Дубровенскі раён

Дубро́венскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўднёвым усходзе Віцебскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,25 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 14 196 чалавек^[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Дуброўна.

Дубровенскі раён
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	раён Беларусі
Уваходзіць у	Віцебская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Дуброўна
Дата ўтварэньня	17 ліпеня 1924
Кіраўнік	Анатоль Лукашоў[d][1]
Насельніцтва (2018)	14 196[2]
Шчыльнасьць	11,4 чал./км²
Плошча	1249,7[3] км²
Вышыня па-над узр. м.  · сярэдняя вышыня	208 м[4]
Месцазнаходжаньне Дубровенскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +3
Тэлефонны код	+375-21-37
Паштовыя індэксы	211 0хх, 211 5хх
Афіцыйны сайт
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гісторыя

20 жніўня 1924 году створаны Дубровенскі раён ў складзе Аршанскай акругі (да 26 ліпеня 1930 году, з 20 лютага 1938 году — Віцебскай вобласьці). 25 сьнежня 1962 году раён скасаваны й далучаны да Аршанскага раёну Віцебскай вобласьці^[5]. 6 студзеня 1965 году Дубровенскі раён адноўлены ў складзе Віцебскай вобласьці^[6].

8 красавіка 2004 году Рэдзькаўскі сельсавет ліквідаваны. Усе населеныя пункты перададзеныя Засьценкаўскаму сельсавету.^[7]

10 кастрычніка 2013 году ў склад Зарубскага сельсавету перададзеныя ўсе населеныя пункты — Быстрыёўка, Гладкія, Жарнеўка, Кляны, Кулакоўшчына, Ляхаўка, Пячонкі, Хаетчына, Цыбульскія, Чырына — ліквідаванага Кляноўскага сельсавету^[8].

26 верасьня 2017 году Асінторфскі і Засьценкаўскі сельсаветы былі аб'яднаны ў адну адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку — Асінторфскі сельсавет^[9].

Адміністрацыйны падзел

У раёне налічваецца 148 населеныя пункты; 7 сельсаветаў: Асінторфскі сельсавет, Валяўкоўскі сельсавет, Дабрынскі сельсавет, Зарубскі сельсавет, Малабахаўскі сельсавет, Маласавінскі сельсавет, Пірагоўскі сельсавет

Насельніцтва

• XX стагодзьдзе: 1999 год — 22 500 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2005 год — 19 500 чал.; 2006 год — 19 100 чал.; 2009 год — 16 974 чал.^[10] (перапіс); 2016 год — 14 637 чал.^[11]; 2017 год — 14 378 чал.^[12]; 2018 год — 14 196 чал.^[2]

Славутасьці

• У цэнтры Дуброўны і за 100 м на ўсход ад упадзеньня ракі Дубровенкі ў Дняпро захаваліся 2 гарадзішчы, якія зьяўляюцца помнікамі археалёгіі.
• Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна, XVIII—пач. XIX ст.).
• Царква Сьвятой Тройцы (пач. XIX ст.).
• Царква Покрыва Прасьвятой Багародзіцы — помнік архітэктуры пачатку XX ст. рэтраспэктыўна-расейскага стылю ў вёсцы Ланенка.
• Гарадзішча пэрыяду раньняга жалезнага веку ў вёсцы Баброва.
• Гарадзішча за 1 км на паўночны ўсход ад вёскі Барадзіно.
• Гарадзішча днепра-дзьвінскай культуры 1-га тыс. да н. э. й калочынскай культуры 3-й чв. 1-га тыс. н. э. ў вёсцы Гарманы.
• Курганны могільнік ў вёсцы Глебава.
• Два гарадзішчы ў ваколіцах вёскі Карабанавічы.
• Гарадзішча ў ваколіцах вёскі Малое Бахава.
• Курганны могільнік пэрыяду раньняга сярэднявечча на паўднёвай ускраіне вёскі Сваташыцы.
• Сядзібна-паркавы ансамбль у вёсцы Станіславова на правым беразе Сьляпчанкі.

