Nikita Sergeyeviç Kruşçev (Rusça: Никита Сергеевич Хрущёв , d. 17 Nisan 1894, Kalinovka, Ukrayna, Rus İmparatorluğu - ö. 11 Eylül 1971, Moskova), Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreteri. Doğru okunuşu ve Türkçe yazım kurallarına göre soyadının doğru yazılışı[1] Hruşçov olmasına rağmen, Türkçeye İngilizce Khrushchev kelimesinin okunuşu olan Kruşçev kelimesi geçmiş ve yaygınlık kazanmıştır.
| Nikita Sergeyeviç Kruşçev | |
|---|---|
.jpg) | |
| 1961'de Kruşçev | |
| Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri | |
| Görev süresi 7 Eylül 1953 - 14 Ekim 1964 | |
| Yerine geldiği | Josef Stalin |
| Yerine gelen | Leonid Brejnev |
| Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulu Başkanı | |
| Görev süresi 27 Mart 1958 - 14 Ekim 1964 | |
| Yerine geldiği | Nikolay Bulganin |
| Yerine gelen | Aleksey Kosigin |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 15 Nisan 1894 Kalinovka, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 11 Eylül 1971 (77 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği |
| Partisi | Sovyetler Birliği Komünist Partisi |
| Evlilik(ler) | Yefrosiniya Hruşçeva (1916-1919) Marusiya Hruşçeva Nina Hruşçeva |
| Ödülleri |          |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği |
| Branşı | Kızıl Ordu |
| Hizmet yılları | 1941-1945 |
| Rütbesi | Korgeneral |
| Çatışma/savaşları | II. Dünya Savaşı |
Yaşamı
17 Nisan 1894'te Rusya'nın Kalinovka kasabasında dünyaya geldi. Babası maden işçisiydi. Doğduğu köyde öğrenim gördükten sonra ailesiyle birlikte Donetsk Kömür Havzası'ndaki madencilik ve sanayi merkezi Yuzovka'ya geçti. Burada 15 yaşında boru tesisatçısı olarak çalışmaya başladı. 1917 Ekim Devrimi'nden önce işçi örgütlerinde görev aldı. 1918'de Rusya Komünist (Bolşevik) Partisi'ne üye oldu. Ocak 1919'da Kızıl Ordu'ya katıldı. 1922'de Yuzovka'da yeni açılan bir işçi okuluna girerek orta öğrenimle birlikte parti eğitimi gördü. Okuldaki parti komitesinin sekreterliğine getirildi. 1925'te Yuzovka'daki Petrovski-Mariinsk ilçesinin parti sekreteri oldu. Aktif çalışmaları ile parti ileri gelenlerinin dikkatini çekti. Moskova'da toplanan 14. Parti Kongresi'ne katıldı. 1929'da Moskova'daki Stalin Sanayi Akademisi'ne kabul edilerek metalurji öğrenimi gördü. Parti içindeki çalışmalarına da devam eden Kruşçev 1933'te Moskova Bölge Komitesi İkinci Sekreterliği'ne yükseldi. 1935'te Moskova parti örgütünün birinci sekreteri oldu. Komünist Parti'nin 17. Kongre'sinde, Merkez Komitesi'nin tam üyeliğine seçildi. Aynı yıl Yüksek Sovyet Prezidyumu yedek üyeliğine getirildi. 1938'de politbüro aday üyesi oldu. Ertesi yıl politbüronun tam üyesi oldu. 1943'te Stalin'in politik temsilcisi olarak Stalingrad Kuşatması'nda Sovyet Kuvvetleri'ne komuta etti. 1944'te Ukrayna Meclisinin başkanlığına getirildi. 1946'da meydana gelen büyük kıtlık sırasında gıda maddelerinin dağıtımında Stalin'in isteği doğrultusunda hareket etmediği için bir süre gözden düştü. 1949'da yeniden Moskova parti örgütünün başına getirildi. Aynı zamanda Komünist Parti Merkez Komitesi Sekreteri oldu. 1949-53 döneminde diğer parti yöneticileri gibi sık sık Stalin'in siyasi oyunlarıyla karşılaştı. 1953'te Stalin'in ölümünden sonra Komünist Parti birinci sekreteri oldu. Devlet kurumlarını yöneten Başbakan Georgi Malenkov ile bir süre rekabet etti. 1955'te Malenkov'u başbakanlıktan uzaklaştırarak yerine kendi adayı Nikolay Bulganin'i getirdi.
