Audrey Blignault (1916–2008) was ’n Afrikaanse skrywer en joernalis wat veral bekend is vir haar sketse, essays en kortverhale. In die 1940’s was die aanbieder van die destydse Vrouerubriek-radioprogram en sy het die leeskring-kultuur in Suid-Afrika gevestig. In 1961 is sy (vir haar bundels In klein maat: uit die dagboek van ’n vrou en Die vrolike lied) met die Eugène Marais-prys bekroon, en in 1965 met die W.A. Hofmeyr-prys vir Met ligter tred. Sy het die ATKV se Prestigetoekenning in 2000 vir haar uitstaande bydrae tot die Afrikaanse joernalistiek en literatuur ontvang.[1]
Audrey Blignault | |
|---|---|
| Gebore | Audrey Bettie Blignault 6 Julie 1916 |
| Sterf | 1 Oktober 2008 |
| Nasionaliteit | Suid-Afrika |
| Beroep | Skrywer |
| Bekend vir | Boeke |
| Eggenoot | Andries Blignault Attie de Villiers |
Audrey Bettie Swart is op 6 Julie 1916 op die plaas Heuningrug naby Bredasdorp gebore as die oudste kind van Johannes Jochemus Albertus Swart, prokureur en geruime tyd burgemeester van Bredasdorp, en Maria Kennedy, ’n Ierse musiekonderwyseres wat musiek studeer het onder professor Jannasch aan die Universiteit van Stellenbosch. Sy het ’n suster, Yvonne, en twee broers, Ken en Christopher. Haar moeder is Engels en haar vader Afrikaans[2] en sy ondergaan haar skoolopleiding in Engels op Bredasdorp. Sy matrikuleer in 1933, waarna sy verder studeer aan die Universiteit van Stellenbosch.[3] Hier behaal sy die B.A.-graad en ook die M.A.-graad in Afrikaans-Nederlands met onderskeiding en verwerf ook die Sekondêre Onderwysdiploma. Sy volg ook ’n tweetalige onderwyskursus, wat uitloop op ’n Diploma in Drama en Toneelkuns, wat sy ook met onderskeiding verwerf. Tydens haar studentejare dien sy op die redaksie van Die Stellenbosse Student saam met onder andere W.A. de Klerk, F.A. Venter, Ernst van Heerden en haar latere man, Andries Blignault. Vanaf 1940 is sy dosent aan die Wellington Opleidingskollege en later gee sy onderwys aan die Rynse Meisieskool op Stellenbosch. Op 28 Junie 1941 trou sy op Swellendam met Andries Blignault. Eers woon hulle op Graaff-Reinet waar haar man aan die Opleidingskollege verbonde is. Daarna word hy vanaf April 1942 tot Februarie 1945 hoof van die Jan Krielskool vir epileptici op Kuilsrivier, waar hulle enigste dogter Marietjie gebore word (sy word later bekend as skryfster onder die naam Marié Heese[4]).
Haar man se werk by die Jan Krielskool laat hom besluit om in die medisyne te studeer met die oog op psigiatrie en hulle vestig hulle dan in Pinelands in Kaapstad. Terwyl hy studeer, is Audrey redaktrise van Die Huisvrou (’n pos wat sy vir elf jaar lank beklee).[5] Hier word sy in die diep kant ingegooi, omdat sy nie vorige redaksionele ondervinding gehad het nie en daar niemand by die uitgewer was wat haar kon help nie. Die vorige redakteur het die blad alleen behartig en is onverwags oorlede. Ten einde raad skryf sy aan M.E.R. om haar hulp te vra, wat hierna gereeld die blad nagegaan het en voorstelle vir verbetering aan die hand gedoen het. In hierdie tyd maak Audrey ook op aandrang van die skrywer en radio-omroeper Willem van der Berg ’n begin met spesiale radioprogramme vir vroue-luisteraars. Van Februarie 1946 is sy dan verantwoordelik vir die Vrouerubriek van die Afrikaanse Program van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie in Kaapstad. Hierdie rubriek behartig sy, met slegs enkele onderbrekings, tot met haar uittrede in 1992. Ander radioprogramme onder haar sorg sluit in Wat kan ek lees en Boeke vir ons kinders.[4] Van hierdie tyd af lewer sy gereeld praatjies by leeskringe, voor Vroue-Landbou-Unies en ander instansies waar sy met geesdrif mense aanmoedig om te lees. Sedert 23 Augustus 1950 behartig sy die rubriek Uit die dagboek van ’n vrou in Sarie Marais, wat sy volhou tot Mei 1972 en weer hervat vanaf 14 Julie 1976. In Mei 1955 word sy redaktrise van Naweekpos en in 1960 word sy ook redakteur van die reeks Juweelnovelles, ’n reeks boeke wat uit die wêreldletterkunde in Afrikaans vertaal is.
