Türk dünyası

Türk dünyası, 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılda tüm Türk halkları için kullanılan coğrafi ve kültürel bir kavramdır.^[1] Oldukça geniş bir coğrafya alanını kapsayan Türk dünyası içinde en batıda Kosova, Karadağ, en doğuda Moğolistan yer alır. Bu coğrafyayı Avrasya coğrafyası olarak belirtmek mümkündür.

Türklerin yaşadığı coğrafya

Türk dünyası kavramı

Türk dünyası, tüm Türk halkları kapsayan bir kavramdır. Bazı araştırmacılar sadece Orta Asya için bu kavramı kullanır. Türkistan kavramı ile eş anlamlı kullanıldığı da olur. Ancak Orta Asya ve Türkistan kavramlarından daha geniş bir kavramı ifade eder.

Türk dünyası, Orta Asya'ya ek olarak Türkiye, Avrupa, Kafkasya, Çin ve Rusya içindeki Türk bölgeleri ile Türk diasporasını kapsar. Çünkü kavramın ifade ettiği alan, tüm bağımsız Türk cumhuriyetleri, özerk Türk cumhuriyetleri ve Türk topluluklarıdır.

Türk dünyası ile eş anlamlı olan “Türkeli” kavramı ise, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında tüm Türk halkları için kullanılmış coğrafi ve kültürel bir kavram olarak eskilerde kalmıştır. Çoğunlukla, Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler için kullanılmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Türk dünyası kavramı Türk halklarının Orta Asya, Anadolu, Kafkasya, Rusya-Sibirya, Orta Doğu, İran ve Balkanlar coğrafyasında genel bir yayılım gösteren Türk halklarını ve Türk devletlerini ifade etmektedir.

Coğrafya

Bağımsız Türk Devletleri

Bayrak	Ülke	Kuruluş	Nüfus	Alan	Başkent	Resmî Dil(ler)	Para Birimi	Türk nüfus oranı	Türk nüfus (milyon)
	Azerbaycan	1991	&0000000009494600.0000009.494.600[2]	&0000000000086600.00000086.600	Bakü	Azerice	Manat	% 92.3[3] Topluluklar: Azerbaycan Türkleri Türkiye Türkleri	8,8
	Kazakistan	1991	&İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı.İfade hatası: Beklenmeyen sayı..İfade hatası: Beklenmeyen sayı.18 014 200[4]	&0000000002724900.0000002.724.900	Astana	Kazakça, Rusça	Tenge	% 73.8[5] Topluluklar: Kazak % 67.8 Özbek % 3.3 Uygur % 1.5 Tatar % 1.2	13,1
	Kırgızistan	1991	&0000000005482000.0000005.482.000[6]	&0000000000199900.000000199.900	Bişkek	Kırgızca, Rusça	Som	% 80.6[7] Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9	4,4
	KKTC	1983	&0000000000286257.000000286.257[8]	&0000000000003355.0000003.355	Lefkoşa	Türkçe	Türk lirası	% 99[9]	0,3
	Özbekistan	1991	&0000000029559100.00000029.559.100[6]	&0000000000447400.000000447.400	Taşkent	Özbekçe, Karakalpakça	Som	% 87[7] Topluluklar: Özbek % ?	25,7
	Türkiye	1923	&0000000076667864.00000076.667.864[10]	&0000000000783562.000000783.562	Ankara	Türkçe	Türk lirası	% 88[11]	67,5
	Türkmenistan	1991	&0000000005450000.0000005.450.000[6]	&0000000000491210.000000491.210	Aşkabat	Türkmence	Manat	% 90[12] Topluluklar: Türkmen % 85 Özbek % 5	4,9
Alt Toplam			143,9 milyon					%88,0	124,7 milyon

Notlar

• KKTC'nin bağımsızlığı sadece Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmaktadır.
• Türk nüfusu, verilen toplam nüfus verisine ve yüzdelere göre hesaplanmıştır.

