Franse komponis en pianis From Wikipedia, the free encyclopedia
Éric Alfred Leslie Satie Frans: [eʁik sati]; 17 Mei 1866 – 1 Julie 1925), wat na 1884 sy naam geskryf het as Erik Satie, was 'n Franse komponis en pianis. Satie was 'n invloedryke kunstenaar op die laat 19de en vroeë 20ste eeuse Paryse avant-garde toneel. Sy werk het as voorloper gedien tot latere artistieke bewegings soos minimalisme en die Teater van die Absurde.[1]
Satie was 'n besonders eksentrieke persoon, en is in 1887 bekendgestel as 'n "gymnopedist", kort voordat hy sy bekendste komposisies, die Gymnopédies, geskryf het. Behalwe vir sy musiek het Satie ook 'n stel skrywes nagelaat en vir publikasies bygedra soos die dadaïstiese tydskrif 391.[2]
Alhoewel hy in sy latere lewe trots daarop was om sy werk onder sy eie naam te publiseer, wil dit voorkom asof hy in die laat 19de eeu skuilname soos Virginie Lebeau[3] en François de Paule[4] in sommige van sy gepubliseerde skrywes gebruik het.
Erik Satie is op 17 Mei 1866 gebore as die seun van Alfred Satie en sy vrou Jane Leslie (née Anton), wat aan Skotse ouers in Londen gebore is. Erik is op Honfleur in Normandië gebore; sy kinderhuis aldaar is nou oop vir die publiek.[5] Toe Satie vier jaar oud was het sy gesin na Parys verhuis, nadat sy vader 'n pos as vertaler in die hoofstad aangebied is. Na sy moeder se dood in 1872 is hy (op 6-jarige ouderdom) saam met sy jonger broer, Conrad, teruggestuur na Honfleur om by sy grootouers aan vaderskant te woon. Daar ontvang hy sy eerste musieklesse by 'n plaaslike orrelis. In 1878, toe hy 12 was, sterf sy ouma, en word die twee broers in Parys herenig met hul vader, wat kort daarna weer (met 'n klavieronderwyseres) getroud is. Vanaf die vroeë 1880's het Satie onder meer salonkomposisies deur sy stiefmoeder en homself begin publiseer.[6]
In 1879 betree Satie die Paryse Konservatorium waar hy spoedig deur sy onderwysers as talentloos bestempel word. Georges Mathias, sy professor in klavier aan die konservatorium, het sy leerling se klaviertegniek in negatiewe terme beskryf as: "onbeduidend", "moeisaam" en "waardeloos".[7] Émile Decombes het hom "die luiste student in die Konservatorium" genoem.[8] Satie het jare later vertel dat Mathias, met groot aandrang, vir hom gesê het dat sy ware talent in komponeer lê. Nadat hy twee en 'n half jaar huis toe gestuur is, is hy aan die einde van 1885 (op 19-jarige ouderdom) weer in die Konservatorium opgeneem, maar kon hy nie 'n gunstiger indruk op sy onderwysers maak as voorheen nie, en gevolglik het hy 'n jaar later besluit op militêre diensplig. Satie se militêre loopbaan het egter nie baie lank geduur nie; binne enkele maande is hy ontslaan nadat hy homself doelbewus met brongitis besmet het.[9]
Satie het in 1887 nadat hy 21 geword het van sy vader se woning na Montmartre verhuis.[10] Teen hierdie tyd het hy 'n blywende vriendskap met die romantiese digter José Maria Vicente Ferrer Francisco de Paola Patricio Manuel Contamine begin,[11] en van sy eerste komposisies deur sy vader laat publiseer. Hy het gou met die artistieke klante van die Le Chat Noir Café-kabaret gemeng en sy Gymnopédies gepubliseer.[12] Publikasie van komposisies in dieselfde trant (Ogives,Gnossiennes, ens.) het hierop gevolg. In dieselfde tydperk het hy met Claude Debussy bevriend geraak. Hy het in 1890 na 'n kleiner kamer, ook in Montmartre, (rue Cortot Nº 6, nou die Musée-Placard d'Erik Satie, verhuis.[13] Teen 1891 was hy die amptelike komponis en kapelmeester van die Ordre de la Rose-Croix Catholique, du Temple et du Graal, wat gelei is deur "Sâr" Joséphin Péladan, en wat gelei het tot komposisies soos Salut drapeau!, Le Fils des étoiles, en die Sonneries de la Rose + Croix. Satie het opvoerings gemaak by die Salon de la Rose + Croix wat deur Péladan georganiseer is.[14]