In 1966 onderneem sy saam met haar man ’n wêreldreis, waar hulle onder andere in Ierland William Butler Yeats se graf besoek, in Rome in Italië John Keats se spore volg en op die Aran-eilande Synge se geskiedenis naspeur. Haar man is op 2 Mei 1967 in ’n motorongeluk oorlede[6] en sy word self in hierdie ongeluk baie ernstig beseer, sodanig dat sy vir lank in ’n koma is en daar vir haar lewe gevrees word. Sy trou hierna in 1970 met mnr. A.J. (Attie) de Villiers, onder-sekretaris van die Parlement, en nadat hulle lank in Kampsbaai woon, verhuis hulle in 1992 na die Berghof aftree-oord in Tuine in Kaapstad.[6] Audrey was lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, was in 1973 die eerste vrou wat tot die Fakulteitsraad van die Akademie verkies is en was ook vir lank lid van die Letterkundige Kommissie. Sy is op 1 Oktober 2008 in Kaapstad in die Medi-Clinic hospitaal aan longontsteking oorlede.[7]
Reeds op baie jong ouderdom begin sy lees en die rak met Afrikaanse boeke in die biblioteek op Bredasdorp lees sy gou deur. Op elfjarige ouderdom skryf sy ’n Engelse gediggie oor Bredasdorp wat haar juffrou in Die Bredasdorp en Napier Nuus laat publiseer. Op universiteit verskyn van haar eerste skryfsels in die studenteblad Die Stellenbosse Student.
Essay bundels
Van die essays wat sy vanaf 1950 vir die rubriek Uit die dagboek van ’n vrou in Sarie Marais lewer, bied sy in 1953 ’n keur aan vir publikasie deur Nasionale Boekhandel. Hoewel die keurverslag positief is, word die manuskrip afgekeur omdat die uitgewer van mening is dat dit nie goed genoeg sal verkoop nie. Die besturende direkteur van Nasionale Boekhandel, Recht Malan, oordeel anders en na lang onderhandelings verskyn ’n keuse eindelik in 1955 in boekvorm onder die titel In klein maat. Sy ontwikkel hier uit elke dag se gebeurtenisse, herinnering en mymering ’n aantal fraai stukke wat weer en weer gelees kan word. Dit is veral die wêreld en ervarings van die vrou wat onder die loep geneem word en op vermaaklike wyse word betekenis gehaal uit selfs onbenullige gebeurtenisse.[8] Vir In klein maat ontvang sy saam met ander werke in 1961 die Eugène Marais-prys.
Na die sukses van hierdie eerste bundel word verskeie verdere keuses uit haar rubrieke gemaak en gebundel in Die vrolike lied, Met ligter tred, Die blye dae, Die plesierboom, Om die son te aanskou, Die verlange loop ver, Die rooi granaat, Die wind van die see af, Nogtans sal ek jubel en Pas op vir Jantatarat.
Die vrolike lied word in 1961 saam met In klein maat en haar bydrae tot die versamelbundel Die dammetjie met die Eugène Marais-prys bekroon. Benewens die daaglikse ervaring van die vrou verken sy in hierdie bundel ook die nostalgiese, met ’n Kwessie van lewensbeskouing wat besin oor die bekoring wat uitgaan van vanmelewe se dinge.
Met ligter tred word in 1964 met die W.A. Hofmeyr-prys bekroon. Elize Botha neem uit hierdie boek die essays Die lekkerste lekker en Nogtans sal ek jubel op in haar versamelbundel oor Afrikaanse essayiste.
Die blye dae is ’n voortsetting van die beskrywing van die avontuur van die alledaagse, waaruit soms heel onverwagte gevolgtrekkinge gemaak word. Die essays munt uit in hulle skerpsinnige woordspel en wysheid en is toonaangewend vir die ontwikkeling van hierdie kunsvorm in Afrikaans.
In Die plesierboom is elke dag se ervarings in die lewe van ’n huisvrou die boustof van die essays. Sy het die slag, verkry deur fyn te kyk en luister) om uit eenvoudige belewenisse van ’n huisvrou glansende avonture en kosbare kleinode van die gees op te tower. Die essays spreek van deernis vir die ewe-naaste, ’n vermoë om dieper as die oppervlakte en die onmiddellike te kyk, ’n sin vir die komiese, ’n breë leeservaring, ’n vaardigheid met ’n woord, maar veral ook van opregte lewensvreugde en die vaste geloof dat die lewe ’n rosekrans van blye dae is.
