Loading AI tools
Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.
Kürtler, Orta Doğu'nun kuzeyinde, kimi kaynaklarca "Kürdistan" olarak anılan bölgedeki Zagros Dağları ve Toros Dağları boyunca batı Asya'da yaşayan halktır. Günümüzde ise Kuzeydoğu Kürdistan Bölgesel Yönetimi olarak Irak'ın kuzeyinde, İran'ın kuzey-batısında, Suriye'nin kuzey doğusunda ve Türkiye'nin doğu br güneydoğusunda yoğun olarak yaşamaktadırlar. Bu bölgelere ek olarak, eski Sovyetler Birliği'ndeki Kürtleri temsilen güney-batı Ermenistan'da ve Azerbaycan'da, bununla birlikte Lübnan'ın bazı bölgelerinde de Kürt nüfus yaşar. Kürtler, bağımsız bir devleti veya evrensel olarak tanınan birleşik bir siyasi varlığı olmayan en büyük etnik gruplardan birisidir.
Klasik Antik Çağ'ın Karduya'lıları gibi, Kürtlerin öncül popülasyonlarına ilişkin çeşitli hipotezler vardır.[1][2][3][4][5][6] Kürtlerin siyasi gelecekleri hakkında birçok tartışma bulunmaktadır. Bu tarihsel tartışma, özellikle İkinci Körfez Savaşı'ndan sonra Irak'taki Kürtlerin varlığındaki değişikliklerden ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile hız kazanmıştır. Kürtler arasında akrabalık ve aile bağları çok önemlidir. Bazı yerlerde berdel adı verilen ve aile üyelerinin yer değiştirdiği bir evlilik geleneği mevcuttur.[7] Ayrıca Kürtler dini farklılığa sahip öbür Kürt grupları veya çevre milletler ile evlenmemek için "Kirvelik" adı verilen bir geleneğe sahiptir. Bu gelenek, genellikle Müslüman Kürtler ile Yezîdî Kürtler arasında geçerlidir. Müslüman Kürtler ile Yezîdî Kürtler kirvelik bağıyla bağlanarak hem ilişkilerinden olmaz hem de dinleri gereğince yabancı bir dine ait aileler ile aile bağı oluşturmamış olurlardı.[8]
Kürtçe (کوردی, Kurdî) Hint-Avrupa dil ailesinin İran şubesinin Kuzey-Batı bölümünün bir parçasıdır. Kürdistan coğrafyasında çoğunluk itibarıyla konuşulan lehçe Sorani ve Kurmancî lehçeleridir. Bununla beraber Kuzey Kürdistan'da konşulan Zazaca ve Güney Kürdistan'da konuşulan Lurî, Kelhorî ve Goranî lehçeleri de mevcuttur. Bölgede konuşulan diğer diller ise Arapça, Türkçe, Farsçadan oluşmaktadır.[9] Kürdistan coğrafyası dahilinde 30 milyondan fazla Kürtçe konuşan kişi bulunmaktadır. Günümüzde Kürtçe dili üç ana alfabeye ayrılmaktadır. Bunlar Latin alfabesi, Arap alfabesi ve Kiril alfabesidir.[10] Kürtçenin üç ana lehçe vardır: Kurmancî, Soranî [11] ve Kelhorî .
Kürt müziği, Kürt kültürünün önemli bir parçasıdır ve geleneksel olarak Dengbêjler tarafından Kürt tarihi hakkındaki hikâyeleri aktarmak için kullanılmıştır. Thekurdishproject.org'a göre 'Deng' kelimesi ses anlamına gelir ve 'bej' şarkı söylemek 'anlamına gelir.' [12] Hasan Zîrek ve Ahmet Kaya gibi 20. yüzyılın pek çok popüler Kürt müzisyeni Türkçe veya Farsça ve Kürtçe seslendirdi. Batı Kürt müziği, içinde konuşulduğu dilin dışında daha fazla Anadolu, Türk, Yunan veya Balkan sesine sahipken, Güney Kürt müziği Arap müzik tarzlarından, Doğu Kürt müziği ise Fars tarzlarından, Ermeni ve Kafkas tarzlarından daha çok Kuzey-Doğu'dan etkilenmektedir.[13]
Kürt mutfağı, Kürt kültürünün temel bir parçası olarak kabul edilir. "Pel" adı verilen (üzüm yaprakları ile içi doldurulmuş pirinç), Kutilk (ince pirinç püresi tabakasında baharatlı kıyma), Ser û pî (kelle paça), Ur û Rovî (bumbar), Parêv (kapalı bir kuyuda pişirilen kuzu eti) Kürt yemekleri arasında geleneksel ve en sevilenleridir.[14] Kuzu ve tavuk yüzyıllardır Kürt mutfağında başlıca ürünü olmuştur. Sebzeler, pilav ve süt ürünleri de geleneksel Kürt yemeklerinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.[15] Aynı zamanda çay, Kürtlerin günlük yaşantısının temelini oluşturmaktadır. Genellikle günde 2-3 kez, genellikle sosyal bir aktivite sırasında içilir. Ayrıca Kürtlerin uluslararası ün kazanmış ürünü de Çeqilmast veya Dêw olarak adlandırdıkları yoğurt bazlı içecek olan ayrandır.[16]
Kürt yemek kültüründe buğday ve bulgurun önemi büyüktür. Bulgur zaten buğdayın öğütülmüş hali olup bu ikiliden birçok yemek yapılır. Bu ikili ayran ve katıkla tereyağıyla birlikte adeta enerji deposu işlevi görür. Keskek, Mastewe, Lapa, Zerfet Cawzer ve bunlardan yapılan ayran çorbaları belli başlı yemeklerdir. Mevsime göre kuru veya taze bazı bitkiler özellikle pancar türleri de bu yemeklerin bazılarına katılınca ortaya eşsiz bir tat ve harmoni ortaya çıkar.
Kürtler yaşadıkları ülkeye bağlı olarak farklı dinlere sahipler ya da bu dine kültürel ve etnik bağları ile bağlıdırlar. Kürtler arasında en yaygın din, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde yaşayan Kürtlerin % 98'i tarafından kabul edilen Sünni İslam'dır. Türkiye Kürtleri açısından yaklaşık 15-22 milyon Kürt nüfusunun %30'u Alevidir ve % 68'i Sünni İslam'ı takip ederken,[17] kesin sayısı belli olmamakla beraber herhangi bir mezhebe bağlı olmayan Müslüman Kürtler de mevcuttur.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
