Die Bayer-naam van ’n ster is ’n benamingstelsel waarmee sterre geïdentifiseer word met ’n Griekse letter gevolg deur die genitiewe vorm van die Latynse naam van die sterrebeeld waarin dit lê. Die oorspronklike lys van Bayer-name het 1 564 sterre bevat.
Die meeste van die helderste sterre het hul eerste sistematiese name in 1603 gekry van die Duitse sterrekundige Johann Bayer in sy steratlas Uranometria (genoem na Urania, die Griekse muse van sterrekunde, en Uranos, die Griekse god van die lug en hemel. Bayer het ’n Griekse kleinletter aan sterre toegeken, soos alpha (α), beta (β), gamma (γ) ens. plus die genitiewe Latynse naam van die sterrebeeld waarin dit lê. Die ster Aldebaran is byvoorbeeld α Tauri genoem (uitgespreek Alpha Tauri), wat beteken "Alpha van die Bul". (Die letters van die Griekse alfabet is in antieke tye as syfers gebruik en Bayer se stelsel kan dus beskou word as ’n numeringstelsel.)
’n Sterrebeeld kan 50 of meer sterre hê, maar die Griekse alfabet het net 24 letters en as hulle opgebruik was, het Bayer Latynse kleinletters begin gebruik, soos in s Carinae en d Centauri. As ’n sterrebeeld besonder baie sterre gehad het, het hy eindelik Latynse hoofletters begin gebruik, soos in G Scorpii en N Velorum.
Bayer het gewoonlik letters aan sterre toegeken volgens die skynbare helderheid, van die helderste tot die dofste ster in ’n spesifieke sterrebeeld. Die sterre is egter tradisioneel in net ses klasse ingedeel volgens hul magnitude en Bayer het dus eers al die sterre van die eerste magnitude gelys, dan die sterre van die tweede magnitude ens. Binne elke klas het hy nie sterre volgens helderheid geklassifiseer nie.[1]
Hy het ook soms letters toegeken volgens ’n ster se posisie in die sterrebeeld, byvoorbeeld die noordelike, suidelike, oostelike of westelike deel daarvan.
Van die 88 moderne sterrebeelde is daar minstens 30 waarin Alpha nie die helderste ster is nie, en in vier van hulle is daar geen Alpha-ster nie. Laasgenoemde sluit in die Seile en die Agterdek, wat albei voorheen deel was van ’n groter sterrebeeld, Argo Navis. Laasgenoemde se Alpha-ster was Canopus, wat nou in die Kiel lê.
| Bayer- naam | Skynbare magnitude | Ander naam |
|---|---|---|
| α Ori | 0,45 | Betelgeuse |
| β Ori | 0,18 | Rigel |
| γ Ori | 1,64 | Bellatrix |
| δ Ori | 2,23 | Mintaka |
| ε Ori | 1,69 | Alnilam |
| ζ Ori | 1,70 | Alnitak |
Die sterrebeeld Jagter (Orion) is ’n goeie voorbeeld van hoe Bayer se letterstelsel gewerk het. (Hoe laer die magnitude, hoe helderder is die ster.) Bayer het eers die twee sterre van die eerste magnitude, Betelgeuse and Rigel, name gegee: Alpha en Beta Orionis, met Betelgeuse (die skouer) voor Rigel (die voet), al is laasgenoemde soms helderder as die veranderlike ster Betelgeuse. Hy het toe die sterre van die tweede magnitude name gegee. Soos op die kaart gesien kan word, het hy ’n noord-na-suid-roete gevolg.
Soms het Bayer die eerste ster wat in die ooste opkom Alpha genoem, soos met Castor en Pollux in die sterrebeeld Tweeling. Hoewel Pollux helderder as Castor is, kom laasgenoemde eerste in die ooste op en is hy dus Alpha genoem.
Hoewel Eltanin die helderste ster in die Draak is, het Thuban die naam Alpha gekry omdat dit 4 000 jaar gelede die Noordpoolster was. Feitlik elke ander ster wat al ooit ’n Noordpoolster was, het die naam Alpha geky, insluitende Vega, Alderamin en Polaris.
Soms is daar geen spesifieke volgorde nie, soos in die Weegskaal en Boogskutter, waar letters lukraak toegeken is.
Daar is twee algemene maniere waarop die Bayer-name geskryf kan word. Die letter kan voluit geskryf word, soos in Alpha Canis Majoris of Beta Persei, of ’n Griekse kleinletter kan saam met die standaardafkorting van die sterrebeeld se naam geskryf word, soos in α CMa of β Per. Die twee metodes kan ook saam gebruik word (α Canis Majoris).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