Om die son te aanskou is die eerste bundel van haar na haar ernstige motorongeluk en haar man se dood. Hierin besin sy oor die verlies van ’n lewensmaat en vat sy weer die drade van haar lewe vas. Met kenmerkende optimisme sien sy weer die mooi en die hoop, al is die algemene toon van die bundel somberder as voorheen. Die essays gee dan ook waardevolle hulp aan mense wat deur soortgelyke smart worstel en briewe uit talle oorde nadat die essays oorspronklik in Sarie verskyn het, is stawing van hierdie waarde.
Die verlange loop ver bevat essays van haar oorsese reise en sy vertel waar sy oral in die wêreld in die voetspore van skrywers en digters geloop het.
Die ander ekke is ’n hoogtepunt met insiggewende selfspot oor die avontuurlustigheid wat deur die ervaring van vreemde plekke, klere en kosse gekweek word, maar wat tog perke het waaroor sy nie kan kom nie, al wil sy ook.
Die rooi granaat bevat onder andere die puik kortverhaal Die Prinses Ponselle, waar die storie uit die kind Amanda se gesigspunt beskryf word. Ponselle is ’n pragtige pop wat aan Amanda se vriendin Patti behoort. Vir Amanda is dit die mooiste pop wat sy nog ooit gesien het en deur die beskrywing in die verhaal word die pop tot simbool van skoonheid en geluk verhef. Patti se ma is ’n sangeres wat oorsee konsertreise onderneem en Patti praat nooit oor haar nie. Wanneer Amanda en Patti saam vakansie hou by die see, kry Patti die nuus dat sy na Londen toe moet gaan na haar ma toe en besef die leser dat Patti se ouers besig was om te skei. Patti gooi die pop stukkend en wanneer die pop daar lê met ’n bars oor haar neus en wange, word die simbool van skoonheid en geluk ook opgehef.
In Pasop vir Jantatara slaag Audrey weereens daarin om die alledaagse op besondere wyse aan te bied en oerwaarhede op verrassende wyse te herontdek. Die titelstuk beklemtoon die feit dat selfs die mooiste ding op die lang duur eentonig raak as daar nie afwisseling kom nie. Die druppel kwik openbaar die paradoksale waarheid dat mens dikwels iets verloor juis as gevolg van die krampagtige pogings om dit te probeer behou.[9][10]
Elize Botha maak in Nogtans sal ek jubel in 1977 ’n keuse uit die essays in al haar bundels tot op daardie stadium (vergesel van ’n insiggewende inleiding),[3] terwyl Berta Smit in 1988 nog ’n bloemlesing uit haar werk saamstel onder die titel Oulap se rooi, met die klem op die humoristiese. Audrey se sketse Ons dorp, Heuningrug se heuning en Die sug na die soutkossie word in die versamelbundel Die dammetjie en ander sketse en essays opgeneem. Hierdie werk van haar word in 1961 saam met In klein maat en Die vrolike lied met die Eugène Marais-prys bekroon.
Kortverhale
Audrey skryf ook toenemend volbloed kortverhale wat vanaf Mal Hansie in Die blye dae in haar volgende bundels saam met die essays gebundel word. Uit hierdie verhale soek Hennie Aucamp en Elize Botha ten tye van haar tagtigste verjaardag ’n keur uit en publiseer dit onder die titel Mal Hansie en ander verhale. Hierin kom veral die pyn van menswees aan die bod, waar Die rooi granaat dit het oor die onsekerheid by die bewuswording van liefde, Die laaste pruime die angs van skuldgevoelens uitbeeld en Die wind van die see af die onherbergsaamheid van die lewe. Mal Hansie het die skrik van die eerste aanraking met die dood as tema.[11][12]
In dieselfde jaar verskyn Dit reën rose met ’n inleiding deur Hennie Aucamp. Dit is ’n bundel met vyf outobiografiese vertellings uit haar kinderjare, waarin die ekstase van menswees en die kinderlike opwinding, afwagting en ook teleurstelling by gebeure duidelik blyk.[11][12][13] Uit Audrey se wye kennis van die plaaslike en internasionale letterkunde skryf sy Van leser tot leser as ’n begeleiding vir leeskringe en Die eindelose avontuur (wat eers as rubriek in Insig verskyn en die subtitel het van ’n Venster op die wêreldletterkunde) oor prominente figure in die wêreldletterkunde en hulle werke. Op insiggewende wyse en in ’n boeiende en maklik verstaanbare, leesbare styl bespreek sy hier veral die romankuns en belangrike skrywers soos Fyodor Dostojefski, Leo Tolstoi, Emily Brönte, Thomas Hardy, Charles Dickens, Herman Melville, Saul Bellow, Gustave Flaubert, Albert Camus en Patrick White.[14][15][16][17]
Godsdienstige lektuur
Godsdienstige lektuur uit haar pen is die boekie Die uitdaging van die huwelik, terwyl sy ook ’n bydrae lewer tot die boekie Met eenheid van hart.