Teen die middel van 1892 het Satie die eerste stukke in sy eie stelsel van komposisie gekomponeer (Fête donnée par des Chevaliers Normands en l'honneur d'une jeune demoiselle), asook insidentele musiek tot 'n ruiterlike esoteriese toneelstuk (twee Préludes du Nazaréen). Hy het ook sy eerste 'poets' gepubliseer (en daarmee die première aangekondig van Le bâtard de Tristan, 'n anti-Wagner-opera wat hy waarskynlik nooit gekomponeer het nie),[15] en sy verbintenis met Péladan verbreek en daardie herfs met die Uspud- projek, 'n "Christelike Ballet", in samewerking met Contamine de Latour, begin.[16] Terwyl sy vriende uit beide die Chat Noir en die Auberge du Clou van Miguel Utrillo met hom gesimpatiseer het, is 'n promosie-brosjure vir die projek vervaardig, wat soos 'n pamflet vir 'n nuwe esoteriese sekte gelees het.
Satie en Suzanne Valadon ('n kunstenaarsmodel, kunstenaar, jarelange vriend van Miguel Utrillo, en moeder van Maurice Utrillo) het vroeg in 1893 'n verhouding aangeknoop.[17] Na hul eerste nag saam wou hy met haar trou; die twee het egter nie getrou nie, maar Valadon het wel na 'n kamer langs Satie aan die Rue Cortot verhuis. Satie het versot geraak op haar,[18] en haar sy Biqui genoem. Hy het hartstogtelike aantekeninge oor "haar hele wese, lieflike oë, sagte hande en klein voete" geskryf. Gedurende hul verhouding het Satie die Danses gothiques gekomponeer ten einde sy gedagtes te kalmeer,[19] en Valadon het 'n portret van Satie geskilder wat sy vir hom gegee het. Na ses maande het sy egter weggetrek en Satie agtergelaat. Hy het agterna gesê dat hy "met niks anders as 'n ysige eensaamheid gelos is wat die kop met leegheid vul en die hart met hartseer." [20] Daar word geglo dat dit die enigste intieme verhouding was wat Satie ooit gehad het.[21]
In 1893 het Satie die jong Maurice Ravel vir die eerste keer ontmoet,[22] met Satie se styl van komposisie en invloed wat bespeur kan word uit die eerste komposisies van die jongeling. Een van Satie se eie komposisies uit daardie tydperk, Vexations, sou tot na sy dood onbekend bly. Teen die einde van die jaar het hy die Église Métropolitaine d'Art de Jésus Conducteur (Metropolitaanse kunskerk van Jesus die dirigent) gestig. As die enigste lid daarvan, in die rol van "Parcier et Maître de Chapelle", het hy 'n Grande messe (later bekend as die Messe des pauvres) gekomponeer en 'n vloed van briewe, artikels en pamflette geskryf wat sy selfversekerdheid wat betref godsdienstige en artistieke aangeleenthede vertoon. Hy het byvoorbeeld twee keer aansoek gedoen om lidmaatskap van die Académie Française en in die aansoekbrief geen twyfel gelaat dat die raad van daardie organisasie (onder voorsitterskap van Camille Saint-Saëns hom as lidmaat moes toelaat. Sodanige gebeure het ongetwyfeld eerder gehelp om sy gewildheid in die kulturele establishment te verwoes.[23] In 1895 het hy 'n bietjie geld geërf, sodat hy meer van sy skrywes kon laat druk en van kleredrag kon verander.
Teen die middel van 1896 het al Satie se finansiële middele verdwyn, en hy moes goedkoper en baie kleiner losiesplekke neem, eers by die Rue Cortot, en twee jaar later, nadat hy die twee eerste stelle van Pièces froides in 1897 gekomponeer het, na Arcueil, 'n voorstad wat ongeveer tien kilometer uit Montmartre geleë is.[24] Gedurende hierdie tydperk het hy weer om verskeie praktiese en finansiële redes kontak gemaak met sy broer Conrad en in die proses sy innerlike gevoelens bekendgemaak. Die briewe aan Conrad het duidelik gemaak dat hy godsdienstige idees ter syde gestel het.
Vanaf 1899 het Satie begin geld verdien as 'n kabaretpianis, en meer as honderd populêre komposisies vir klavier of klavier en stem verwerk, en sommige van sy eie bygevoeg. Die gewildste hiervan was Je te veux, met teks deur Henry Pacory; Tendrement, met teks deur Vincent Hyspa; Poudre d'or, 'n wals; La Diva de l'Empire, met teks deur Dominique Bonnaud/Numa Blès; Le Picadilly, 'n mars; Légende californienne, met teks deur Contamine de Latour (nou verlore, maar die musiek verskyn later weer in La belle excentrique); en 'n hele paar andere, waarvan baie verlore gegaan het. In sy latere jare sou Satie al sy kabaretmusiek verwerp,[25] maar voorlopig was dit 'n inkomstebron.
Slegs enkele komposisies wat Satie ernstig opgeneem het, bly uit hierdie tydperk oor: Jack in the Box, musiek tot 'n pantomime van Jules Depaquit (wat Satie 'n "clownerie" noem); Geneviève de Brabant, 'n kort komiese opera oor 'n ernstige tema, met teks deur Patrice Contamine de Latour; The Dreamy Fish, klaviermusiek ter begeleiding van 'n verlore verhaal deur Cheminot;[26] en 'n paar ander wat meestal onvolledig was, met byna nie een daarvan wat opgevoer is nie, en nie een wat destyds gepubliseer is nie.
Beide Geneviève de Brabant en The Dreamy Fish is deur Ornella Volta geanaliseer, synde dat dit tekens van wedywering met Claude Debussy bevat, welke Debussy waarskynlik nie eers bewus van was nie omdat hy weinig van sy musiek bekendgemaak het. Intussen het Debussy in 1902 een van sy eerste groot suksesse behaal met Pelléas et Mélisande.
In Oktober 1905 het Satie aan Vincent d'Indy se Schola Cantorum de Paris ingeskryf [27] om klassieke kontrapunt te bestudeer terwyl hy steeds sy kabaretwerk voortgesit het. Die meeste van sy vriende was so stomgeslaan soos die professore aan die Schola toe hulle hoor van sy nuwe plan om na die klaskamers terug te keer, veral omdat d'Indy 'n bewonderaar van Saint-Saëns was, wie Satie nie juis gunstig bejeën het nie. Satie sou hierdie kursusse meer as vyf jaar lank as 'n gerespekteerde leerling aan die Schola volg en in 1908 'n eerste (intermediêre) diploma ontvang. Sommige van sy kontrapuntoefeninge in die klas, soos die Désespoir agréable is na sy dood gepubliseer. 'n Verdere opsomming van die tydperk voor die Schola verskyn ook in 1911: die Trois morceaux en forme de poire, wat 'n tipe kompilasie was van die beste van sy werk wat 1903 voorafgegaan het.
Hierdie gepubliseerde samestellings maak dit duidelik dat Satie nie die Romantiek en sy eksponente soos Wagner in totaliteit verwerp het nie, maar slegs sekere aspekte daarvan. Van sy eerste komposisie tot sy laaste het hy die idee van musikale ontwikkeling verwerp,[28] in die eng definisie van hierdie term, naamlik: die verweefdheid van verskillende temas in die ontwikkelingsseksie van 'n sonatevorm werk. As gevolg hiervan was sy kontrapuntale en ander werke baie kort; die "nuwe, moderne" fugas strek nie verder as die uiteensetting van die tema (s) nie. Oor die algemeen het hy gesê dat hy nie gedink het dat 'n komponis meer tyd van sy publiek moet neem as wat streng gesproke nodig is nie.[29][30] Ook Melodrama, in die historiese betekenis van die destydse gewilde romantiese genre van "gesproke woorde teen 'n agtergrond van musiek", was iets wat Satie vermy het.
Intussen het daar ook ander veranderinge plaasgevind: Satie was 'n lid van 'n radikale sosialistiese party (hy het later, na Desember 1920, na die Franse Kommunistiese Party oorgeskakel).[31] Hy was ook binne die gemeenskap van Arcueil onder meer betrokke by die werk "Patronage laïque" vir kinders.[32] Hy het ook sy voorkoms verander na dié van 'n "burgerlike funksionaris" met 'n bolhoed, sambreel, ens. Hy het sy Middeleeuse belangstelling gekanaliseer na 'n eienaardige geheime stokperdjie: hy het in 'n argiefkabinet 'n versameling denkbeeldige geboue onderhou, waarvan die meeste van 'n soort metaal gemaak is wat hy op klein kaartjies geteken het.
Daar bestaan 'n seldsame outochroom foto van Satie wat uit 1911 dateer. Dit is op die buiteblad van Robert Orledge se tweede boek oor die komponis, Satie Remembered (1995),[33] geproduseer, maar waar hierdie outochroom gevind is, is nie bekend nie.
Vanaf 1912 het Satie se nuwe humoristiese miniature vir klavier baie suksesvol geword, en hy het baie daarvan gekomponeer en gepubliseer oor die volgende paar jaar (waarvan die meeste die eerste keer deur die pianis Ricardo Viñes opgevoer was). Sy gewoonte om allerlei geskrewe opmerkings aan sy partiture aan te bring was nou goed gevestig, sodat hy enkele jare later daarop moes aandring dat dit nie tydens die uitvoering voorgelees moes word nie. Hy het in die eerste uitgawe van Heures séculaires et instantanées soos volg geskryf: "Aan wie dit aangaan: "Ek verbied iemand om die teks hardop te lees tydens die uitvoering daarvan. Onkunde oor my instruksies sal my geregverdigde verontwaardiging teen die aanmatigende skuldige meebring. Geen uitsondering word toegelaat nie."[34] Hy het ook opgehou om van notebalke gebruik te maak. Op 'n manier was hierdie komposisies baie soortgelyk aan die komposisies van Rossini uit sy laaste lewensjare,[35] en is dit gegroepeer onder die naam Péchés de vieillesse.
Die versnelling in Satie se lewe is egter nie alleenlik voortgebring vanweë die sukses van sy nuwe klavierstukke nie; dit was eerder Ravel wat per abuis die kenmerkende aard van Satie se oorblywende jare ontketen het en wat sodoende die opeenvolgende progressiewe artistieke en kulturele bewegings beïnvloed het wat vinnig oor die volgende jare in Parys gemanifesteer het. Parys is gesien as die artistieke hoofstad van die wêreld.[36] In 1910 het die Jeunes Ravêlites, 'n groep jong musikante rondom Ravel, hul voorkeur vir Satie se vroeëre werk van voor die Schola-periode verkondig, wat die idee versterk het dat Satie 'n voorloper van Debussy was.
Aanvanklik was Satie bly dat ten minste sommige van sy werke aandag geniet, maar toe hy besef het dat dit beteken dat sy meer onlangse werk oor die hoof gesien of verwerp word, het hy na ander jong kunstenaars gesoek wat beter vertroud was met sy meer onlangse idees, om sodoende beter wedersydse ondersteuning in kreatiewe aktiwiteite te hê. So het jong kunstenaars soos Alexis Roland-Manuel en later Georges Auric en Jean Cocteau meer van sy aandag opgeëis as die Jeunes.
