Loading AI tools
Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bir il Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Mardin, Türkiye'nin bir ilidir. Mardin merkezli ilin nüfusu 2023 sonu TÜİK verilerine göre 888.874'tür.[2] Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Dicle Bölümü'nde yer alır. Suriye ile sınır komşusudur.
| Mardin | |
|---|---|
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İl merkezi | Mardin |
| İdare | |
| • Vali | Tuncay Akkoyun |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 8.779 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 788.996 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 788996 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 482 |
| İl plaka kodu | 47 |
Resmî site Mardin Valiliği | |
Mardin ili Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Dicle Bölümü'nde yer alır. Suriye ile sınır komşusudur. Güneyinde Suriye, batısında Şanlıurfa ili, kuzeyinde Diyarbakır ve Batman illeri, kuzeydoğusunda Siirt ili ve doğusunda Şırnak ili bulunur.
İl genelindeki başlıca akarsular; Buğur Çayı, Çağçağ Suyu, Savur Çayı ve Zergan Deresidir. Derik ilçesinin Buğur köyü yakınlarında doğan Buğur Çayı 53,65 km uzunluğunda olup, akarsuyun tamamına yakını il içerisinde akmaktadır. 103 km uzunluğundaki Çağçağ Suyunun tamamı il içerisinde akmaktadır. Savur ilçesinden kaynağını alan 92 km uzunluğundaki Savur Çayının 60,5 km lik bölümü il içerisinde akmaktadır.[3]
2013 yılı verilerine göre il genelinde 126.908 hektar alanda orman arazileri görülmektedir. Orman arazilerinin büyük bölümü bozuk baltalıklardan oluşmaktadır.[4] Mardin ilindeki mera arazileri insan faaliyetleri nedeniyle azalmaktadır. 2011 yılı verilerine göre ilde, çayır ve meraların kapladığı alan 115.447 hektardır.[5] Mera arazileri zayıf vasıflı olup, tarla açmaları nedeniyle azalmaktadır.
İl genelinde karasal iklim özellikleri görülmektedir. Kış ayları soğuk geçmektedir. Yaz aylarında güneyden gelen çöl iklimi etkisi altında olduğu için kurak geçer. İlde ölçülen en yüksek sıcaklık 42,5 °C'dir (31 Temmuz 2000). İlde ayrıca Türkiye sıcaklık rekoru kırılmıştır (48,8 °C Mardin, Kızıltepe). İlde ölçülen en düşük sıcaklık -14,0 °C'dir (22 Şubat 1985). Ayrıca bölge ilkbahar yaz gibi çöllerden gelen toz taşınımı etkisi altına girer. Derik, Nusaybin ve Savur ilçelerinde Akdeniz iklimi özellikleri de görülür. Ortalama en yüksek sıcaklık 34,9 °C ile temmuz ayında, ortalama en düşük sıcaklık 0.5 °C ile ocak ayında görülür.[6]
1960'lı yıllarda şehre göç başlamış ve kır nüfusu oran olarak azalmaya başlamıştır. 1990 yılında dört ilçenin komşu illere bağlanmasıyla nüfus %14,4 oranında azalmıştır. 2000 nüfus sayımında ilk defa kır nüfusu, kent nüfusunun gerisinde kalmıştır. Bunda en önemli etkenler ekonomik kaygılar ve 90'lı yıllarda başlayan terör faaliyetleridir. Güvenlik kaygıları nedeniyle hem ildeki kırsal kesimlerden, hem de diğer illerden Mardin şehrine göç hareketleri başlamıştır.
Şehir nüfusu oranı %60, kırsal nüfus oranı %43'tür. Nüfusu en yüksek ilçeler sırasıyla Kızıltepe, Merkez, Nusaybin ve Midyat'tır. Genç bir nüfus yapısına sahiptir. 2000 yılına göre 15 yaşın altındaki nüfusun oranı %44,8'dir.