In ’n Blywende vreugde word haar briewe aan familie en kennisse gebundel[18] en Uit die dagboek van ’n vrou is ’n versamelbundel saamgestel deur haar dogter, Marié Heese. Deur middel van al die essays wat Blignault deur die jare geskryf het, kry Heese dit reg om die essays so te rangskik dat dit in essay-vorm ’n outobiografie is.[19]
Versamelbundels
Van haar skryfwerk word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Die bittereinder (oorspronklik gepubliseer in Sarie Marais van 17 Maart 1965) in Dames 17 onder redaksie van C.J.M. Nienaber en etlike bydraes in Hennie Aucamp se versamelbundels Borde borde boordevol en Vuurslag. Een vreemdeling op de aarde, oorspronklik gepubliseer in Sarie Marais van 26 April 1967, word deur A.P. Grové opgeneem in Trekvoëls, ’n versamelbundel met reissketse, en haar skets oor Dublin verskyn in Stad en stedelig, ’n versamelbundel met sketse en vertellinge oor wêreldstede. Ander versamelbundels waarin haar werk opgeneem word, sluit in Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale onder redaksie van F.V. Lategan, Uit die kontreie vandaan en Kort keur van Abraham H. de Vries, Vertellers en Vertellers 2 van Merwe Scholtz, Willekeur van Koos Human en Son op die land, ’n versamelbundel van Tafelberg-Uitgewers met sketse en vertellings oor verskillende streke van die land.
Sy stel self die bundel Die goue vreugde saam, waarin sy van haar gunsteling leesstof bundel. Ander boeke wat sy saamstel is Goedgeluk, ’n verjaardagalbum (saam met Alba Bouwer) en M.E.R. Kom nader, ’n keur uit die werke van M.E.R.[20][21]
Sy vertaal ook etlike van Jenny Partridge se kinderboeke in Afrikaans, insluitende Kolonel Knor, Mnr. Skeel, Sarel Snuifmeel en Springjan.
Toekennings
Sy verwerf die Eugène Maraisprys in 1961 vir haar eerste twee boeke, die W.A. Hofmeyr-prys in 1965 vir Met ligter tred en ander prosa, die Italiaanse Adelaide Ristori-prys in 1980 vir haar waardevolle bydraes tot kultuur.
Eerbewyse
Benewens pryse vir haar boeke ontvang sy ook baie ander vererings, soos in 1980 die Adelaide Ristori-toekenning vir haar leidende rol in die kultuurlewe, in 1982 ’n Dekorasie vir Voortreflike Diens van die Staatspresident en in 1988 ereburgerskap van Bredasdorp. Haar tuisdorp ruim ook ’n Audrey Blignault-kamer in die plaaslike museum tot haar eer in. In 1990 ken die Universiteit van Stellenbosch ’n eredoktorsgraad aan haar toe en sy kry in 1994 erelidmaatskap van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns nadat sy in 1973 die eerste vrou was wat tot die Fakulteitsraad van die Akademie verkies is. In 1997 ontvang sy die hoogste nie-akademiese toekenning wat aan ’n oud-student van die Universiteit van Stellenbosch gemaak kan word, wanneer die Klub van Oud-Studenteraadsvoorsitters se Prestige-toekenning vir voortreflike diens aan die Universiteit en die Suid-Afrikaanse gemeenskap aan haar toegeken word. Vir haar uitstaande bydrae tot die Afrikaanse joernalistiek en literatuur kry sy in 2000 die ATKV Prestige-toekenning en die Klein Karoo Nasionale Kunstefees (KKNK) vereer haar in 2005 met ’n Afrikaans Onbeperkprys vir haar lewensbydrae.
