Groot Beer

Die Groot Beer (Latyn: Ursa Major) is ’n sterrebeeld wat heeljaar in die Noordelike Halfrond sigbaar is. Dit is een van die 48 konstellasies wat deur die 2de-eeuse sterrekundige Ptolemeus beskryf is en is steeds een van die 88 moderne sterrebeelde.

Groot Beer
Latynse naam	Ursa Major
Genitief	Ursae Majoris
Afkorting	UMa
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming	10,67 h
Deklinasie	+55,38º
Grootte	1 280 vk. grade (3de)
Kwadrant	NQ2
Besonderhede
Hoofsterre	7, 20
Helderste ster	Epsilon Ursae Majoris (ε UMa, Alioth)
Naaste ster	Lalande 21185
Sterre helderder as 3 m	7
Sterre met planete	20
Messier-voorwerpe	7
Bayer-/Flamsteed-sterre	93
Meteoorreëns	2
Aangrensende sterrebeelde
Draak , Kameelperd , Rooikat , Klein Leeu , Leeu , Berenike se Hare , Jaghonde , Veewagter
Portaal    Sterrekunde

Ruimtevoorwerpe

Die sewe helderste sterre, geleë in die Beer se agterkwart en stert, vorm die bekende asterisme Groot Wa. In Engels staan die asterisme bekend as the Plough of the Big Dipper. Nog ’n asterisme uit die Arabiese kultuur, die "Spronge van die Gasel", is ’n reeks van drie pare sterre:

• Nu Ursae Majoris en Xi Ursae Majoris, Alula Borealis en Australis, die "eerste sprong";
• Lambda Ursae Majoris en Mu Ursae Majoris, Tania Borealis en Australis, die "tweede sprong";
• Iota Ursae Majoris en Kappa Ursae Majoris, Talitha Borealis en Australis, die "derde sprong".

Die sterre is aan die suidwesgrens van die sterrebeeld, die beer se tone.

W Ursae Majoris is ’n klas veranderlike ster waarvan die helderheid wissel tussen 7,75 en 8,48 mag. 47 Ursae Majoris het twee bevestigde planete, wat 2,54 en 0,76 keer die massa van Jupiter is.

Verskeie helder sterrestelsels word in die Groot Beer aangetref, onder meer die paar Bode se Sterrestelsel (Messier 81) (een van die helderste sterrestelsels in die hemelruim) en Messier 82 bo die Beer se kop, en die Windmeul-sterrestelsel (Messier 101), ’n spiraalstelsel noordwes van η Ursae Majoris. Ander sterrestelsels sluit in die spiraalstelsels Messier 108 en Messier 109. Daar is sowat 50 sterrestelsels wat met 'n teleskoop waarneembaar is. Die helder planetêre newel die Uil-newel (Messier 97) word aan die onderkant van die bak van die Groot Wa aangetref.

Die Hubble-diepveld is noordwes van δ Uma geleë.

Mitologie

Johannes Hevelius se tekening van die Groot Beer. Let wel dat die tekening die spieëlbeeld is van die beeld in ’n teleskoop.

Die sterrebeeld Ursa Major is deur baie verskillende beskawings as ’n beer waargeneem danksy ’n orale tradisie wat oor meer as 13 000 jaar strek.

Saam met die nabygeleë Klein Beer is dit in die Griekse mitologie deel van die mite van Callisto. Zeus, die hoofgod, het belanggestel in ’n jong nimf van Artemis met die naam Callisto. Hera, Zeus se jaloerse vrou, het die pragtige Callisto in ’n beer verander. Callisto het daarna haar seun, Arcas, raakgeloop en hy het die beer byna geskiet, maar om ’n tragedie te voorkom, het Zeus hom ook in ’n beer verander en die twee in die lug geplaas as Die Groot en Klein Beer.

As een van die min sterregroepe wat in die Bybel genoem word (Job 9:9 saam met die Jagter en die Plejades en Job 38:32) is Ursa Major ook deur die Hebreërs as ’n beer gesien. In Noord-Amerika is dit ook as ’n beer gesien, maar die sterre Alioth, Mizar en Alkaid het hulle beskou as drie welpies wat hul ma volg omdat bere nie lang sterte het nie.

Kuns

Die Groot Beer is een van die bekendste sterrestelsels en is genoem deur digters soos Homeros, Spenser, Shakespeare, Tennyson en Bertrand Cantat. Die Finse epiese verhaal Kalevala noem dit en Vincent van Gogh het dit ingesluit in sy Sterrenag oor die Rhône.

Verwysings

Eksterne skakels

• The Deep Photographic Guide to the Constellations: Ursa Major
• The clickable Ursa Major
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Groot Beer.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia