IBM

IBM (Ай-би-эм тип әйтелә; МФА: [aɪbiːˈɛm]; ингл.  International Business Machines атамаһының аббр.) — АҠШ компанияһы, аппараттар һәм программалар менән тәьмин итеү, шулай уҡ ИТ-сервистар һәм консалтинг хеҙмәттәре күрһәтеү буйынса донъяла иң эре етештереүселәрҙең һәм һатыусыларҙың береһе, штаб-фатиры Армонкта  (Нью-Йорк штаты) урынлашҡан.

IBM
Тармаҡ	индустрия программного обеспечения[d], аппаратное обеспечение[d], ITSM[d], ИТ-консалтинг[d] һәм Мәғлүмәт технологиялары
Нигеҙләү датаһы	16 июнь 1911
Рәсми атамаһы	International Business Machines Corporation
Ҡыҫҡаса атамаһы	IBM Corporation[1], International Business Machines Corp.[1] һәм IBM[1]
Әһәмиәтле кеше	John E. Kelly III[d][2]
Нигеҙләүсе	Чарльз Флинт[d] һәм Томас Джон Уотсон[d]
Генераль директор	Кришна, Арвинд[d][3]
Етәксе	Вирджиния Рометти[d][4]
Члены правления	Thomas Buberl[d][5], Michael Eskew[d][6][7], Дэвид Фарр[d][8], Alex Gorsky[d][9], Мишель Говард[d][10], Кришна, Арвинд[d][11], Эндрю Ливерис[d][12], F. William McNabb III[d][13], Martha Pollack[d][14], Joe Swedish[d][15], Peter Voser[d][16], Rick Waddell[d][17] һәм Al Zollar[d][18]
Дәүләт	Америка Ҡушма Штаттары[19]
Ойошма ағзаһы	Alliance for Open Media[d], iRODS Consortium[d][20], The Linux Foundation[d][21], Европейский комитет по интероперабельности[d][22], OpenAPI Initiative[d][23], W3C[24], Bluetooth Special Interest Group[d][25], CVE Numbering Authorities[d][26], jQuery Foundation[d][27], JS Foundation[d][28], Node.js Foundation[d][29], OpenJS Foundation[d][30], FIDO Alliance[d][31], Business Software Alliance[d][32][33], LOT Network[d][34] һәм фонд OpenPOWER[d]
Ойоштороу-хоҡуҡ формаһы	американская корпорация[d]
Совокупные активы	▲155 971 000 000 $ (2020)[35]
Дөйөм килем	▲60 530 000 000 $ (2022)[36]
Чистая прибыль	▼1 639 000 000 $ (2022)[36]
Операционная прибыль	▼1 156 000 000 $ (2022)[36]
Рыночная капитализация	▲125 140 000 000 $ (24 август 2021)[37]
Барлыҡҡа килеү урыны	Эндикотт[d]
Хужаһы	Berkshire Hathaway[d], Vanguard Group[d] һәм State Street Corporation[d]
Бойһонған ойошма (филиал)	SoftLayer[d][38][39], IBM India Private Limited[d][39], IBM Internet Security Systems[d], Lotus Software[d], Rational Software[d], IBM Denmark[d][39], IBM France[d][39], Companhia IBM Portuguesa[d][39], IBM Nederland[d][39], IBM Deutschland[d][39], IBM Egypt Business Support Services[d][39], IBM Canada[d][39], Bluemix[d], IBM Research[d], The Weather Company[d], Object Technology International[d][40], Red Hat[d][41], IBM Česká republika[d], IBM Israel[d] һәм IBM Norge[d]
Милке	Исследовательский центр IBM Томаса Дж. Уотсона[d], Telelogic[d], Lotus Software[d], Ustream[d], Cognos[d], IBM Somers Office Complex[d], Coded Character Set Identifier[d], IBM Building, Johannesburg[d], IBM Information Management Software[d], IBM Rochester[d], Satellite Business Systems[d], Trusteer[d] һәм Mark sense[d]
Бизнес-бүлексәләр	IBM Research[d], IBM Global Services[d], IBM jStart[d] һәм IBM Watson[d]
В партнёрстве с	Beecker[d]
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Armonk[d], Америка Ҡушма Штаттары[42]
Биржа	Нью-Йорк фонд биржаһы
Фонд баҙары индексы	Промышленный индекс Доу-Джонса[d], S&P 100[d] һәм Dow Jones Global Titans 50[d]
Хеҙмәткәрҙәр	▲352 600 кеше (2019)[43]
Алыштырған	Dehomag[d] һәм Computing Tabulating Recording Company[d]
Булдырыусы	Пол Рэнд[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Национальная медаль США в области технологий и инноваций[d] (2000) Национальная медаль США в области технологий и инноваций[d] (2004) Национальная медаль США в области технологий и инноваций[d] (2009) Серебряная наковальня[d] (2010) Серебряная наковальня[d] (2012) Серебряная наковальня[d] (2012) Серебряная наковальня[d] (2012)
Продукция	программа менән тәьмин итеү[44], дата-центр[d], unit record equipment[d], direct-access storage device[d], аппаратное обеспечение[d], list of IBM products[d] һәм облачные вычисления[d]
Отпечаток публичного ключа	E34C 87DC 1980 9413 A984 5DBB AFC3 8F74 CAE9 CDD2[45]
Диапазон IPv4	9.0.0.0/8[46]
Рәсми сайт	ibm.com[1]
Ссылка на условия использования	ibm.com/legal[47]
URL политики конфиденциальности	ibm.com/privacy[47]
Хеҙмәттәре тупланмаһы	Design Museum Gent[d], Хәҙерге сәнғәт музейы (Нью-Йорк)[48], Музей цивилизации[d][49] һәм TextileMuseum[d][50][50]
Профсоюз	IBM and unions[d]
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	709 886 һәм 331 000 ± 999[51]
Сайт официального магазина	logostore-globalid.us logostore-globalid.com
Код MAC Address Block Large	3440B5, 40F2E9, 98BE94, A897DC, 000255, 0004AC, 000629, 00096B, 000D60, 001125, 00145E, 0017EF, 0018B1, 001A64, 002035, 00215E, 002200, 002503, 005076, 006094, 08005A, 0817F4, 10005A, 5CF3FC, E41F13, FCCF62, 6CAE8B һәм 749975
Ойошма хеҙмәткәрҙәре категорияһы	Категория:Сотрудники IBM[d]
IBM Викимилектә