Страчаная спадчына

• Царква Сьв. Мікалая (Дуброўна, XVIII ст.).
• Касьцёл Сьвятога Юрыя (Дуброўна, XVIII ст.).
• Палац Любамірскіх (Дуброўна, XVIII ст.).
• Сынагога (Дуброўна, XIX ст.).
• Былая ўніяцкая царква Ўзьнясеньня Гасподняга ў былым мястэчку Баева.
• Царква Прачыстай Багародзіцы ў вёсцы Кісялі.
• Былая ўніяцкая царква Покрыву Найсьвяцейшай Багародзіцы ў вёсцы Ланенка.
• Былая ўніяцкая царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы Ліцьвінава.
• Царква Покрыва Багародзіцы (1745) у былым мястэчку Ляды.
• Царква Сьвятога Апостала Яна Багаслова (1799) у былым мястэчку Ляды.
• Царква Сьвятога Духа (1829) у былым мястэчку Ляды.
• Царква Сьвятых Космы і Даміяна (1840) у былым мястэчку Ляды.
• Сынагога ў былым мястэчку Ляды.
• Царква Дабравешчаньня Багародзіцы (XVIII стагодзьдзе) ў вёсцы Малое Савіна.
• Царква Сьвятога Юрыя (XVIII стагодзьдзе) ў вёсцы Мардахі.
• Былая ўніяцкая Сьвята-Духаўская царква ў вёсцы Міхалінава.
• Былая ўніяцкая Мікалаеўская царква (XVIII стагодзьдзе) ў вёсцы Новая Тухінь.
• Былая ўніяцкая царква Сьвятога Юрыя ў былым мястэчку Расасна.
• Былая ўніяцкая царква Ўзьнясеньня Гасподняга ў вёсцы Сваташыцы.
• Мікалаеўская царква ў вёсцы Холбні.
• Былая ўніяцкая царква Ўзьнясеньня Гасподняга ў вёсцы Хоміна.
• Мікалаеўская царква ў вёсцы Чырвоная Слабада.
• Былая ўніяцкая царква Ўзьнясеньня Гасподняга ў вёсцы Чырына.

Асобы

Нарадзіліся ў Дубровенскім раёне:

• Казімер Семяновіч (*1600 — † па 1651) — інжынэр і тэарэтык артылерыі, мысьляр-гуманіст, вынаходнік шматступенчатае ракеты.
• Сяргей Заранка, (*24.09.1818, Ляды — †20.12.1871, Масква) — жывапісец-партрэтыст.
• Маркел Савіцкі (*19.06.1898, Расасна — †24.07.1975, Горкі) — доктар сельскагаспадарчых навук.
• Сяргей Ракіта (*15.10.1909, Ліцьвінава — †23.03.1942, ?) — беларускі пісьменьнік.
• Міхаіл Мінковіч (*06.09.1914, Кіраёва — †17.08.1971, Менск) — міністар культуры БССР 1964—1971.
• Самуіл Эйдлін (*23.10.1914, Баева — †31.03.1989, Самара) — габрэйскі паэт, пісьменьнік.
• Іван Авекаў (*19.05.1919, Асінаўка — †17.04.1943, Данкаў, Ліпецкая вобласьць, Расея) — капітан авіяцыі, камандзір авіяэскадрыльлі. Герой Савецкага Саюзу 24 жніўня 1943 году.
• Мікола Гарулёў (*06.11.1919, Баева — †07.05.1980, Менск) — беларускі паэт, пісьменьнік, драматург, перакладчык, сцэнарыст.
• Аляксей Груца (*09.05.1924, Пішчыкі — †27.02.2017, Менск) — беларускі мовазнавец, доктар філялягічных навук, прафэсар.
• Іван Лепешаў (*23.10.1924, Іскозы — †12.10.2014, Горадня) — беларускі мовазнавец, доктар філялягічных навук, прафэсар.
• Васіль Праскураў (*25.08.1926, Негаціна – †22.05.1987, Ганцавічы) – журналіст, пісьменьнік, публіцыст.
• Сяргей Назараў (*14.10.1928, Барадзіно — †11.08.1999 Менск) — акадэмік, доктар тэхнічных навук, прафэсар.
• Віктар Грыбкоўскі (*30.04.1932, Асташкавічы – †26.10.2000, Менск) – доктар фізыка-матэматычных навук, прафэсар.
• Мікола Апіёк (*20.10.1935, Макараўка) — жывапісец ў жанрах пейзажа, партрэта, тэматычнай карціны, нацюрморта, а таксама ў станковай графіцы і сцэнаграфіі.
• Эрнэст Ялугін (*19.11.1936, Асінаўка — †25 чэрвеня 2022, Менск) — беларускі пісьменьнік.
• Рэгіна Харошка (* 07.05.1938, Асінторф) — беларуская вучоная фізычных і хімічных навук.
• Анатоль Магіленка (*10.08.1938, Карабанавічы — †02.09.1997, Віцебск) — доктар вэтэрынарных навук, прафэсар, рэктар Віцебскай дзяржаўнай акадэмія вэтэрынарнай мэдыцыны.
• Уладзімер Якавенка (*19.08.1938, Чырына) — беларускі фізык.
• Аляксей Дудараў (*06.06.1950, Кляны — †27.02.2023)) — беларускі драматург і кінадраматург.
• Валянціна Абразова (*29.03.1957, Асінторф) — беларуская спартсмэнка-біятляністка.

