтральнай эмблеме Руху — Чырвоным Крышталі.
Прыём нацыянальнага таварыства Чырвонага Шчыта Давіда адкладаўся амаль 60 гадоў з-за спрэчкі вакол сімволікі арганізацыі, паколькі іудзеі адмаўляліся прызнаваць і хрысціянскі крыж, і мусульманскі паўмесяц. Згодна з дэкларацыі, прынятай на канферэнцыі, у Ізраілі ў якасці эмблемы будзе выкарыстоўвацца чырвоны крышталь — чырвоны чатырохвугольнік на белым фоне. Адначасова было вырашана, што ізраільская арганізацыя «Чырвоны шчыт Давіда», або «Маген Давід Адом» (МДА) — можа працягваць выкарыстоўваць на тэрыторыі Ізраіля свой ранейшы сімвал (чырвоную шасціканцовую зорку — «шчыт Давіда», які быў акружаны чырвоным ромбам).
Прадстаўнікі мусульманскіх дзяржаў выступалі супраць прыняцця Ізраіля — у прыватнасці, Сірыя патрабавала ад Ізраіля спачатку дапусціць сірыйскае таварыства Чырвонага Паўмесяца на тэрыторыі Галанскіх вышынь, анексіраваных Ізраілем у 1981 годзе.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