Компанияны йыш ҡына Big Blue тип тә йөрөтәләр, йәғни  инглизсәнән тәржемә иткәндә — «ҙур зәңгәр» йә «зәңгәр бәһлеүән». Был атаманың  барлыҡҡа килеүенә ҡағылышлы бер нисә фараз бар. Береһе буйынса^[52][53], атама компания 1950-се — 1960-сы йылдарҙа етештергән мейнфреймдарға бәйле.  Улар бүлмә ҙурлығында һәм зәңгәр төҫтә булған.  Икенсе бер фаразға ярашлы,  атаманың нигеҙендә компанияның логотибы ята. Ә тағы бер версия^[52][54] раҫлауынса, компаниялағы дресс-кодҡа бәйле: хеҙмәткәрҙәр зәңгәр күлдәк һәм зәңгәр костюм кейергә тейеш булған.  

Тарихы

1888—1924: IBM барлыҡҡа килеү

1890 йылда АҠШ территорияһында халыҡ иҫәбен алыу үткәрелә. Уның һөҙөмтәләрен эшкәртеү өсөн беренсе тапҡыр  «электр  табуляторы» ҡулланыла. Уны Герман Холлерит уйлап таба. Был аппарат ярҙамында иҫәп алыу йомғаҡтары бер йыл эсендә эшкәртеп бөтөлә. Ә унан алдағы 1880 йылғы иҫәп алыу йомғаҡтары һигеҙ йыл буйы эшкәртелгән була^[55]. Уңыштан ҡанатланған уйлап табыусы 1896 йылда Tabulating Machine Company компанияһын аса.

1911 йылдың 16 июнендә^[56]  CTR (Computing Tabulating Recording) нигеҙләнә. Уға  Computing Scale Company of America, Tabulating Machine Company (TMC — Герман Холлериттың элекке компанияһы) һәм International Time Recording Company инә. Берләшкән фирма  электр  ҡорамалдарының киң ассортиментын етештерә: үлсәүҙәр,  сыр телгестәр, эш ваҡытын иҫәпләү приборҙары,  перфорациялау машиналары һ. б. Төрлө яҡлы бизнесҡа идара итеү ауырлашҡанға күрә  1914 йылдың майында  генераль директор вазифаһына  Томас Уотсон саҡырыла. Бынан һуң компания табуляция машиналары эшләүгә махсуслаша башлай.  

1924 йылда  Канада баҙарына сығыу һәм продукция ассортименты киңәйеү менән бәйле, CTR атамаһын International Business Machines йәки ҡыҫҡаса IBM тип үҙгәртә.

1930-сы — 1940-сы йылдар 

Бөйөк депрессия йылдарында күп миллионлы килемдәр  компанияны бөлөп юҡҡа сығыуҙан ҡурсалай.  Кризисҡа ҡарамаҫтан, компания президенты  Томас Уотсон тикшеренеүҙәргә аҡса һалыуҙы һәм хеҙмәткәрҙәргә эш хаҡы түләүҙе туҡтатмай.  1935—1936 йылдарҙа АҠШ хөкүмәтенең эре заказдары  IBM-ға ҙур ярҙам күрһәтә. 

Икенсе донъя һуғышы йылдарында компания атыу ҡоралы (М1 Carbine һәм Browning Automatic Rifle) етештерә.

2001 йылда IBM  Германияла концлагерь әсирҙәрен иҫәпкә алыу  машиналары һатып алыу өсөн Холокост ҡорбандарына компенсация түләү фондына  $3000000 күсерә^[57].

1950-се йылдар — хәрби һауа көстәренә һәм  авиаюлдарға  тәғәйенләнгән проекттар

1950-се йылдарҙа компания  ракета һөжүменә ҡаршы тороу өсөн компьютерлаштырылған бик ҙур SAGE системаһын эшләй, ул радарҙарҙан алынған мәғлүмәттәрҙе реаль ваҡытта анализлай һәм тотоп алыу ҡоролмаларын  сәпкә тоҫҡауҙы тәьмин итә.  ХХ быуаттың 50-се йылдарынан 80-се йылдарына тиклем файҙаланыла. Һуңғы осор версияларында  система  самолёттарҙы туранан-тура автоматик рәүештә сәпкә йүнәлтә ала.  