As gevolg van sy kontak met Roland-Manuel, het Satie weer sy menings begin publiseer, met veel meer ironie as voorheen (onder andere die Mémoires d'un amnésique en Cahiers d'un mammifère).[37]
Saam met Jean Cocteau, wat hy die eerste keer in 1915 ontmoet het,[38] het Satie begin werk aan insidentele musiek vir die produksie van Shakespeare se A Midsummer Night's Dream, wat gelei het tot die Cinq grimaces pour Le songe d'une nuit d'été. Vanaf 1916 het hy en Cocteau aan die ballet Parade gewerk, wat die eerste keer in 1917 deur Sergei Diaghilev se Ballets Russes opgevoer is, met kostuums deur Pablo Picasso en choreografie deur Léonide Massine. Deur Picasso het Satie ook kennis gemaak met ander kubiste soos Georges Braque, met wie hy aan ander on-verwesenlikte projekte sou werk.
Satie het saam met Georges Auric, Louis Durey, Arthur Honegger en Germaine Tailleferre die Nouveaux jeunes gevorm, kort nadat hy Parade geskryf het. Later het Francis Poulenc en Darius Milhaud by die groep aangesluit. In September 1918 het Satie – wat min of geen verduideliking gegee het nie – onttrek aan die Nouveaux jeunes. Jean Cocteau het die ses oorblywende lede versamel en die Groupe des six gevorm (waarby Satie later sou aansluit, net om later weer met die meeste van die lede uit te val).
Vanaf 1919 was Satie in kontak met Tristan Tzara, die stigter van die Dadaïsme-beweging. Hy het kennis gemaak met ander kunstenaars wat by die beweging betrokke was soos Francis Picabia (later 'n Surrealis, André Derain, Marcel Duchamp, Jean Hugo en Man Ray. Satie het bygedra tot die skryf van die Dadaïstiese publikasie 391. In die eerste maande van 1922 het hy tot sy verbasing verstrik geraak in 'n argument tussen Tzara en André Breton oor die ware aard van avant-garde kuns, wat gekenmerk is deur die mislukking van die Congrès de Paris. Satie was oorspronklik aan die kant van Tzara, maar het daarin geslaag om vriendelike betrekkinge met die meeste individue in albei kampe te handhaaf. Intussen het 'n Ecole d'Arcueil rondom Satie ontstaan, welke benaming ontleen is aan die relatief afgeleë distrik van Parys waar Satie gewoon het;[39] wat jong musici soos Henri Sauguet, Maxime Jacob, Roger Désormière en Henri Cliquet-Pleyel ingesluit het.[40] Ander werk en episodes in hierdie laaste periode van Satie se lewe sluit in:
Na jare se drankverbruik (insluitende die verbruik van absinthe),[41] het Satie op 1 Julie 1925 op die relatiewe jong ouderdom van 59 beswyk aan sirrose van die lewer.[42] Hy is begrawe in die begraafplaas in Arcueil. Deur die loop van sy 27 jaar in Arcueil, waar Satie op eenvoudige wyse geleef het,[43] het niemand hom ooit in sy kamer besoek nie. Na sy dood het Satie se vriende 'n woonstel ontdek wat gewemel het van chaos en verval. Onder baie ander papiere en diverse artikels het dit 'n groot aantal sambrele bevat, met twee vleuelklaviere wat op mekaar gepak was, en met die boonste instrument wat gebruik is as stoorplek vir briewe en pakkies.[44]
Hulle het komposisies ontdek wat vermoedelik verlore gegaan het of totaal onbekend was. Satie het gedink dat hy sy partituur vir Jack in the Box jare tevore op 'n bus agtergelaat het. Dit is egter agter die klavier, in die sakke van sy fluweelpakke, en op ander vreemde plekke gevind, en het ook sy Vexations; Geneviève de Brabant en ander ongepubliseerde of onvoltooide verhoogwerke ingesluit soos The Dreamy Fish; verskeie Schola Cantorum oefeninge; 'n voorheen ongesiene stel canine klavierstukke; en verskeie ander werke vir klavier, baie sonder 'n titel. Sommige hiervan sou later as aanvullende Gnossiennes, Pièces froides en Enfantines gepubliseer word.
Satie se skrywes sluit in:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