Diğer Türk toplulukları

Ülke	Bölge	Bayrak	Kuruluş	Nüfus	Alan (km²)	Başkent	Resmî Dil(ler)	Türk Nüfus Oranı	Türk nüfus (milyon)
Irak				38.433.600				%13	3.5
İran				&0000000079870400.00000079.870.400[13]				% 36,5[14][15] Topluluklar: Azerbaycan Türkü (%28,7) Türkmen (% 2,9) Kaşgay Türkü (%4,2)	29,1
Afganistan				&0000000033332025.00000033.332.025[16]				% 11[17][18] Topluluklar: Özbek (%9) Türkmen (% 2)	3,7
Çin	Sincan		1955	&0000000022980000.00000022.980.000[19]	&0000000001664897.0000001.664.897[20]	Urumçi	Uygurca ve Mandarin	% 53,2[21][22] Topluluklar:	12,2
Moldova	Gagavuzya		1994	&0000000000160700.000000160.700	&0000000000001832.0000001.832	Komrat	Gagavuzca, Rumence, Rusça	% 82,14 Topluluklar:	0,1
Rusya	Altay Cumhuriyeti		1922	&0000000000206168.000000206.168[23]	&0000000000092600.00000092.600	Gorno-Altaysk	Rusça, Altayca	% 39.6[23] Topluluklar: 266 Azerbaycan Türkü, 62,192 Altaylı, 1 Balkar, 62 Başkurt, 3 Gagauz, 12,108 Kazak, 1 Karay, 4 Karaçay, 163 Kırgız, 931 Kumandı, 13 Kumuk, 460 Tatar, 1 Astrahan Tatarı, 2 Kırım Tatarı, 2,368 Telengüt, 32 Teleüt, 1,533 Tuba, 22 Tuvalı, 2 Türkiye Türkü, 20 Türkmen, 149 Özbek, 54 Uygur, 39 Hakas, 103 Çuvaş, 27 Yakut	0,1
	Astrahan Oblastı		1943	&0000000001005276.0000001.005.276[24]	&0000000000044100.00000044.100	Astrahan	Rusça	% 23.4[24] Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9	0,2
	Başkurdistan		1919	&0000000004192300.0000004.192.300[25]	&0000000000143600.000000143.600	Ufa	Rusça, Başkurtça	% 57.25[25] Topluluklar:	3,1
	Tataristan		1990	&0000000003779265.0000003.779.265[26]	&0000000000067836.00000067.836	Kazan	Tatarca, Rusça	% 58[27] Topluluklar: Tatarlar% 52,9 Çuvaşlar %3,35 Başkurt Türkleri %0,39 Diğer %1,35	2,2
	Tuva Cumhuriyeti		1992	&0000000000315637.000000315.637[27]	&0000000000170000.000000170.000	Kızıl	Tuvaca, Rusça	% 90.7[24] Topluluklar: Tıvalar % 82[28] Hakaslar % 0,3 Ruslar % 16,3	0,3
	Rusya toplam								12[29][30]
Ukrayna	Kırım Özerk Cumhuriyeti		1992-2014	&0000000001964544.0000001.964.544 [31]	&0000000000026100.00000026.100	Simferopol	Rusça, Kırım Tatarcası, Ukraynaca	% 10,2 Topluluklar:	0,2
Alt Toplam									57,3 milyon

Toplam Türk Nüfusu

2013 itibarıyla, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı'nın altı bağımsız üyesi ve sekiz bağımsız olmayan gözlemcisi bulunmaktadır.

№	Açıklama	Nüfus
1	Bağımsız Türk devletleri içindeki	123,3 milyon
2	Diğer	57,3 milyon
Alt Toplam		180,6 milyon

Türk dünyasında kişi adları (Antroponim)

Ana madde: Tuva Türklerinde kişi adları

Ana madde: Şor Türklerinde kişi adları

Ana madde: Kazak Türklerinde kişi adları

Ana madde: Kırgız Türkleri antroponimi

Türk dünyası ekonomisi

Türk dünyası ülkelerinin en sanayileşmiş olanı Türkiye'dir. Türkiye'den sonra Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan-Özbekistan-Kırgızistan olarak gider.

Türkeli kavramı

19. yüzyılın sonlarında ise günümüzde kullanılan Türk dünyası teriminden daha çok "Türkeli" terimi kullanılmıştır. Türkeli ile Türk dünyası sözcükleri eşanlamlı terimlerdir. Türkeli sözcüğü Türk ili anlamına gelmektedir ve Türk halklarının çoğunlukta oldukları coğrafyaya verilen Türkçe isimdir. Türkeli kelimesi özellikle 19'uncu yüzyılın ortalarında meşrutiyet kazanan Türkçülük ile Türkiye'de ve Rusya Türklerince kullanılmaya başlanmıştır.

1930'larda Mustafa Kemal Atatürk Türkeli kavramını şöyle açıklamaktadır: "Türk Milleti Asya'nın garbında ve Avrupa'nın şarkında olmak üzere kara ve deniz sınırlarıyla ayırt edilmiş, dünyaca tanınmış büyük bir yurtta yaşar. Onun adına Türkeli derler. Türk yurdu daha çok büyüktür. Yakın ve uzak zamanlar düşünülürse, Türk'e yurtluk etmemiş kıta yoktur. Bütün dünyada, Asya, Avrupa, Afrika Türk atalarına yurt olmuştur. Bu hakikatler eski ve hususiyle yeni tarih vesikalarıyla malûmdur."^{[kaynak belirtilmeli]}

Resimler

• 
  Azerbaycan Türkü kız
• 
  Gagavuzlar
• 
  Özbek bir kız.
• 
  Uygur bir kız
• 
  Kırgız Manasçı Shaabai Azizov (Karakol)

Ayrıca bakınız

• Türk devletleri
• Türk dilleri
• Türk halkları
• Türk birliği
• Turancılık
• Türkçülük
• Türk milliyetçiliği