Grönland

Geographii

Grönland goht vo 59°46' nördligi Breiti (Kap Farvel) bis 83°40' nördligi Breiti (Kaffeklubben-Insel bi Kap Morris Jesup) und isch 2.650 km lang. D Breiti isch maximal 1200 km vom Kap Alexander im Weste bis Nordostrundingen im Oste. D Nordküste vo Grönland isch 710 km vom Nordpol und isch so vo de grössere zsämmehängende Landmasse die nöchsti zum Pol.

Im Norde vo dr Insle lit dr veriisti Arktischi Ozean. Im Oste gränzt si an d Grönlandsee und an d Irmingersee und im Westen an d Davisstrooss und d Baffin Bay, alles Randmeer vom Atlantik. Im Nordweste goht Grönland in die sehr zerklüfteti und üsserst wiitläufigi Inselwält vo de Königin-Elisabeth-Insle über.

Uf Grönland het riisigi Masse vo Iis. S Grönländische Iisschild, wo bis zu 3.000 m mächtig, durchschnittlig 2.000 m stark isch, bewegt sich an de Küste zum Meer und dört bräche hüfig Iisbärg ab, wo mehreri Kilometer lang si.

Nume 410.000 km², das si 18,9 %, vo dr Flechi vo Grönland si iisfrei (zum Vergliich: Dütschland het e Flechi vo 357.093 km²). In Grönland befinde sich mit über 3.000 m die zweitgrösste Iisdickene (grössti Iisdicki 3.400 m) uf dr Wält, nume in dr Antarktis no grösseri (grössti Iisdicki 4.776 m). Wenn s ganze Inlandiis vo Grönland wurd schmelze, so wurd dr Wasserstand wältwit um 6 bis 7 m stiige. Im Buech Der Planet Erde — Gletscher wird au no erwähnt, wie stark Wasser in Form vo Iis uf d Ärdoberflechu druckt. Dört heisst s zum Bischbil: „Sollte das Grönlandeis eines Tages verschwinden, so würde sich die Insel um etwa 600 Meter heben.“ (Isostatischi Bodenerhebig). S Inlandiis isch weniger e Folg vom hütige Klima, sondern chunnt vo dr letzte Chaltzit, wo vor öbbe 11.500 Johr z Änd gangen isch. Wil Grönland so nooch zum Pol isch, isch die Kartografischi Verzerrig vo dr Insle, wo s git wenn mä d Ärdchugele uf en Ebenei projiziert, hüfig bsundrigs gross. In dr Mercatorprojektion zum Bischbil gseht Grönland grösser us as Afrika.

D Iisdecki vo Grönland schmilzt sit 2004 um jöhrlig 240 km³. Das isch e Vilfachs im Vergliich zu de Johr vorhär.^[1]

Im Süde isch Grönland e liicht gwällts Hochland, wo an dr Küste dur vili Fjord, Buchte und Meeresstroosse gliideret isch. Im Zentrum und im Norde bestoht dr Undergrund us eme riisige Becki, wo zum Deil under em Meeresspiegel liit. Um siis Hochland ume het s sehr hochi Bärg und Gebirg, wo im Watkins Gebirg am Ostrand vo dr Insle bis zu 3.694 m hoch si. Die höchsti Erhebig isch dr 3.694 m hochi Gunnbjørn Fjeld, wo au as Hvitserk bezeichnet wird.