Компьютерҙар осоро

1943 йылда IBM компьютерҙары осоро башлана: 4,5 тонна массалы  «Марк I» эшләнә. 1952 йылда  лампалы беренсе ҙур компьютер «IBM 701»  барлыҡҡа килә.

1956 йылда  Томас  Уотсондың улы кесе Томас Уотсон  IBM етәксеһе вазифаһында атаһын алмаштыра,  тормош-көнкүреш компьютерҙары осоро унан башлана. Уның етәкселеге аҫтында компанияның килемдәре — $8 миллиардҡа, ә хеҙмәткәрҙәр һаны 270 меңгә етә.

1959 йылда транзисторлы тәүге IBM  компьютерҙары эшләп сығарыла, ышаныслылыҡ һәм етеҙлек кимәле иҫ иҙур булғанлыҡтан АҠШ хәрби һауа көстәре  уларҙы һауа һөжүменә ҡаршы оборонаның тиҙ хәбәр биреү  системаһында ҡулланырға ҡарар итә. Саҡ ҡына алдараҡ,  1957 йылда, IBM компанияһы FORTRAN («FORmula TRANslation») телен ҡулланыуға индергән була, был тел ғилми тикшеренеүҙәр өсөн файҙаланыла.  

1964 йылда  IBM System/360 ғаиләһе тәҡдим ителә, улар беренсе универсаль компьютерҙар, компьютерҙарҙың беренсе проектланған ғаиләһе, хәтерҙе байтлы адреслаусы беренсе компьютерҙар һ. б. булып таныла.  System/360 менән яраштырылған IBM System z  компьютерҙары әле булһа етештерелә:  яраштырылыу буйынса был абсолют  рекорд булып тора.

1971 йылда компания һығылмалы диск сығара, ул мәғлүмәттәр һаҡлау   стандартына әүерелә.

1972 йылда логотип яңыртыла (зәңгәр һыҙыҡтарҙан төҙөлгән хәрефтәр), ул әле лә ҡулланыла. Логотипты дизайнер Пол Рэнд  (ингл.  Paul Rand) эшләй.

1981 йыл кешелек тарихына  «IBM PC» персональ компьютеры барлыҡҡа килгән йыл булараҡ инә.  640 килобайт оператив хәтер һәм бер йәки ике  флоппи-диск йөрөтөүсе  Microsoft яһаған  DOS операцион системаһын һәм бер нисә ҡушымтаны эшләтеү өсөн етерлек була. Был операцион системаны тәҡдим иткән Microsoft компанияһы ул саҡта бәләкәй генә бер фирма була.  DOS  менән бергә ОС CP/M-86-ға һәм UCSD Pascal P-system'ға ла моделдәр тәҡдим ителә.  Ләкин был системалар ҡулланыуға инеп китә алмай, сөнки  Microsoft ул заман өсөн уникаль тәҡдим индерә: бер тапҡыр түләп, һаны сикләнмәгән компьютерҙар өсөн программа тәьминәтенә  лицензия алыу мөмкинлеге асыла. Был MS-DOS-лы конфигурция хаҡын кәметә һәм һатып алыусыларҙы күпләп ылыҡтыра. Һөҙөмтәлә Microsoft та киң билдәлелек ала.

Шуныһы ҡыҙыҡ: компания етәкселеге тәүҙә был  машинаға  һис бер әһәмиәт бирмәй, эшләнмәләр менән 4 кенә кешелек төркөм шөғөлләнә (Филипп Дональд Эстридж етәкселеге аҫтында). Интеллектуаль милекте һаҡлау буйынса ҡаты принциптар менән эш итһә лә,  IBM компанияһы DOS-ты ла (BASIC теле интерпретаторы менән бергә), эшләнмәселәрҙең тағы бер революцион уйлап табыуы булған BIOS-ты ла патентламай. Һөҙөмтәлә, сит эшләнмәселәр, баҫылып сыҡҡан  спецификацияларҙан файҙаланып,  IBM PC-ҙың клондарын эшләй, был баҙарҙы ҙур тиҙлек менән үҫтереп ебәрә, әммә  IBM килемдәрҙең ҙур өлөшөнән ситтә ҡала. 

Яҡынса 1984 йылда  AS/400 серияһы — бизнес мәсьәләләренә тәғәйенләнгән мини-компьютер сығарыла. Ул элеккерәк мини-ЭВМ S/36 һәм S/38 менән ҡабат ярашыу һәләтенә эйә була. Унда  Micro-Channel (MCA)  шинаһы технологиялары һәм  SCSI интерфейсы  ҡулланыла, улар әле лә серверҙарҙа файҙаланыла. Был серия компьютерҙары әле лә файҙаланыла һәм элегерәк сығарылған программа тәьминәттәренең теләһә ҡайһыһы менән эшләй ала.

1986 йылда  IBM үҙе үк хасил иткән персональ компьютерҙар һатыу буйынса баҙарҙа  беренселектән мәхрүм була.  

