Харкаў

Харкаў
Герб[d]	Сцяг[d]
Краіна	Украіна
Вобласць	Харкаўская
Каардынаты	49°59′33″ пн. ш. 36°13′52″ у. д.HGЯO
Унутранае дзяленне	9 раёнаў
Кіраўнік	Ігар Аляксандравіч Церахаў
Заснаваны	1654
Першая згадка	1552
Плошча	350,05 км²
Вышыня цэнтра	152 ± 1 м
Тып клімату	умерана-кантынентальны
Водныя аб’екты	Харкаў[d]
Насельніцтва	▼1 421 125 чалавек (2022)
Шчыльнасць	4100 чал./км²
Агламерацыя	Харкаўская агламерацыя 2 109 000 чалавек
Нацыянальны склад	украінцы, рускія, яўрэі, армяне
Часавы пояс	UTC+2 і UTC+03:00
Тэлефонны код	572
Паштовыя індэксы	61000–61499
Аўтамабільны код	ХА
Афіцыйны сайт	city.kharkiv.ua (укр.) (руск.) (англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Харкаў (укр.: Харків) — горад ва ўсходняй частцы Украіны. Адміністрацыйны цэнтр Харкаўскай вобласці; першая сталіца Савецкай Украіны. Насельніцтва — 1 421 125 чалавек (2022). Плошча — 350 км²^[4]. Гэта самы вялікі горад, які знаходзіцца на 50-й паралелі.

Хуткія факты Краіна, Вобласць ...

Закрыць

Тэрыторыя Харкава дзеліцца на 9 адміністрацыйных раёнаў, якія кіруюцца раённымі адміністрацыямі.

На месцы Харкава знаходзіўся старажытны горад Данец, яшчэ з часоў Кіеўскай Русі. Назва горада паходзіць, імаверна, ад назвы ракі Харкаў («Хар-Кобе»). Іншыя версіі — ад заснавальніка пасялення казака Харытона (Харка) альбо ад казака Івана Каркача (Харкача). Існуе таксама і Палавецкая версія — ад палавецкага горада Шарукань (Харукань).

З пачатку XVII стагоддзя Харкаўшчына належала да Маскоўскай дзяржавы, але да 1650 года тут не было аселага насельніцтва. Маскоўскія цары імкнуліся выкарыстаць пасяленні ў якасці абарончай лініі супраць крымскіх татар і нагайцаў: «белгародская», «ізюмская» і «ўкраінская» лініі. Расійскія «служылыя людзі» не былі сталым насельніцтвам.

Буйны навуковы, культурны, індустрыяльны і транспартны цэнтр Украіны, быў трэцім індустрыяльным цэнтрам СССР пасля Масквы і Ленінграда.

Горад узнагароджаны ордэнам Леніна (1970) і ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі (1983).

Размяшчэнне

Харкаў размешчаны на водападзельным узвышшы і ў даліне рачок Харкаў, Лопань, Вуды і Немышля, апошнія мелі раней забалочаныя берагі і часам улетку перасыхалі. На тэрыторыі сучаснага горада гэтыя невялікія рачулкі сходзяцца і за горадам зліваюцца праз Вуды ў Северскі Данец.

Найвышэйшай кропкай над узроўнем мора — 120 м — з’яўляецца Лесапарк, найніжэйшай — 94 м — Наваселеўка. З гледзішча рэльефу, Харкаў падзяляецца на чатыры нізіны і чатыры ўзвышшы. Вышыні Харкава, пераважна пясчаныя, да нядаўна былі схаваныя хваёвымі і бярозавымі лясамі.

Даўжыня Харкава:^[5]

з поўначы на поўдзень — 24,3 км
з захаду на ўсход — 25,2 км

Клімат

Клімат Харкава — лагодна-кантынентальны: зіма халодная і снежная, але зменлівая, лета — спякотнае. Сярэдняя тэмпература года — + 6,9 °C (у студзені — 6,9, у ліпені + 20,3). Сярэдняя колькасць ападкаў за год 513 мм, найбольшая ў чэрвені і ліпені. Клімат дазваляе займацца гародніцтвам і садоўніцтвам, уключна з вінаградарствам.

