Beruniy tumani
Qoraqalpogʻiston Respublikasi Beruniy tumani From Wikipedia, the free encyclopedia
Beruniy tumani — Qoraqalpogʻiston Respublikasida 1927-yil 3-iyulda tashkil etilgan tuman (1962-yil 24-dekabrda Toʻrtkoʻl tumaniga qoʻshib yuborilgan, 1964-yil 31-dekabrda qayta tuzilgan). Beruniy tumani Oʻzbekiston Respublikasining shimoliy-gʻarbida, Amudaryoning oʻng sohilida, shimoliy-sharqda Ellikqalʼa tumani, gʻarbda Amudaryo tumani, shimoliy-gʻarbda Qoraoʻzak va Taxtakoʻpir tumanlari, janubda Xorazm viloyati joylashgan. Maydoni 3,94 ming km². Aholisi 201,2 ming kishidan oshib bormoqda (01.01.2024)[1]. Beruniy (tuman) da 1 ta shahar (Beruniy) va 11 ta ovul fuqarolari yigʻini (Beruniy, Biybozor, Doʻstlik, Navoiy, Ozod, Oltinsoy, Sarkop, Tinchlik, Shabboz, Shimom, Qizilqalʼa) bor. Markazi—Beruniy shahri[2].
| tuman | |
|---|---|
| Tegishli | Qoraqalpogʻiston Respublikasi |
| Tarkibida | Qoraqalpogʻiston |
| Maʼmuriy markazi | Beruniy (shahar) |
| Yirik shahari | Beruniy shahri |
| Hokim | Ikrom Xidirov |
| Rasmiy tillar | Oʻzbek. Qoraqolpoq |
| Aholi | 201.2 ming kishi |
| Zichligi | 51.195 kishi./km² |
| Millatlar tarkibi | Oʻzbek, Qozoq, Turkman, Qoraqalpoq, Rus, Koreys |
| Dinlar tarkibi | musulmonlar |
| Balandligi dengiz sathidan Baland choʻqqisi Oʻrtacha balandligi Eng past joyi |
478 m. (Sulton uvays togʻida Ashitov choʻqqisi) m 70-80 m. m 60 m |
| Vaqt mintaqasi | UTC+4 |
| Telefon kodi |
8(361)524...... 8 (361)529...... |
| Pochta indeksi | 743600, 230220 |
| Internet domeni | .uz |
| Avtomobil raqami kodi | 95, 99 |
| Rasmiy sayti | https://beruniy-tumani.uz/ |
| Xaritada | |
 | |
| 41°41′9″N 60°44′48″E | |
Beruniy tumanining shimolida Qizilqum choʻli, gʻarbida Baday toʻqayzori va Sulton Uvays togʻi bor. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi —15°C, —20°C, iyulniki 28°C ga teng. Yiliga 100–200 mm yogʻin tushadi. Vegetatsiya davri 200—220 kun. Tuman janubidan Amudaryo oqib oʻtadi. Tumanda Oqchakoʻl, Amirobod koʻllari bor. Paxtaarna kanalining davomi boʻlgan Boʻzyop kanali mavjud. Amudaryodan Shimomyop, Qozoqyop, Beshtom, Nayman kanallari chiqarilgan. Nayman kanalidan Qattiqoqar, Sovqumyorgan ariqlari suv oladi. Tumanda Nayman—Beshtom nasos stansiyasi ishlab turibdi. Tuproqlari shoʻrxok, qumloq, boʻz tuproqdan iborat. Chiyaboʻri, boʻrsiq, qobon, quyon, toshbaqa, parrandalardan qirgʻovul va boshqalar yashaydi. Tuman hududida Badaytoʻqay davlat qoʻriqxonasi joylashgan.
Aholisi, asosan oʻzbeklar boʻlib, qoraqalpoq, qozoq, turkman, tatar, rus va boshqa millat vakillari ham yashaydi. 1 km² ga 27,5 kishi toʻgʻri keladi. Shaharliklar 50,9 ming kishi, qishloq aholisi 43,8 ming kishi (2000).
Beruniy (tuman) iqtisodiyoti negizini paxtachilik tashkil qiladi, shu sababli tuman sanoati ham paxta xom ashyosini qayta ishlashga ixtisoslashgan. Paxta tozalash, yogʻ zavodlari, temirbeton, gʻisht va asfalt zavodlari bor. Shuningdek, tumanda dehqonchilik, bogʻdorchilik, ipakchilik va chorvachilik ham yaxshi rivojlangan[3].
Tumanda 54 kichik korxona va 27 kooperativ korxona, 15 aksiyadorlik jamiyati, 47 firma, 33 xususiy korxona mavjud (2000). Bulardan eng muhimlari: paxta tozalash zavodi, „Temur“ xususiy korxonasi, „Yoggar“ aksiyadorlik jamiyati kabilar.
Beruniy (tuman) da sugʻoriladigan yerlar 31,5 ming ga, shu jumladan 15,2 ming ga yerga paxta, 0,8 ming ga yerga sabzavot, 3,0 ming ga yerga beda, 0,8 ming ga yerga makkajoʻxori, 1,0 ming ga yerga sholi ekiladi. Beruniy (tuman) da 2 jamoa xoʻjaligi, 11 dehqon fermer xoʻjaligi uyushmasi, 27 kooperativ xoʻjaligi, 200 ga yaqin fermer xoʻjaligi, 2 ijara xoʻjaligi, 1 xoʻjalik hisobidagi uchastka bor. Tuman jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida 46,3 ming qoramol, 41,3 ming qoʻy va echki, 163,7 ming parranda, 0,5 ming ot boqiladi (2000). Tuman transportida Toʻrtkoʻl—Nukus avtomobil yoʻli asosiy rol oʻynaydi. Amudaryoda kemada yuk tashish ham salmoqli oʻrin tutadi.
1999—2000-oʻquv yilida 57 ta umumiy taʼlim maktabida 23393 oʻquvchi, 2 ta litseyda 1330 oʻquvchi taʼlim oldi. 36 ommaviy kutubxona, 5 madaniyat uyi, 850 oʻrinli 9 kasalxona va dispanser, 57 tibbiyot punkti boʻlib, ularda 354 vrach, 1607 oʻrta maʼlumotli tibbiy xodim ishlaydi (2000). 1946-yildan (Paxtakor-eski nomi) „Xalq minbari“ tuman gazetasi chiqadi (adadi 3100). Beruniy tumanida jami 8 ta kollej mavjud boʻlib, ulardan 5 tasi shaharda, 3 tasi qishloq joyda joylashgan (2013).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