Türkiye'deki en farklılaşmış nüfusa sahip illerinden biridir. İlde Kürtler, Hristiyan Süryaniler, Sünni Araplar, Türkler, Yezidiler ve Ermeniler yaşamaktadır.[7] Zaman içinde Süryani ve Yezidi nüfusu göçler sebebiyle azalmıştır. Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta Mardin ve Midyat bölgesinde az sayıda Süryani yaşamaktadır. Bölgede birçok Süryani Manastırı ve Kilisesi vardır: Deyrüzzaferân Manastırı, Mor Gabriel, Mor Yakub ve Meryem ana Kilisesi.
| Mardin il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1927[8] | 183.471 | 34 | %23 42.710 140.761 %77 | |
| 1935[9] | 229.921 | 35 | %25  | %20 46.983 182.938 %80 |
| 1940[10] | 252.505 | 36 | %10 | %21 53.600 198.905 %79 |
| 1945[11] | 234.457 | 39 | %7  | %20 45.977 188.480 %80 |
| 1950[12] | 269.490 | 39 | %15 | %19 49.945 219.545 %81 |
| 1955[13] | 305.520 | 37 | %13 | %20 62.346 243.174 %80 |
| 1960[14] | 353.411 | 36 | %16 | %21 73.907 279.504 %79 |
| 1965[15] | 397.880 | 36 | %13 | %23 90.093 307.787 %77 |
| 1970[16] | 453.092 | 33 | %14 | %26 119.852 333.240 %74 |
| 1975[17] | 519.687 | 30 | %15 | %30 155.876 363.811 %70 |
| 1980[18] | 564.967 | 31 | %9 | %34 192.004 372.963 %66 |
| 1985[19] | 652.069 | 30 | %15 | %37 244.000 408.069 %63 |
| 1990[20] | 557.727 | 37 | %14 | %45 249.032 308.695 %55 |
| 2000[21] | 705.098 | 32 | %26 | %55 391.249 313.849 %45 |
| 2007[22] | 745.778 | 25 | %6 | %57 428.611 317.167 %43 |
| 2008[23] | 750.697 | 26 | %1 | %56 422.537 328.160 %44 |
| 2009[24] | 737.852 | 28 | %2 | %57 422.284 315.568 %43 |
| 2010[25] | 744.606 | 28 | %1 | %58 428.899 315.707 %42 |
| 2011[26] | 764.033 | 27 | %3 | %58 446.226 317.807 %42 |
| 2012[27] | 773.026 | 27 | %1 | %59 458.112 314.914 %41 |
| 2013[28] | 779.738 | 26 | %1 | Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
| 2014[29] | 788.996 | 26 | %1 | |
| 2015[30] | 796.591 | 26 | %1 | |
| 2016[30] | 796.237 | 26 | %0 | |
| 2017[30] | 809.719 | 26 | %2 | |
| 2018[30] | 829.195 | 26 | %2 | |
| 2019[30] | 838.778 | 26 | %1 | |
| 2020[30] | 854.716 | 26 | %2 | |
| 2021[30] | 862.757 | 26 | %1 | |
| 2022[30] | 870.374 | 26 | %1 | |
| 2023[30] | 888.874 | 26 | %2 | |
Not: 1990 yılında bazı ilçelerin yeni kurulan Batman ve Şırnak illerine bağlanmaları ile nüfus azalmıştır.
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[2])
Mardin il nüfusu: 888.874 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 8.779 km2'dir. İlde km2'ye 101 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 220 kişi ile Kızıltepe’dir)
İlde yıllık nüfus artış oranı % 2,10 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Ömerli (% 5,87)- Yeşilli (-% 0,94)
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 10 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 699 mahalle bulunmaktadır.
| 2023 yılı sonunda Mardin ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[31] | |||||||
| İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Değişim % | Mah.Say. | Alanı km2[32] | Yoğunluk |
| Artuklu | 189.769 | 194.073 | 4.304 | 2,24 | 92 | 885 | 219 |
| Dargeçit | 27.147 | 28.434 | 1.287 | 4,63 | 40 | 519 | 55 |
| Derik | 62.028 | 62.475 | 447 | 0,72 | 79 | 1381 | 45 |
| Kızıltepe | 267.151 | 271.307 | 4.156 | 1,54 | 183 | 1236 | 220 |
| Mazıdağı | 36.442 | 37.399 | 957 | 2,59 | 53 | 850 | 44 |
| Midyat | 120.069 | 122.308 | 2.239 | 1,85 | 72 | 1241 | 99 |
| Nusaybin | 115.586 | 118.640 | 3.054 | 2,61 | 80 | 1079 | 110 |
| Ömerli | 13.740 | 14.571 | 831 | 5,87 | 45 | 458 | 32 |
| Savur | 24.821 | 26.173 | 1.352 | 5,30 | 41 | 962 | 27 |
| Yeşilli | 13.621 | 13.494 | -127 | -0,94 | 14 | 168 | 80 |
| Mardin | 870.374 | 888.874 | 18.500 | 2,10 | 699 | 8.779 | 101 |
Ekonomisi tarım, hayvancılık ve ticarete dayalıdır. 2001 yılına göre ildeki iktisadi faaliyetlerin %66,8'i tarım, çiftçilik ve hayvancılık alanlarında gerçekleşmiştir.[33] Suriye sınırındaki organik tarıma elverişli topraklar mayınlı olması nedeniyle Mardin ekonomisine katkı sağlamamaktadır.[34] Tarımdan sonraki en önemli sektörü devlet hizmetleri oluşturmaktadır.[33] 2001 yılına göre ilde kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla 983 Dolardır.[35]
İlde "Mardin Serbest Bölgesi" ve "Mardin Organize Sanayi Bölgesi" adlarında üretim ve sanayi bölgeleri bulunmaktadır. Bölgenin en önemli projesi olan Güneydoğu Anadolu Projesi'nin tamamlanamaması nedeniyle tarım ürünlerine dayalı sanayi gelişmemiştir. Sanayinin toplam gelir içindeki payı %5,5'tir.[33]
İlde kültür turizmi, inanç turizmi imkânları olmasına karşın Mardin ekonomisinde önemli bir yere sahip değildir.
| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[36] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km²[37] | Rakım mt. | Merkeze km[38] | Ulaşan Yollar[38] |
| Artuklu | 2012 | Merkez | 885 | 938 | 1 | D.950-11, D.380-01, D.955-13, 47.31 |
| Dargeçit | 1987 | Midyat | 519 | 902 | 113 | D.955-12 (Midyat)=>47.04 |
| Derik | Cumh.önce | 1.381 | 799 | 72 |  /D.400-28=>47.75 | |
| Kızıltepe | 1929 | Merkez | 1.236 | 485 | 24 | /D.400-28, D.950-11, 47.52 |
| Mazıdağı | 1937 | Derik | 850 | 1.048 | 48 | D.950-10=>47.75 |
| Midyat | Cumh.önce | 1.241 | 944 | 63 | D.380-02, D.955-12, 47.12,47.04, 47.05 | |
| Nusaybin | Cumh.önce | 1.079 | 475 | 61 | /D.400-30, 47.05 | |
| Ömerli | 1953 | Savur | 458 | 1.089 | 24 | D.380-01 |
| Savur | Cumh.önce | 962 | 877 | 46 | D.380-01=>47.01 | |
| Yeşilli | 1990 | Merkez | 168 | 822 | 9 | D.380-01 |
| MARDİN | Cumh.önce | 8.780 | 938 | |||
2010 yılından beri bienal düzenlenmektedir.[39]
2018-2019 Sezonu sonunda, futbolda BAL'daki tek takım Mardin BŞB grup 2.si olmuştur.
Futbolda 2020-2021 Sezonu içinde şu an Misli.com TFF 3. Ligde Mardin Fosfat Spor mücadele etmektedir.
Basketbol kadın 1. ligde Mardin BŞB lig 6.sı olmuştur. Federasyon kupasında ise Yarı final sonu kupa 5.si olmuştur.
Voleybolda kadınlar 1. Liginde Mardin BŞB, grup 10.su olmuştur. Mardin'in erkekler 2. liginde 10 takımı, kadınlar 2. Liginde 3 takımı yer almıştır. Bölgesel ligde 13 takımı vardır.
Hentbol kadınlar 1. ligindeki Mardin BŞB, süper lige yükselmiştir. Ligdeki diğer takım 1947 Sağlık ve SK. lig 5.si olmuştur. Erkekler 2.ligde 1903 Mardin Spor da lig 5.si olmuştur.
Önemli spor tesisleri: 21 Kasım Stadyumu (5.700) ve Artuklu Yeni Spor Salonu (2.300)'dur.
Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.
Mardin, bir 'büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Mardin Valisi 1976-Elazığ doğumlu Tuncay AKKOYUN, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Karaman Valisi iken atanmıştır.
Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Mardin'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir
Büyükşehir Belediyelerinde yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[41][42] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
2019 Türkiye yerel seçimleri sonunda Mardin Büyükşehir Belediye Başkanlığını kazanan Ahmet Türk (HDP), 19 Ağustos 2019 tarihinde görevden alınmış, yerine Mardin Valisi Mustafa Yaman kayyum olarak atanmıştır.[43]
Diğer ilçelerden Derik, Kızıltepe, Mazıdağı, Nusaybin ve Savur'un HDP'libelediye başkanları da göreve geldikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerlerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.[44][45]
Son durumda 10 ilçe belediyesinin 5'ini kayyum olarak atanan kaymakamlar, 5'ini de AK PARTİ'li belediye başkanları yönetmektedir.
