Remove ads
From Wikipedia, the free encyclopedia
Suid-Soedan (Engels: South Sudan; Swahili: Sudan Kusini), amptelik die Republiek Suid-Soedan (Engels: Republic of South Sudan; Swahili: Jamhuri ya Sudan Kusini), is 'n landingeslote land in Oos-Afrika en grens aan Soedan in die noorde, Ethiopië in die ooste, Kenia, Uganda en die Demokratiese Republiek die Kongo in die suide en die Sentraal-Afrikaanse Republiek in die weste. Die hoofstad en grootste stad is Joeba, hoewel die regering die oprigting van 'n nuwe hoofstad beplan. Suid-Soedan het 'n bevolking van 12 703 714 in 2024 gehad en beslaan 'n oppervlakte van 644 329 km².[6]
| |||||
Nasionale leuse: Justice, Liberty, Prosperity (Engels vir: "Geregtigheid, Vryheid, Voorspoed") | |||||
Volkslied: South Sudan Oyee! (Engels vir: "Suid-Soedan Hoera!") | |||||
Hoofstad | Joeba | ||||
Grootste stad | Joeba | ||||
Amptelike tale | Engels[1][2] en Swahili[3][4] | ||||
Regering • President • 1ste adjunkpresident • 2de adjunkpresident • 3de adjunkpresident • 4de adjunkpresident • 5de adjunkpresident |
Federale presidensiële grondwetlike republiek[5] Salva Kiir Mayardit Riek Machar James Wani Igga Taban Deng Gai Rebecca Nyandeng Garang Hussein Abdelbagi | ||||
Onafhanklikheid • Ontbinding van die Anglo-Egiptiese Soedan • Omvattende vredesooreenkoms • Outonomie • Onafhanklikheid en grondwet |
van Soedan 31 Desember 1955 6 Januarie 2005 9 Julie 2005 9 Julie 2011 | ||||
Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
644 329[6] km2 (44ste) 248 777 myl2 feitlik geen | ||||
Bevolking - 2024-skatting - 2008-sensus - Digtheid |
12 703 714[6] (79ste) 8 260 490[7] (betwis) 19,7 / km2 (214de) 51,1 / myl2 | ||||
BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
MOI (2022) | 0,381[9] (192ste) – laag | ||||
Gini (2016) | 44,1[10] – medium | ||||
Geldeenheid | Pond (SSP ) | ||||
Tydsone - Somertyd |
OAT (UTC+3) nie toegepas nie (UTC+3) | ||||
Internet-TLD | .ss[11]a | ||||
Skakelkode | +211[12] | ||||
a. Geregistreer, maar nog nie in werking nie. |
Suid-Soedan het op 9 Julie 2011 as gevolg van 'n positiewe referendum sy onafhanklikheid van Soedan verklaar en is sedertdien die wêreld se jongste onafhanklike land. Kort daarna het egter nuwe etniese geweld uitgebreek wat in 2013 tot 'n burgeroorlog ontwikkel het. Suid-Soedan word algemeen as 'n mislukte staat beskou.[13] Die Suid-Soedanese regering is tans op soek vir 'n nuwe stad wat as hoofstad kan dien, waarvan Ramciel die gunsteling is.[14] Dit word egter deur die voortdurende Suid-Soedanese burgeroorlog bemoeilik.