Крыніцы

1. http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/Rayispolkom-vlast-ru/
2. Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
3. Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (па стане на 1 студзеня 2010 г.)
4. GeoNames (анг.) — 2005.
5. Указ Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР ад 25 сьнежня 1962 году. Пра ўзбуйненьне сельскіх раёнаў Рэспублікі Беларусь (рас.)
6. Указ Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Беларускай ССР ад 6 студзеня 1965 году. Пра стварэньне новых раёнаў Рэспублікі Беларусь (рас.)
7. Рашэньне Віцебскага абласнога Савету дэпутатаў ад 8 красавіка 2004 г. №55 «Пра зьмену адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу раёнаў Віцебскай вобласьці» (рас.)
8. «Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области». Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 (рас.)
9. Решение Витебского областного совета депутатов от 14 сентября 2017 г. № 218 «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Дубровенского района Витебской области»(недаступная спасылка)  (рас.)
10. Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
11. Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
12. Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

Літаратура

• Бурак Ф. Ф., Лявіцкая П. І., Рудава Г. П., Янюк М. Ф. Дубровенскі раён. Энцыклапедыя прыроды Беларусі: у 5 т. Т. 2: Гатня ― Катынь / Рэдкал.: І. П. Шамякін (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1983. — 520 с. С. 230 — 231.
• Барышаў Г. І., Грыцкевіч А. П. Дубровенскі раён: XIII (№ 1335 — № 1414) / Рэдкал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі : энцыкляпэдыя. — Менск: Беларуская энцыклапедыя, 1985. — Т. Віцебская вобласьць. — С. 259 — 270.
• Кахноўская, Раіса. «Дубровенскі раён» / М. В. Біч і інш. // Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназія — Кадэнцыя.. — Мн.: БелЭн., 1996. — Т. 3. — С. 308, 309. — ISBN 5-85700-074-2.
• «Памяць Беларусі 1941 — 1945». Рэспубліканская кніга. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Менск: Беларусая энцыклапедыя, 2005. — С. 184 — 187. — 592 с. — 15 000 ас. — ISBN 985-11-0322-5.
• Памяць: Гіст.-дак. хроніка Дубровенскага р-на. Кніга 1. — Мн.: Паліграфафармленне, 1997. — 598 с.: іл. ISBN 985-6351-02-02
• Памяць: Гіст.-дак. хроніка Дубровенскага р-на. Кніга 2. — Мн.: Паліграфафармленне, 1996. — 494 с.: іл.
• Смалякоў Г. С. Дубровенскі раён. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў // Беларуская энцыклапедыя: у 18 т. : энцыкляпэдыя. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — С. 246 — 247. — ISBN 985-11-0035-8.
• Шаўрова А. А. Дубровенскі раён. // Беларуская савецкая энцыкляпэдыя. У 12 т.Т.4. Графік — Зуйка / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1971. — 608 с.: іл., карты. С. 304, 305.

Вонкавыя спасылкі

• Краявіды на radzima.org
• Дубровенскі раён  (рас.), Глёбус Беларусі
• Дубровенскі раён. «Віцебская абласная бібліятэка». (17 траўня 2013).
• Дубровеншчына ў складзе Вялікага княства Літоўскага