1990 йылда  компания OS/2 операцион системалы PS/2 сериялы  компьютерҙар  менән баҙарҙы яуламаҡ була.  Улар  аппарат менән дә,  программа менән дә PC-ға һәм DOS-ҡа яраҡлашмай. Машиналарҙа прогрессив технологиялар, мәҫәлән, ул заманда РС-ҙа ҡулланылған ISA шинаһынан күпкә өҫтөн  Micro-Channel шинаһы ҡулланыла.  PS/2 серияһы баҙарҙа танылыу ала алмай, тиҙҙән уны етештереү туҡтатыла. Әммә баҫмаҡтар һәм сысҡандар өсөн  Mini-DIN штекеры нигеҙендәге разъёмдар (улар PS/2 порттары тип йөрөтөлә) әле булһа PC-ҙа ла киң ҡулланыла.

Был серия сиктәрендә OS/2 Warp V3.0 операцион системаһын сығарыу планлаштырыла, ул  Microsoft'та эшләп сығарылған була, ләкин IBM элеккесә мэйнфреймдар баҙарына таяныуын дауам итә, шуға был проектты эшләүҙә артҡа ҡала.  Һөҙөмтәлә Microsoft Windows'ты эшләүгә күсә, а OS/2 аҫтындағы компьютерҙар серияһы баҙарға планлаштырылған мөҙҙәттән һуңға ҡалып сыға, көслө реклама кампанияһына һәм яҡшы сифаттарына ҡарамаҫтан,    проект баҙарҙа уңыш яулай алмай.

Консалтинг дәүере

Ҡаҙандағы IBM офисы

1990-сы йылдарҙа  IBM бизнесы хеҙмәттәр күрһәтеү, беренсе сиратта консалтинг яғына ауыша.  2002 йылда   «зәңгәр бәһлеүән»  $3,5 миллиардҡа PricewaterhouseCoopers  аудит компанияһының консалтинг  бүлеген һатып ала. Әлеге ваҡытта  IBM Global Services  подразделениеһына ингән был бизнес,   IBM структураһында иң отошлоһо булып, компания килеменең яртыһын биреп тора^[58].

Хеҙмәттәр күрһәтеүгә йүнәлеш алған  IBM 2005 йылда   $1,8 миллиардҡа персональ компьютерҙар етештереү һәм һатыу  подразделениеһын  (ThinkPad һәм ThinkCentre) Ҡытайҙың Lenovo компанияһына һата^[59]. Ә 2014 йылда инде Lenovo компанияһы  $2,3 миллиардҡа IBM-дан x86-серверҙар эшләү һәм етештереү  подразделениеһын да ала^[60]. Шул уҡ 2014  йылда үҙенең ярымүткәргестәр фабрикаларын GlobalFoundries компанияһына һатып^[61], IBM ярымүткәргес тауарҙар өлкәһендә  fabless-компанияға, йәғни етештереү фабрикалары булмаған компанияға әүерелеүе, артабан  процессорҙар эшләү менән шөғөлләнһә лә, уларҙы етештермәйәсәге тураһында белдерә. 

«Тимер» етештереү урынына IBM хәҙер, мәҫәлән, мәғлүмәт хәүефһеҙлеге өлкәһендә донъя лидеры булырға тырыша һәм   IBM Security подразделениеһын киңәйтә. 2006 йылда ул $1,3 миллиардҡа Internet Security Systems (ISS) компанияһын, ә 2017 йылдың февралендә  IBM  IT-хәүефһеҙлек өлкәһендә һатып алған компанияларының егерменсеһен — корпоратив мөхиттә насар һаҡланыусы мәғлүмәттәр менән бәйле хәүефтәргә идара итеү өсөн программа тәьминәте эшләгән  Agile 3 Solutions компанияһын — һатып ала^[62].

2007 йыл тирәһенән  IBM корпорацияһы болот хисаплауҙары һәм интернет аша бизнесты хеҙмәтләндереү өлкәһендә эшләй башлай.  2013 йылда  IBM яҡынса $2 миллиардҡа эре халыҡ-ара хостинг-провайдерҙы  —  Softlayer Technologies (инг.)баш. (инг.)баш. компанияһын һатып ала.  Был компанияның АҠШ-та,   Сингапурҙа  һәм  Амстердамда^[63] 20 дата-үҙәге була.  2014 йылда IBM корпорацияһы   IBM Cloud (инг.)баш. (инг.)баш.^[64] платформаһындағы болот сервистарын киңәйтеү стратегияһы сиктәрендә 15 дата-үҙәк төҙөлөшөнә $1,2 миллиардтан ашыу аҡса һалыуы тураһында белдерә. 

