Niger
From Wikipedia, the free encyclopedia
Niger panji ŵa Niger[9][10] [11][12]( French: [niʒɛʁ]),[lower-alpha 1] mwalamulo Charu cha Niger[9][10] (French: République du Niger, Template:Lang-ha), ni caru ico cili mu West Africa. Charu ichi chili na mphaka na Libya kumpoto, Chad kumafumiro gha dazi, Nigeria kumwera, Benin na Burkina Faso kumwera, Mali kumanjiliro gha dazi, na Algeria kumpoto. Charu ichi chili na malo ghakukwana 1,270,000 km2 (490,000 sq mi), ndipo ntchikuru chomene ku vyaru vya kumanjiliro gha dazi kwa Africa.[13][14] Vyaru vyakujumpha 80 pa 100 vya ku Africa vili mu chipalamba cha Sahara. Ŵasilamu pafupifupi 25 miliyoni ŵakukhala kumwera na kumanjiliro gha dazi kwa caru ici. Msumba wa Niamey uli kumwera ca kumanjiliro gha dazi kwa Niger.
Republic of the Niger République du Niger (French)
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Chiluso:
|
||||||
Nyimbo: L'Honneur de la Patrie (French) "The Honour of the Fatherland" |
||||||
Makhalilo gha Niger (dark green) |
||||||
Msumba Waboma kweneso Msumba Usani | Niamey | |||||
Chiyowoyelo chaboma | French | |||||
National languages[1] |
|
|||||
Mitundu ya Ŵanthu (2021) |
|
|||||
Vipembezo |
|
|||||
Mwenecharu | Nigerien[2] | |||||
Mtundu wa Boma | Unitary semi-presidential republic | |||||
- | President | Mohamed Bazoum | ||||
- | Prime Minister | Ouhoumoudou Mahamadou | ||||
- | President of the National Assembly | Seyni Oumarou | ||||
Independence from France | ||||||
- | Republic proclaimed | 18 December 1958 | ||||
- | Declared | 3 August 1960 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 1,267,000 km2 (21st) 489,678 sq mi |
||||
- | Maji (%) | 0.02 | ||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 2023 estimate | 25,396,840[3] (56th) | ||||
- | Density | 12.1/km2 31.2/sq mi |
||||
GDP (PPP) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $29.9 billion[4] (144th) | ||||
- | Per capita | $1,443[5] (188th) | ||||
GDP (nominal) | 2022 estimate | |||||
- | Total | $14.6 billion[4] (145th) | ||||
- | Per capita | $561[4] (185th) | ||||
Gini (2014) | 34.0[6] medium |
|||||
HDI (2021) | 0.400[7] low ·189th |
|||||
Ndalama | West African CFA franc (XOF ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | WAT (UTC+1) | |||||
Woko la galimoto | right[8] | |||||
Intaneti yacharu | .ne |
Niger njimoza mwa vyaru vikavu comene pa caru cose.[15] Vigaŵa vinyake vya caru ici ivyo vikaŵa vyambura mapopa, nyengo zinyake vikaŵanga na njara na mapopa. Chuma cha ŵanthu ŵakuzengeka pa ulimi, ndipo ŵanyake ŵakuluta ku vyaru vinyake kukaguliska vyakurya. Charu ichi chili na masuzgo ghachitukuko chifukwa cha malo ghambura maji, mapopa, ŵanthu awo ŵakumanya kuŵazga na kuŵazga viŵi yayi, ŵanthu awo ŵakulimbana na ŵasilikari, kweniso ŵanthu awo ŵali na ŵana ŵanandi chomene pa charu chose chifukwa chakuti ŵanthu ŵakugwiliskira ntchito nthowa zakulera yayi.[16]
Ŵanthu ŵa mu caru ici ŵali na mitheto yakupambanapambana iyo yikulongora umo ŵanthu ŵa mitundu yinyake na vigaŵa vinyake ŵakakhaliranga, kweniso umo ŵakakhaliranga mu caru cimoza. Kwamba kale, caru ca Niger cikupambana na vyaru vinyake. Kufuma apo caru ca Nigeria cikapokelera wanangwa wake, ŵanthu ŵa mu caru ici ŵakhalanga mu vigaŵa vinkhondi na viŵiri ivyo ŵasilikari ŵakalamuliranga. Mu 2010, ŵasilikari ŵakawukira boma, ndipo pa nyengo iyi mu Niger mukaŵa vipani vinandi. Ŵanthu ŵanandi ŵakukhala ku mizi.