Mayıs 1955'te ilk dış gezisini Bulganin'le birlikte Yugoslavya'ya yaptı. Daha sonra, Cenevre, Afganistan ve Hindistan'a yaptığı gezilerde dışa dönük ve esnek bir politika izlediğini gösterdi. Şubat 1956'da Moskova'da toplanan 20. Parti Kongresinde yaptığı Gizli Söylev'de iktidarın tek kişide toplanmasını eleştirerek Stalin'i acımasızlık, hoşgörüsüzlük ve iktidarı kötüye kullanmakla suçladı. Stalin'in yanılmaz lider imajını yıkmaya yönelik bir Stalincilikten uzaklaşma kampanyası başlattı. Bu süreç ve politika destalinizasyon olarak adlandırıldı ve tarihe geçti. Binlerce siyasi tutukluyu serbest bıraktı. Bu dönem aynı zamanda Kruşçev çözülmesi olarak da anılmaktadır. Stalincilikten arınma hareketi Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkelerde de önemli gelişmelere yol açtı. Polonya ve Macaristan'da ayaklanmalar meydana geldi. Doğu Avrupa'daki bu gerginlikler Kruşçev'e karşı muhalefetin güçlenmesine sebep oldu. 1957'de Kruşçev'in görevden uzaklaştırılması gündeme geldi. Politbüroda yapılan bir oylama aleyhine sonuçlandıysa da kendisinin Merkez Komitesi tarafından seçildiğini ve ancak bu organın görevden alabileceğini söyleyip Moskova'ya çağırmış olduğu Merkez Komitesi üyeleriyle hemen toplantıya geçerek görevde kalmayı başardı. 1958'de başbakanlığı da üstlendi. 1959'da 21. Parti Kongresi'nde kapitalist ülkelerle barışçıl bir yarış içinde olmayı önerdi. 1958 yılında ABD ile SSCB arasında imzalanan kültürel bir anlaşma sonucu 1959'da karşılıklı olarak her iki ülkede açılan sergilerden Moskova'da yapılan ikincisi sırasında ABD Başkan Yardımcısı Richard Nixon ile ünlü Mutfak Tartışması'nı yaptı. ABD'ye yaptığı ziyaret sonrasında Mayıs 1960'ta iki ülke liderinin Paris'te yaptığı zirveye katıldı.
1961'de ABD Başkanı John F. Kennedy ile Viyana'da yapılan zirve toplantısına katıldı. Bu görüşmeden kısa süre sonra Berlin Duvarı inşa edildi. 1962'de Küba'ya orta menzilli füzeler yerleştirmeye girişti. ABD ile uzlaşmaya varılması üzerine füzeleri kaldırmayı kabul etti. Bu uzlaşma sebebiyle Çin ile SSCB'nin arası açıldı. Çin lideri Mao Zedong (Tse Tung) tarafından sert bir şekilde eleştirilen Kruşçev ihtiyaç maddelerinin karşılanması yönünde halktan gelen baskıları ve aydınların düşünce özgürlüklerinin genişletilmesi yönündeki isteklerini dikkate aldı. Fakat yönetimdeki gücünün azalacağı endişesiyle bilim insanlarına ve aydınlara karşı sert önlemlere de başvurdu. 1958'de Boris Pasternak'ın Nobel Edebiyat Ödülü'nü almasına izin vermedi.
Dış politikada hem sosyalist, hem kapitalist ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi için çaba gösteren Kruşçev konvansiyonel silahları azaltarak nükleer füzeleri geliştirme çabaları nedeniyle Sovyet askeri yetkililerinin sert muhalefetine hedef oldu. Uyguladığı tarım politikasında başarısız oldu.
SBKP Merkez Komitesi Sekreteri Mihail Suslov, Kruşçev'in politikalarının giderek kritik bir hale geldiğini, uzlaşmaz tavır sergilediğini ve Stalin dönemindeki parti üyelerinin çoğunu tasfiye etmeye çalıştığını fark ederek Kruşçev'e karşı muhalefeti örgütledi. Dış politikada da ikili arasında ciddi anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Kruşçev'in ABD ile ilişkilerin geliştirilmesi politikasına karşı Suslov Yugoslavya ile yakınlaşmanın doğru olacağını savunuyordu. Destalinizasyonun yıkıcı bir nitelik kazandığını ve ekonomide sosyalist ilkelerin tersine hareket edildiğini söylüyordu. Kruşçev'e karşı Mihail Suslov önderliğinde Moskova hizbi olarak adlandırılan muhalefet hareketi gittikçe güçlendi. 1960 yılında yaşanan U-2 krizi ve 1962'deki Küba Füze Krizi genel sekreterin gücünü büyük ölçüde zayıflattı. SBKP Merkez Komitesi Sekreteri Mihail Suslov 1964'te Kruşçev'in görevden alınması teklifinde bulundu. 14 Ekim 1964'te yapılan Merkez Komitesi toplantısında Kruşçev ileri yaşı ve bozulan sağlığı nedeniyle Komünist Parti genel sekreterliğinden istifa ettiğini açıkladı.
11 Eylül 1971'de Moskova'da öldü. Ölümü halka 48 saat geçtikten sonra haber verildi. Devlet töreni yapılmadan Moskova'da Novodeviçiy Manastırı Mezarlığı'na gömüldü.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