2011 йылғы  IBM Watson суперкомпьютеры

IBM  2008 йылда $5 миллиардҡа алынған Cognos компанияһы^[65]  һәм 2009 йылда $1,2 миллиардҡа алынған SPSS компанияһы^[66] нигеҙендә аналитик бизнесты ла әүҙем үҫтерә.  Улар  бизнес-анализ  һәм business intelligence өсөн программа инструменттарының төп йыйылмаһын эшләй.  Аналитик бизнесты киңәйтеү сиктәрендә  IBM 2014 йылда  Watson проектын үҫтереүгә  $1 миллиард һалыуы һәм яңы  Watson Business Group когнитив хисаплауҙар подразделениеһын ойоштороуы тураһында иғлан итә. Ул һаулыҡ һаҡлау, финанс, сәйәхәттәр, телекоммуникациялар  һәм ваҡлап һатыу өлкәләре өсөн когнитив (танып белеү, өйрәнеү) болот сервистарын эшләү һәм коммерциялаштырыу менән шөғөлләнергә тейеш була^[67]. 2016 йылдың ғинуарында IBM  яҡынса $2 миллиардҡа The Weather Company (инг.)баш. (инг.)баш.   компанияһының  цифрлы бизнесын һатып ала,  уны  компанияның Watson платформаһына һәм башҡа болот сервистарына  ҡуша^[68].  Watson Health Cloud болот сервисын үҫтереүгә генә лә IBM компанияһы  $4 миллиардтан ашыу аҡса тотона,  һаулыҡ һаҡлау өлкәһендәге IT-компаниялар һатып ала, мәҫәлән,   2016 йылдың февралендә  IBM $2,6 миллиардҡа  Truven Health Analytics компанияһын һатып ала. Был компания һаулыҡ һаҡлау учреждениеларына, дәүләт органдарына һәм страховкалау компанияларына идара итеү һәм медицина мәғлүмәттәрен анализлау сервистарын тәҡдим иткән була^[69].  2017 йылдың башында IBM менән Salesforce компаниялары араһында килешеү төҙөлә, уға ярашлы,  компаниялар бергәләшеп прогнозлау аналитикаһы инструменттарын таратыу менән шөғөлләнергә тейеш була^[70].

2017 йылдың мартында  IBM корпорацияһы IBM Q проекты тураһында хәбәр итә. Проект донъяла тәүге квантлы компьютерҙы сығарыу бурысын ҡуя. Был компьютерҙың ресурстарына инеү IBM Cloud (инг.)баш. (инг.)баш. болот платформаһы аша ғәмәлгә ашырыласаҡ. Киләһе бер нисә йыл эсендә универсаль квантлы хисаплау системаһы хасил ителеп, ул яңы дарыу препараттары, алдынғы материалдар эшләү,  яһалма интеллект өлкәһендә тикшеренеүҙәр, цифрлы хәүефһеҙлек, логистика һәм финанс  сервистары булдырыу мәсьәләләре өҫтөндә эшләйәсәк^[71].

2017 йылдың ноябрендә   IBM  ғалимдары   50 квант  разрядлы процессор прототибын уңышлы эшләне һәм үлсәне^[72].

Эшмәкәрлеге

IBM-дың төп подразделениелары:

• IBM Global Services (IGS, консалтинг  подразделениеһы), 2015 йылда компанияға $91,134  миллиардлыҡ килемдең $47,357 миллиардын килтерә;
• IBM Software Group (программа тәьминәте эшләү подразделениеһы), 2015 йылда компанияға $15,753 миллиардлыҡ килем килтерә;
• IBM Systems & Technology Group (STG, ҡорамалдар етештереү подразделениеһы), 2015 йылда компанияға $23,857 миллиардлыҡ килем килтерә;
• IBM Watson Group (когнитив хисаплауҙар подразделениеһы);
• IBM Research;
• IBM Global Financing.

Программа тәьминәте

IBM түбәндәге эшләнмәләр менән мәшғүл:

• z/OS, z/VM, z/VSE, IBM i (элекке OS/400), AIX (UNIX), PC DOS, OS/2  операцион  системалары,  шулай уҡ  GNU/Linux'ты әүҙем үҫтерешеү;   
• GPFS, HPFS, CFS, JFS файл системалары;
  
• DB2, Informix, IMS мәғлүмәт базаларына идара итеү  системалары;
  
• төркөм эшмәкәрлеге сараһы булған Lotus Notes/Domino;  
  
• Lotus SmartSuite офис пакеттары;
  
• IBM Rational программа тәьминәтен проектлау саралары серияһы;   
• WebSphere аралыҡтағы программа тәьминәте пакеты;
• Tivoli системаларына идара итеү системалары;   
• компиляторҙар серияһы һәм  VisualAge  эшләнмә саралары.

Компьютерҙар һәм ҡулайламалар

IBM етештерә:

• POWER архитектуралы микропроцессорҙар: POWER7, POWER7+, POWER8 
  
• POWER процессорҙары базаһындағы серверҙар: Power Systems, PureApplication, PureData;
  
• мейнфреймдар: IBM System z серияһы;
  
• суперкомпьютерҙар: Blue Gene, Deep Blue, IBM Watson;
  
• POWER йәки Xeon процессорҙары базаһындағы эшсе станциялар: IBM IntelliStation;
  
• мәғлүмәт һаҡлау системалары: IBM System Storage;
  

IBM элек етештергән:

• x86-архитектура серверҙары: System x, BladeCenter, Flex System, NeXtScale, iDataPlex —  2014 йылдың ғинуарында подразделение  Ҡытайҙың  Lenovo Group  компанияһына һатыла^[73];
• хисаплау-касса терминалдары системаһы (POS) —  2012 йылдың апрелендә  IBM-дың  Retail Store Solutions (RSS)  подразделениеһы  Toshiba TEC компанияһына һатыла;
• сәнәғәт кимәлендәге принтерҙар — 2010 йылдың майында Ricoh компанияһы IBM-дың InfoPrint Solutions Company'ҙағы өлөшөн һатып ала.
• сәнәғәт кимәлендәге принтерҙар —   2007 йылдың ғинуарында IBM-дың Printing Systems Division подразделениеһының 51 проценты Ricoh компанияһына һатыла һәм   InfoPrint Solutions Company берлектәге предприятиеһы (IBM - 49%, Ricoh - 51%) барлыҡҡа килә;
• ThinkPad ноутбуктары һәм  ThinkCentre өҫтәл персональ компьютерҙары —   2004 йылдың декабрендә подразделение Ҡытайҙың  Lenovo Group компанияһына һатыла;
• НЖМД (Ultrastar, Deskstar, Travelstar һәм Microdrives сериялары) —  2003 йылда бизнес Hitachi  компанияһына һатыла ^[74];
• принтерҙар —  1991 йылда  IBM-дан бер нисә, шул иҫәптән принтерҙар етештергән подразделение бүленеп сығыу һөҙөмтәһендә   Lexmark компанияһы барлыҡҡа килә;
• IBM System/360, S/370, S/390 серияларындағы  мейнфреймдар  етештереүҙән алына.