Die naam "Soedan" is afgelei van die geografiese gebied Soedan, wat suid van die Sahara van Wes- tot Oos-Sentraal-Afrika strek. Dit is afkomstig van die Arabiese bilād as-sūdān (بلاد السودان) en beteken "land van die swartes", 'n uitdrukking wat ná Wes- en Noord-Sentraal-Afrika verwys.[15] Dié term is gebruik deur Arabiese handelaars en reisigers in die streek om na die verskeie inheemse swart Afrikakulture en samelewings wat hulle teëgekom het te verwys.[16]
Suid-Soedan se geografie word veral gekenmerk deur die Wit Nyl wat dié land van suid na noord deurvloei en saam met die Blou Nyl een van die Nylrivier se twee hooftakke vorm. Die hoofstad Joeba is weerskante die Wit Nyl geleë en noord van dié stad begin die Wit Nyl die Sudd vorm, een van die wêreld se grootste vleilande en die grootste binnedelta in Afrika.[17]
Tussen 1972 en 1983 en van 2005 tot 2011 was Suid-Soedan 'n outonome gebied binne Soedan. Daar was twee burgeroorloë tussen Noord- en Suid-Soedan: Die eerste Soedannese burgeroorlog van 1955 tot 1972 en die tweede Soedannese burgeroorlog van 1983 tot 2005. Die konflik is die oudste in die geskiedenis van Afrika.[18] Tussen 9 Januarie en 15 Januarie 2011 is 'n referendum oor die onafhanklikheid van Suid-Soedan gehou,[19] waarin 99 persent van die stemgeregtigdes vir die onafhanklikheid van Suid-Soedan gestem het.[20] Op 9 Julie 2011 het Suid-Soedan die 54ste onafhanklike land van Afrika geword[21] en sedert 14 Julie 2011 is Suid-Soedan die 193ste lidland van die Verenigde Nasies.[22] Op 27 Julie 2011 het Suid-Soedan as 54ste lidstaat by die Afrika-unie aangesluit.[23] Daarbenewens is Suid-Soedan 'n kandidaatland van beide die Arabiese Liga[24] en die Britse Statebond.[25]
Suid-Soedan het 'n uiteenlopende bevolking met baie etniese groepe en taalfamilies. Volgens die Verenigde Nasies se 2016-skatting het die land 'n bevolking van sowat 12 miljoen gehad. Die hoofstad en grootste stad is Joeba weerskante die Wit Nyl, gevolg deur Wau. Ander nedersettings sluit in Rokon en Yei.
Volgens die 2011-skatting bly sowat 4,6 miljoen Dinka in Suid-Soedan, amper 35,8% van die totale bevolking en die grootste etniese groep in dié land. Die naasgrootste etniese groep is die Nuer met sowat 3 miljoen mense, 15,6% van die bevolking.[6]
Suid-Soedan se amptelike taal is Engels, hoewel die 60 inheemse tale amptelike erkenning geniet.[26] Van die tale in Suid-Soedan is veral Nilo-Sahariese tale wat verder in verskeie takke verdeel word. Die belangrikste taal is Dinka wat deur amper 1,4 miljoen mense gebesig word, gevolg deur die nou verwante Nuer met byna 900 000 moedertaalsprekers.
Arabies was voorheen 'n amptelike taal in Suid-Soedan, maar is deur die regering geskrap. Suid-Soedan se Arabiese dialek staan bekend as Joeba-Arabies en is 'n lingua franca in dié land.
Die Suid-Soedanese regering het van Swahili die tweede amptelike taal, ná Engels, gemaak om sy betrekkinge met die Oos-Afrikaanse lande, waar Swahili 'n amptelike taal is, te verdiep. Suid-Soedan het Tanzaniese onderwysers genooi om Swahililesse in Suid-Soedanese skole aan te bied.[3][4]
Die meeste Suid-Soedanese is Christene (60,5%), veral Rooms-Katolieke, gevolg deur Tradisionele Afrika-godsdienste (32,9%), Moslems (6,2%) en ander (0,4%).[27]
Met onafhanklikheidswording in 2011 tot in 2015 het Suid-Soedan uit tien deelstate bestaan:
Arabiese Naam | Engelse Naam | Bevolking (2006) |
Hoofstad |
---|---|---|---|
A'ali an-Nil | Upper Nile | 1 212 979 | Malakal |
al-Buhairat | Lakes | 567 329 | Rumbik |
al-Istiwa'iyya al-wusta | Central Equatoria | 334 827 | Joeba |
Al-Wahda | Unity / Western Upper Nile | 262 787 | Bentiu |
Dschunqali | Jungali | 1 189 330 | Bur |
Gharb al-Istiwa'iyya | West Equatoria | 1 731 341 | Yambio |
Gharb Bahr al-Ghazal | West Bahr-al-Ghazal | 1 467 870 | Waw |
Schamal Bahr al-Ghazal | North Bahr-al-Ghazal | 826 646 | Uwail |
Scharq al-Istiwa'iyya | East Equatoria | 225 872 | Kapoita |
Warab | Warap | 999 785 | Warab |
In 2015 is 28 nuwe deelstate gestig en in 2017 is vier deelstate nuutgestig, waarna Suid-Soedan uit 32 deelstate bestaan het. Van Eastern Nile is in 2017 die nuwe deelstate Northern Upper Nile met die hoofstad Renk en Central Upper Nile met die hoofstad Malakal afgestig. Dele van Latjoor is as Maiwut met die hoofstad Maiwut afgestig en van Gbudwe is die deelstaat Tumbura met die hoofstad Tumbura afgestig.