Verskeie huldigingsprogramme word aan haar toegewy. Daniel Hugo maak in 1991 ’n spesiale dokumentêre radioprogram oor haar. Die huldigingsbundel 'n Groet van Audrey word in ’n beperkte oplaag van 350 eksemplare gedruk en geskenk deur Tafelberg, as bydrae tot ’n spesiale huldegeleentheid deur die SAUK en Sarie by geleentheid van haar aftrede en aangebied op 14 Augustus 1992. Die boek bevat uitgesoekte gedagtes uit die skryfster se prosa, in haar eie handskrif. In 2000 bied Joanie Combrink, Susanne Beyers en Johann Nel die program Drafstap of drentel aan, wat woordkuns en poësie bevat geskoei op haar werk. Tydens die Woordfees in Maart 2004 op Stellenbosch stel Amanda Botha en die Nasionale Afrikaanse Letterkundige Navorsingsentrum (NALN) ’n program saam waarin Audrey se bydrae tot die Afrikaanse boek- en leeskultuur gevier word en in 2008 bied Saartjie Botha die program Audrey by Aardklop aan geskoei op Audrey se briewe aan vriende, wat in ’n Blywende vreugde saamgebundel word.[5]
| Jaar | Publikasie |
|---|---|
| 1955 | In klein maat |
| 1957 | Die vrolike lied |
| 1960 | Die uitdaging van die huwelik |
| 1961 | Die dammetjie (saam met Alba Bouwer, Freda Linde, Elise Muller, M.E.R. en Rykie van Reenen) |
| 1962 | Met ligter tred |
| 1965 | Die blye dae |
| 1967 | Die plesierboom |
| 1968 | Om die son te aanskou |
| 1969 | Die verlange loop ver |
| 1970 | Die rooi granaat |
| 1972 | Die wind van die see af |
| 1977 | Nogtans sal ek jubel |
| 1979 | Pas op vir Jantatarat |
| 1980 | Van leser tot leser |
| 1988 | Oulap se rooi |
| 1992 | ’n Groet van Audrey |
| 1993 | Die eindelose avontuur |
| 1996 | Dit reën rose
Mal Hansie en ander verhale |
| 2008 | ’n Blywende vreugde |
| 2009 | Uit die dagboek van ’n vrou |
Samesteller en redakteur
| Jaar | Publikasie |
|---|---|
| 1965 | Kom nader: ’n keur uit die werke van M.E.R. |
| 1969 | Goedgeluk: verjaardagalbum (saam met Alba Bouwer) |
| 1984 | Die goue vreugde |
Vertalings
| Jaar | Publikasie |
|---|---|
| 1981 | Kolonel Knor – Jenny Partridge
Mnr. Skeel – Jenny Partridge Sarel Snuifmeel – Jenny Partridge Springjan – Jenny Partridge |
Boeke
- Antonissen, Rob “Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede” Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- Aucamp, Hennie “Bly te kenne” Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 2001
- Aucamp, Hennie “Kort voor lank” Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe, Tweede druk1980
- Beukes, W.D. (red.) “Boekewêreld: Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990” Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe eerste druk 1992
- Botha, Elize “Afrikaanse essayiste” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Vyfde druk 1975
- Cloete, T.T. (red.) “Die Afrikaanse literatuur sedert sestig” Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
- Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- Grové, A.P. “Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans” Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
- Grové, A.P. “Trekvoëls” Voortrekkerpers Beperk Johannesburg 1969Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Lategan, F.V. “Dekade: Resente Afrikaanse kortverhale” Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad 1965
- Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. “Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde” Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
- Nienaber, P.J. et al “Perspektief en Profiel” Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
- Snyman, Henning “Kort keur: Abraham H. de Vries” Reuse-Blokboek 3 Academica Pretoria Kaapstad en Johannesburg Tweede druk 1983
- Spies, Lina “Ontmoetings” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1979
- Steyn, J.C. “Die 100 jaar van MER” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 2004
- Van Biljon, Madeleine “Geliefde leesgoed” Quellerie-Uitgewers Edms. Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1996
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
Tydskrifte en koerante
- Aucamp, Hennie “Audrey Blignault: ’n gees met drif” “Die Burger” 15 Desember 1990
- Botha, Elize “Audrey Blignault: Nogtans sal ek jubel” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 15 no. 3, Augustus 1977
- De Villiers, Izak “Die vrou wie se liefde vir boeke haar geliefd gemaak het” “Rapport” 11 Augustus 1996
- Hugo, Daniël “Sy bly leef… in haar boeke” “Beeld” 6 Oktober 2008
- Meiring, Martie “’n Mens kan mos nie dikmond lag nie” “Insig” Maart 2004
- Myburgh, Trudie “Audrey, die ouma wat tekkies dra” “Die Burger” 14 Desember 1990
- Spies, Lina “Audrey Blignault 60: Fynproe-wyn en borrel-sjampanje” “Tydskrif vir Letterkunde” Nuwe reeks 14 no. 4, November 1976
- Van Rensburg, Cas “Audrey het derduisende leer lees” “Insig” Julie 1996
Internet
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