Ғилми һәм техник эшләнмәләр

• Яңы быуын (2006) өс уйын ҡушылмаһы өсөн  үҙәк процессорҙар архитектуралары: Sony PlayStation 3 (Cell), Nintendo Wii (Broadway) һәм Microsoft Xbox 360 (Xenon).
• Изоляторлы кремний (КНИ) (ингл. Silicon on insulatorSilicon on insulator, SOI) —  ярымүткәргес приборҙарҙы эшләү технологияһы.
• DES  (Data Encryption Standard) — шифрлауҙың симметриялы алгоритмы. DES  IBM тарафынан эшләнгән һәм 1977 йылда АҠШ хөкүмәте тарафынан FIPS 46-3 рәсми стандарты итеп раҫланған^[75].
• Фортран (Fortran) —  юғары кимәлле тәүге программалау теле. 1954—1957 йылдарҙа IBM-да Джон Бэкус етәкселегендәге программалаусылар төркөмө тарафынан сығарылған.
• Фрактал.  Фракталь  геометрия тәбиғәттә осраған оҡшашһыҙлыҡтарҙың төрлө төрҙәрен  математик тасуирлау  мөмкинлеген бирә.  Уны тәүләп 1967 йылда  IBM-дың Томас Джон Уотсон исемендәге тикшеренеү үҙәге ғалимы Бенуа Мандельброт Science журналында баҫылған мәҡәләһендә индерә.
• Гигант магнит ҡаршылығы эффектына нигеҙләнгән магнитлы ос. Гигант магнит ҡаршылығы күренешен асҡандан һуң 20 йыл самаһы ваҡыт үткәс, IBM, уны файҙаланып, магнитлы остар эшләү  технологияһын эшләй, был мәғлүмәт һаҡлау технологияларының революцион үҫешенә килтерә.
• Юғары температуралы үтә юғары үткәреүсәнлек.  IBM-дың ике ғалимы  Йоханнес Георг Беднорц менән Карл Александр Мюллер 1986 йылда баҡыр-лантан-барий нигеҙендәге керамик материалдарҙың үтә юғары үткәреүсәлеген асҡан өсөн 1987 йылда физика буйынса Нобель премияһына лайыҡ була.  
• Мәғлүмәттәрҙе ҡаты магнитлы дискта һаҡлау. 
• DRAM (Dynamic Random Access Memory) —  компьютер хәтерҙәренең бер төрө.  
• RISC  (ингл. Reduced Instruction Set Computing) архитектураһы —  командаларҙың ҡыҫҡартылған йыйылмаһы менән хисаплауҙар.  
•  Реляциялы мәғлүмәттәр базаһы.
• Сканлаусы туннелле микроскоп —  1981 йылда  Герд Бинниг һәм Генрих Рорер тарафынан уйлап табыла, бының өсөн физика буйынса 1986 йылғы Нобель премияһына лайыҡ булалар.   
• Нескә пленкалы магнитлы остар — 1979 йылда  магнитлы остарҙы фотолитография ысулы менән эшләү технологияһы сығарыла.
•  2016 йылда  IBM-да донъяла беренсе тапҡыр 5 нанометрлы чип эшләнеүе тураһында хәбәр ителә.  5 нанометрлы чип  30 миллиард транзистор һыйҙыра, ул әйберҙәр интернеты менән яһалма интеллектты хеҙмәтләндереүгә тәғәйенләнгән.  

Халыҡ-ара эшмәкәрлеге

Корпорацияның бөтә илдәрҙә лә тиерлек вәкилдәре бар. 2010 йыл аҙағына  компания хеҙмәткәрҙәренең күпселеге АҠШ-та  эшләй (105 мең,  йәғни 27 процент тирәһе).  Һиндостанда IBM-да  75 меңлек персоналы (19 процент самаһы) даими эш менән мәшғүл^[76].

СССР-ға  компания 1974 йылда, Химия сәнәғәте министрлығына мейнфреймдар һатыу тураһында контрактҡа ҡул ҡуйғас килә. 1974 йылда Мәскәүҙә офисы асыла^[77]. 2006 йылда  IBM  Рәсәйҙә мейнфейм технологиялары эшләү буйынса тикшеренеү лабораторияһы асыла ^[78]. «IBM-дың технологик мәктәбе» проекты тормошҡа ашырыла. Рәсәй тимер юлдары һәм Рәсәй иҡтисад мәктәбе  менән берлектә Цифрлы транспорт тикшеренеүҙәре  үҙәге асыла, унда тимер юлда файҙаланыла ала торған пилот технологиялар һынала^[79].