Пасля рэвалюцыі 1917 года, ў 1920-я гады колькасць жыхароў Харкава стала павялічвацца. Паводле перапісу 1926 года, ў горадзе пражывала 417.000 чалавек (трэцяе месца пасля Кіева і Адэсы). Адносную большасць насельніцтва складалі ўкраінцы (38,3 %), далей былі рускія — 38 %, яўрэі — 19,5 % (адсоткі на 1897 год: 29,2, 60,0, 6,1 адпаведна). Тэндэнцыя да павелічэння колькасці жыхароў выразна прыкметная і ў 1930-х гадах, галоўным чынам праз прыліў працоўных сіл; у 1939 Харкаў меў 833 000 жыхароў.

Падчас нямецка-фашысцкай акупацыі колькасць насельніцтва ўпала праз мабілізацыю ў войска, масавага вывазу на працы за мяжу і праз пошук прытулку ў правінцыі, і ў 1942—1943 гадах скарачэнне склала 160—180 000 чалавек. Пасля 1944 года насельніцтва горада пачало хутка расці. Перапіс 1959 года паказаў рост жыхароў Харкава да 953 000 чалавек. Значная частка яго — прамысловыя працаўнікі, служачыя, будаўнікі, а таксама працаўнікі транспарта, гандлю, адукацыі і аховы здароўя. Нацыянальны склад наступны: ўкраінцаў 48 %, рускіх — 40 %, яўрэяў — 9 %.

Завод імя Малышава — Заснаваны ў 1895 як Харкаўскі паравозабудаўнічы завод. Цяпер гэта прадпрыемства транспартнага і энергетычнага машынабудування
Завод Электрацяжмаш. Заснаваны ў 1946 як прадпрыемства па вырабу магутных гідрагенератараў, гідрагенератараў-рухавікоў, турбагенератараў
Харкаўскі электрамеханічны завод. ХЭМЗ у 1915 з Рыгі быў перадыслацыраваны ў Харкаў. Цяпер гэта шматпрофільнае электратэхнічнае прадпрыемства з шырокім спектрам вырабляемай прадукцыі
Завод Южкабель заснаваны ў 1943 годзе. Сёння гэта буйнейшае прадпрыемства па вырабу кабельна-правадніковай прадукцыі ва Украіне.
Харкаўскі падшыпнікавы завод, які забяспечвае сваёй прадукцыяй атамныя і цеплавыя электрастанцыі, нафтавыя радовішчы і вугальныя шахты, метрапалітэны і навабудоўлі, чыгунку і гарадскі транспарт
Турбаатам — галоўная навуковая ўстанова энергамашынабудаўнічага комплексу Украіны. Прадпрыемства вырабляе паравыя, гідраўлічныя, газавыя турбіны для цеплавых, атамных, гідра- электрастанцый
Харкаўскі трактарны завод вырабіў першы трактар 1 верасня 1931 года. Цяпер ХТЗ вырабляе трактары, дарожна-будаўнічую тэхніку, прадукцыю для кузнечнай і ліцейнай вытворчасці, запасныя часткі
Харкаўскі прыборабудаўнічы завод імя Шаўчэнкі — шматпрофільнае прадпрыемства
Харкаўскі авіяцыйный завод
ФЭД
Харкаўскі электратэхнічны завод
Харкаўскі вагонарамонтны завод
Харкаўская бісквітная фабрыка

60 навукова-даследчых інстытутаў, 90 ВНУ (Харкаўскі нацыянальны медыцынскі ўніверсітэт, Харкаўскі нацыянальны ўніверсітэт імя В. Н. Каразіна і інш.

6 музеяў, карцінная галерэя, 8 тэатраў, 80 бібліятэк.

Цэнтральная плошча Харкава — помнік архітэктуры плошча Свабоды (да другой паловы 1990-х гг. — плошча Дзяржынскага), другая паводле памераў у Еўропе і сёмая ў свеце.

Харкаўскі заапарк — адкрыўся трэцім у Расійскай імперыі.

Праз батанічны сад Харкаўскага ўніверсітэта і Парк імя Горкага працягнутая падвясная канатная дарога.

У Харкаве знаходзіцца ўпраўленне Паўднёвай украінскай чыгункі і дзіцячая чыгунка.

Харкаўскі планетарый імя Ю. А. Гагарына быў адкрыты ў 1957 годзе.