Mardin Büyükşehir Belediye Meclisi bazı üyelerin görevden uzaklaştırılması nedeniyle belirsizleşmiştir[46]
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Mardin'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Büyükşehir ve ilçe belediyeleri 2019 yerel seçim sonuçları aşağıdaki gibidir.[47]
Mardin Belediyeleri 2019 Yerel Seçim Sonuçları
| İlçe | Geçerli oy | Seçilen Başkan | En yakın rakip | ||||||
| Adı | Partisi | Aldığı oy | Oranı | Adı | Partisi | Aldığı oy | Oranı | ||
| Büyükşehir | 371.334 | Ahmet Türk | HDP | 208.854 | 56,24 | Mehmet Vejdi Kahraman | AKPARTİ | 143.060 | 38,53 |
| Artuklu | 79.398 | Abdulkadir Tutaşi | AKPARTİ | 42.464 | 53,48 | Nurettin Turğay | HDP | 30.494 | 38,41 |
| Dargeçit | 13105 | Mehmet Cüneyt Aksoy | AKPARTİ | 6.630 | 50,59 | Ahmet İnci | HDP | 5.966 | 45,52 |
| Derik | 28.763 | Mülkiye Esmez | HDP | 19.944 | 69,34 | Şeyhmus Necimoğlu | AKPARTİ | 8.080 | 28,09 |
| Kızıltepe | 112.473 | Nilüfer Elik Yılmaz | HDP | 79.239 | 70,45 | Şukrü Cevheroğlu | AKPARTİ | 28.764 | 25,57 |
| Mazıdağı | 16.983 | Nalan Özaydın | HDP | 9.579 | 56,40 | İbrahim Atlı | AKPARTİ | 6.277 | 36,96 |
| Midyat | 46.801 | Veysi Şahin | AKPARTİ | 27.111 | 57,93 | Osman Demirci | HDP | 16.262 | 34,75 |
| Nusaybin | 44.779 | Semire Nergiz | HDP | 34.666 | 77,42 | Mehmet Hadi Hamidi | AKPARTİ | 8.437 | 18,84 |
| Ömerli | 7.756 | Hüsamettin Altındağ | AKPARTİ | 4.629 | 59,68 | Cuma Turğay | HDP | 2.171 | 27,99 |
| Savur | 12.027 | Gülistan Öncü | HDP | 5.775 | 48,02 | Oğuzhan Sönmez Kaya | AKPARTİ | 5.009 | 41,65 |
| Yeşilli | 6.923 | Hayrettin Demir | AKPARTİ | 3.503 | 50,60 | Enver Sağlam | SP | 3.376 | 48,76 |
Diyarbakır yolu üzerinde, Mardin şehir merkezinde yer alan Mardin Artuklu Üniversitesi 2007 yılında kurulmuş ve 2007-2008 döneminde eğitim öğretime başlamıştır.
Mardin ilinde Sağlık Bakanlığı'na bağlı 11 hastane bulunmaktadır. Mardin şehir merkezinde Mardin Devlet Hastanesi, Mardin Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi ve Mardin Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi bulunmaktadır. Derik ilçesinde Derik Devlet Hastanesi, Dargeçit ilçesinde Dargeçit Devlet Hastanesi, Kızıltepe ilçesinde Kızıltepe Devlet Hastanesi, Mazıdağı ilçesinde Mazıdağı İlçe Hastanesi, Midyat ilçesinde Midyat Devlet Hastanesi, Nusaybin ilçesinde Nusaybin Devlet Hastanesi, Ömerli ilçesinde Ömerli İlçe Entegre Hastanesi, Savur ilçesinde Savur İlçe Entegre Hastanesi sağlık hizmeti sağlamaktadır.[48] Özel kurum olarak Mardin şehir merkezinde 1 hastane hizmet vermektedir.[49]
Kızıltepe ve Nusaybin ilçelerinden geçen doğu-batı yönündeki D.400 karayolu, ildeki en önemli karayoludur. Şanlıurfa ve Şırnak illerinden bu yolla ulaşılabilir. Şehir merkezine 20 km uzaklıktaki Mardin Havalimanı'na Türkiye içi tarifeli uçak seferleri düzenlenmektedir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