Хисаплау техникаһы һәм программа тәьминәте үҫешенә IBM-дың йоғонтоһо  

Мәғлүмәт технологиялары тармағында әһәмиәтле эшләнмәләр

• 1943 — Марк I тәүге Америка  компьютеры;
• 1946 (27 сентябрь) — беренсе коммерция калькуляторы;
• 1956 — беренсе коммерция  ҡаты дискы;
• 1957 — Фортран компиляторы;
• 1959 — авиабилеттар бронләүсе тәүге система — Sabre (инг.)баш. (инг.)баш.;
• 1961  — шарик осло электр  яҙыу машинкаһы IBM Selectric typewriter;
• 1964 — IBM System/360 компьютерын сериялап етештереү; ул хисаплау машиналары булған мейнфеймдарҙың тотош класына башланғыс һала;
• 1968  — динамик оператив хәтер;
• 1971  — дискета;
• 1974 —  SQL теле^[80];
• 1981 — IBM PC персональ  компьютеры, уның архитектураһы ХХ быуаттың 80-се йылдарынан тармаҡ стандартына әйләнә.  

IBM совет мәғлүмәт технологиялары үҫешенә этәргес бирә, атап әйткәндә электрон-хисаплау машиналарының берҙәм селтәре (ЕС ЭВМ)    IBM/360 компьютерҙарынан күсереп эшләнелә, персональ электрон-хисаплау машиналарының берҙәм селтәре (ЕС ПЭВМ)  IBM-дың персональ компьютерҙары аналогы була, ә берҙәм селтәрҙең операцион  системаһы  IBM-дың операцион системалары менән ярашлы була.