Naam | Hoofstad | Distrikte |
---|---|---|
Imatong | Torit | Torit, Ikotos, Lopa, Magwi |
Namorunyang | Kapoeta | Kapoeta South, Kapoeta North, Kapoeta East, Budi |
Maridi | Maridi | Maridi, Ibba |
Aamadi | Mundri | Mundri West, Mundri East, Mvolo |
Gbudwe | Yambio | Anzara, Yambio, Ezo, Tambura, Nagero |
Jubek | Juba | Juba |
Terekeka | Terekeka | Terekeka, Jemeza, Tali, Tigor, Gwor |
Yei River | Yei | Yei, Kajo keji, Morobo, Lainya |
Wau | Wau | Bagari, Jur River |
Aweil | Aweil | Aweil South, Aweil Centre |
Lol | Raga | Aweil West, Aweil North, Raga |
Aweil East | Wanyjok | Aweil East |
Twic | Mayen Abun | Twic |
Gogrial | Kwajok | Gogrial East, Gogrial West |
Tonj | Tonj | Tonj North, Tonj East, Tonj South |
Eastern Lakes | Yirol | Yirol West, Yirol East, Awerial |
Western Lakes | Rumbek | Rumbek East, Rumbek North, Rumbek Centre, Wulu |
Gok | Cueibet | Cueibet |
Northern Liech | Bentiu | Rubkona, Guit, Koch, Mayem |
Southern Liech | Leer | Leer, Mayendit, Panyijar |
Ruweng | Panrieng | Panrieng, Abiemnon c |
Eastern Nile | Malakal | Malakal, Renk, Maban, Melut, Baliet, Akoka, Pigi, Kama |
Jonglei | Bor | Bor, Duk, Twic East |
Western Nile | Kodok | Panyikang, Kodok, Manyo |
Western Bieh | Ayod | Fangak, Ayod |
Eastern Bieh | Akobo | Akobo, Nyirol, Urol |
Latjoor | Nasir | Nasir, Ulang, Maiwut, Longuchuk |
Borna | Pibor | Pibor, Pchalla |
Sedert die ondertekening van 'n vredesooreenkoms op 22 Februarie 2020 word Suid-Soedan in tien deelstate en gebiede onderverdeel.[28]
Vlag | Deelstaat | Hoofstad | Bevolking (2010)[29] | Oppervlakte (km²)[29] | Digtheid (/km²) | Streek |
---|---|---|---|---|---|---|
Noord-Bahr el Ghazal | Aweil | 820 834 | 30 543,30 | 26,87 | Bahr el Ghazal | |
Wes-Bahr el Ghazal | Wau | 358 692 | 91 075,95 | 3,94 | Bahr el Ghazal | |
Lakes | Rumbek | 782 504 | 43 595,08 | 17,95 | Bahr el Ghazal | |
Warrap | Kuajok | 1 044 217 | 45 567,24 | 22,92 | Bahr el Ghazal | |
Wes-Equatoria | Yambio | 658 863 | 79 342,66 | 8,30 | Equatoria | |
Sentraal-Equatoria | Juba | 1 193 130 | 43 033,00 | 27,73 | Equatoria | |
Oos-Equatoria | Torit | 962 719 | 73 472,01 | 13,10 | Equatoria | |
Jonglei | Bor | 1 228 824 | 80 926,00 | n.v.t. | Greater Upper Nile | |
Unity | Bentiu | 399 105 | n.v.t. | n.v.t. | Greater Upper Nile | |
Upper Nile | Malakal | 1 013 629 | 77 283,42 | 13,12 | Greater Upper Nile | |
Abyei Area | Abyei | 124 390 | 10 546,00 | n.v.t. | Bahr el Ghazal | |
Pibor Area | Pibor | 214 676 | 41 962,00 | n.v.t. | Greater Upper Nile | |
Ruweng Area | Pariang | 246 360 | n.v.t. | n.v.t. | Greater Upper Nile |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.