Иҫкәрмәләр

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #1042-X // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
2. https://www.informationweek.com/cloud/software-as-a-service/ibm-cognitive-colloquium-spotlights-uncovering-dark-data/d/d-id/1322647
3. Miller R. Ginni Rometty leaves complex legacy as she steps away as IBM CEO — TechCrunch, 2020.
4. Su-bin Lee, edited by Danbee Lee Samsung ramps up foundry business as manufacturer of IBM’s 7nm CPU — 2020.
5. пресс-релиз
6. https://www.ibm.com/investor/governance/michael-l-eskew
7. https://web.archive.org/web/20220928212912/https://www.ibm.com/annualreport/assets/downloads/IBM_Proxy_2022.pdf
8. https://www.ibm.com/investor/governance/david-n-farr
9. https://www.ibm.com/investor/governance/alex-gorsky
10. https://www.ibm.com/investor/governance/michelle-howard
11. https://newsroom.ibm.com/2020-12-16-Arvind-Krishna-Elected-IBM-Chairman
12. https://www.ibm.com/investor/governance/andrew-n-liveris
13. https://www.ibm.com/investor/governance/f-william-mcnabb-iii
14. https://www.ibm.com/investor/governance/martha-e-pollack
15. https://www.ibm.com/investor/governance/joseph-r-swedish
16. https://www.ibm.com/investor/governance/peter-r-voser
17. https://www.ibm.com/investor/governance/frederick-h-waddell
18. https://newsroom.ibm.com/2021-09-30-IBM-Elects-Al-Zollar-to-its-Board-of-Directors
19. https://www.moma.org/artists/7636 (ингл.)
20. https://irods.org/about/
21. https://www.linuxfoundation.org/membership/members/
22. http://www.ecis.eu/about-ecis/
23. https://www.openapis.org/membership/members
24. https://www.w3.org/Consortium/Member/List
25. https://www.bluetooth.com/develop-with-bluetooth/join/member-directory/
26. https://cve.mitre.org/cve/request_id.html#cna_participants
27. https://jquery.org/members/
28. https://js.foundation/about/members
29. https://foundation.nodejs.org/about/members
30. https://openjsf.org/about/members/
31. https://fidoalliance.org/members/
32. https://www.bsa.org/membership
33. https://web.archive.org/web/20240406093257/https://www.bsa.org/membership
34. https://www.redhat.com/en/blog/red-hat-commends-ibms-decision-join-lot-network-protecting-developers-patent-threats
35. IBM Annual Report 2020
36. https://www.sec.gov/Archives/edgar/data/0000051143/000155837023002376/ibm-20221231x10k.htm — 2023.
37. IBM (IBM) Stock Key Data
38. http://www.softlayer.com/about-softlayer
39. https://www.sec.gov/Archives/edgar/data/51143/000104746917001061/a2230222zex-21.htm
40. The IBM Ottawa Software Lab
41. https://www.redhat.com/en/about/press-releases/ibm-closes-landmark-acquisition-red-hat-34-billion-defines-open-hybrid-cloud-future
42. https://headquartersoffice.com/ibm/
43. https://www.ibm.com/annualreport/assets/downloads/IBM_Annual_Report_2019.pdf#page=65
44. https://coptr.digipres.org/NSRL_(National_Software_Reference_Library)
45. IBM PGP Public Key
46. IANA IPv4 Address Space Registry — IANA.
47. https://www.ibm.com/us-en/
48. http://www.moma.org/collection/works/4242
49. https://collections.mcq.org/objets/65839
50. IBM // Stempelklok — 1950.
51. Интерфейс программирования приложения YouTube
52. Postphenomenology: A Critical Companion to Ihde. — State University of New York Press, 2006. — P. 228. — ISBN ISBN 0-7914-6787-2.
53. Logos, Letterheads & Business Cards: Design for Profit. — Rotovision, 2004. — P. 15. — ISBN ISBN 2-88046-750-0. 2015 йыл 2 апрель архивланған.
54. The Essential Guide to Computing: The Story of Information Technology. — Publisher: Prentice Hall PTR. — P. 55. — ISBN ISBN 0-13-019469-7.
55. Bruno, Leonard C. Plate, punch card, and instructions for Herman Hollerith's Electric Sorting and Tabulating Machine, ca. 1895  (билдәһеҙ) (недоступная ссылка — история). Архивировано 22 август 2011 года.
56. IBM Archives / FAQ / Predecessor Companies
57. By Anita Ramasastry� FindLaw columnistSpecial to CNN.com. CNN.com - A Swiss court allows Gypsies' Holocaust lawsuit to proceed - Jul 8, 2004  (билдәһеҙ). edition.cnn.com. Дата обращения: 30 ғинуар 2018.
58. IBM Annual archives index.
59. IBM продает Lenovo отделение ПК  (билдәһеҙ). AlgoNet.ru (8 декабрь 2004). Дата обращения: март 2017.
60. IBM-Lenovo: предыстория и последствия сделки  (билдәһеҙ). CRN/RE (10 февраль 2014). Дата обращения: март 2017. 2017 йыл 8 март архивланған.
61. США: GlobalFoundries выкупит у IBM производство полупроводников  (билдәһеҙ). NovostIT (21 октябрь 2014). Дата обращения: март 2017.
62. IBM расширит экспертизу в области IT-безопасности  (билдәһеҙ). Servernews (28 февраль 2017). Дата обращения: март 2017.
63. США: IBM покупает интернет-хостера SoftLayer Technologies  (билдәһеҙ). NovostIT (5 июнь 2013). Дата обращения: март 2017.
64. IBM инвестирует $1,2 млрд в расширение дата-центров  (билдәһеҙ). Servernews (20 ғинуар 2014). Дата обращения: март 2017.
65. IBM Completes Acquisition of Cognos  (билдәһеҙ). www-03.ibm.com (31 ғинуар 2008). Дата обращения: март 2017. (инг.)(англ.)
66. IBM приобретает компанию SPSS Inc. с целью предоставления клиентам возможностей прогнозного анализа  (билдәһеҙ). www-03.ibm.com (28 июль 2009). Дата обращения: март 2017.
67. IBM вложит в суперкомпьютер Watson $1 миллиард  (билдәһеҙ). Servernews (9 ғинуар 2014). Дата обращения: март 2017.
68. IBM покупает за $2 млрд активы The Weather Company  (билдәһеҙ). iXBT.com (29 октябрь 2015). Дата обращения: март 2017. 2017 йыл 8 март архивланған.
69. IBM покупает разработчика медицинских IT-решений Truven Health Analytics за $2,6 млрд  (билдәһеҙ). Servernews (19 февраль 2016). Дата обращения: март 2017.
70. IBM и Salesforce занялись совместным развитием искусственного интеллекта  (билдәһеҙ). Servernews (7 март 2017). Дата обращения: март 2017.
71. IBM создаст универсальный квантовый компьютер  (билдәһеҙ). Servernews (6 март 2017). Дата обращения: март 2017.
72. IBM создала мощнейший квантовый компьютер  (рус.), Корреспондент.net (12 ноябрь 2017). 13 ноябрь 2017 тикшерелгән.
73. Lenovo покупает бизнес IBM по выпуску x86-серверов за $2,3 млрд.
74. HITACHI GLOBAL: News Releases from Headquarters. (Jan 6, 2003).
75. FIPS 46-3
76. Freeland, Chrystia The Mumbai consensus (ингл.) (недоступная ссылка — история). Reuters (22 октябрь 2010). Дата обращения: 28 май 2011. Архивировано 22 август 2011 года. 2011 йыл 26 октябрь архивланған.
77. К. Корнильев, IBM: "Первый контракт между IBM и CCCР подписал Лужков" // Компьютерра Online.
78. IBM выбирает российских программистов. sostav.ru
79. Филатов Андрей, гендиректор IBM в России и СНГ. Компьютерам – «зелёный». Системы дополненного интеллекта, кибербезопасности и оптимизации вагонопотоков помогут поднять эффективность работы  (билдәһеҙ). Гудок (1 ноябрь 2017). Дата обращения: 8 ноябрь 2017.
80. Chamberlin, Donald D; Boyce, Raymond F (1974). «SEQUEL: A Structured English Query Language» (PDF). Proceedings of the 1974 ACM SIGFIDET Workshop on Data Description, Access and Control (Association for Computing Machinery): 249–64. Проверено 2007-06-09.

Әҙәбиәт

• Луис Герстнер. Кто сказал, что слоны не могут танцевать? Жесткие реформы для выживания компании = Who Says Elephants Can’t Dance? Inside IBM’s Historic Turnaround. — М.: Альпина Паблишер, 2014. — 320 с. — ISBN 978-5-9614-4713-2.

Һылтанмалар

• Официальный сайт IBM
• Официальный сайт IBM в России
• История компании IBM 2016 йыл 22 декабрь архивланған.